سرویس فرهنگ و هنر مشرق - ویژه‌نامه جشنواره فجر ۳۷ - / سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر از ۹ بهمن ماه با برگزاری آئین افتتاحیه بصورت رسمی کار خود را آغاز کرد و جشن سال جدید سینمای ایران فرا رسید. همانند سال‌های گذشته، مشرق در ایام برگزاری جشنواره، نقدهای مختلف و متنوعی از منتقدان و صاحب‌نظران این حوزه را بر فیلم‌های در حال اکران منتشر خواهد. همچنین برای هر روز اکران، گزارشی با عنوان روزنامچه فجر به مخاطبان ارائه خواهد شد که گزارشی از فیلم‌های اکران شده (در سانس اصحاب رسانه و منتقدان) خواهد بود. انتشار نقدهای فنی از منتقدانی با دیدگاههای متفاوت به مخاطبان کمک خواهد کرد تا داوری جامع‌تری نسبت به تازه‌ترین آثار فیلمسازان ایرانی داشته باشند. لازم به تذکر و تأکید است، انتشار این نقدها لزوماً در تمام جزئیات آن، بازتاب‌دهنده نظر مشرق نیست.
*****
شماره ۱۵: مسخره‌باز / سرخپوست
نویسنده: مسعود قدیمی
مسخره باز: شخصی و بی هویت
مسخره باز را می توان یک اثر مخاطب خاص دانست که شدیداً در ایجاد ارتباط با مخاطب عامی ناتوان است. ساختار وهم گونه فیلم که روایتی عاری از نشانه های تاریخی، ملی و جغرافیایی است موجب سردرگمی مخاطبی می شود که با عناصر و نماد های ملی سینمای ایران دچار خودفهمی و هویت یابی شده است. فیلم در پرداخت به جزئیات بسیار دقیق است اما بیشتر رنگ و لعاب یک اثر تئاتری را دارد و در همان مدیوم روایت می شود به نوعی که اگر جلوه های ویژه فیلم را از آن بگیریم با یک تله تئاتر روبرو هستیم.
فضای فیلم نمایانگر تاثیر پذیری فیلمساز از جریان های ادبی سورئال و سینمای پیشروی غرب است داستان فیلم مملو از کلیشه های نمایشی است. مثلاً شخصیت "دانش" که فردی منزوی و روانپریش است یا شخصیت "شاپور" که یک مبارز سیاسی قلابی است و شخصیت صاحب سلمانی که مردی وسواسی و از کار افتاده است یک جغرافیایی خیالی و یک پرونده قتل که در نهایت موجب می شود مسیر فیلم از واقعیت به نوعی خیال ختم شود. عناصر فیلم بیش از حد مبالغه آمیز و تکراری هستند و در خدمت فضای کابوس وار فیلم هستند اما در سراسر فیلم جز همین عناصر و کنش های متداوم و تکراری هیچ داستانی روایت نمی شود و این امر امر موجب ارجاعات خیال انگیز به آثار سینمایی دیگر می شود.
"مسخره باز" را می توان یک اثر شخصی در فضای تئاتر گونه دانست که به مدیوم سینما آمده، بیش از حد طولانی و خسته کننده و تنها یک نمایش فرمی و ترکیبی از رنگ و صدا و نور که پس از نیمه اول جذابیت خود را از دست میدهد. انفعال در پیشبرد داستان و بازی با عناصر خیالی موجب می شود که فضای فیلم بیش از حد بیگانه و ناآشنا باشد. کارکتر های اغراق آمیز فیلم که عمدتاً نمایانگر نوعی اختلال شخصیت می باشند تنها کارکردی تیپیکال و تک بعدی دارند انگار که همه آنها محبوس در یک مغازه سلمانی رویاها و آرزو های خود را سرکوب می کنند و در نهایت به جنون می رسند.
سرخپوست: آرمان گرایانه و رویایی
مهمترین مسئله فیلم "سرخپوست" محوریت عناصر نامعتبر در نقطه عطف داستان است. فضای فیلم که در یک زندان دور افتاده در دهه چهل می گذرد پرداخت شده و باور پذیر است. شخصیت اصلی داستان رئیس زندان که فردی سرد مزاج و کم حرف است با یک چالش جدی روبرو شده که اگر از عهده آن بر نیاید تمام اعتبار شغلی او را زیر سوال خواهد برد اما به تدریج متوجه می شویم پشت این چهره سرد، خشک و جدی شخصیتی منعطف نهفته است (که ابتدا خود را در برخورد با شخصیت زن داستان نشان می دهد) او بیش از آنکه یک نظامی باسابقه و کاربلد باشد یک کارمند رده بالای نظامی است که تجربه برخورد با چالش ها را ندارد.
فیلم در دوران حکومت پهلوی می گذرد و ماجرای تقسیم اراضی و انقلاب سفید محوریت اتفاقات داستان را رغم می زند مسئله اصلی فیلم محاکمه یک فرد ظاهراً بیگانه که یک دهقان است که در کشاکش تخلیه ساختمان زندان ناپدید شده است، اتفاقات سلسله مراتبی و نقاط اوج تا نیمه های پایانی فیلم بسیار جذاب و پرداخت شده هستند اما درست در نقطه عطف فیلم ما با یک تناقض اساسی روبرو می شویم که باور آن بسیار دشوار است.
آنچه در فصل پایانی فیلم "سرخپوست" رخ میدهد صرفاً یک عنصر تصادفی بی اعتبار و یک آرمان گرایی رویا پردازانه است که قصد دارد پیام اخلاقی را به مخاطب القا کند. این پایان بندی به نوعی کل فیلم را زیر سوال می برد و در لایه های ایدئولوژیک عوامل حکومت پهلوی را که عاملان اصلی نابودی جامعه دهقانی در طول انقلاب سفید بودند را انسان های عدالت طلب و بخشنده نشان می دهد. این همان پایان خوش ملودرام های رویا پردازانه ای است که در طول تاریخ سینمای ایران حضور پر رنگی دارند.
درباره جشنواره فجر ۳۷ بیشتر بخوانید:
سکانس‌های نفس‌گیر از کارگردان «نفس» + عکس
تخیلات سینمایی یک جوان ۳۹ ساله؛ دقیقه‌ای چند؟ + عکس
آغازی خوب برای فیلمی نه چندان خوب +عکس
۱۶:۳۶ - ۱۳۹۷/۱۱/۱۴
