منجی‌گرایی از اعتقادات تمام ادیان آسمانی است

از دیگر سو ظهور منجی از مهم‌ترین اعتقاد ادیان الهی شمرده می‌شود به گونه‌ای که بخش‌هایی از کتب مقدس درباره بشارت به شخصی است که بناست در مقطعی از آخرالزمان به زمین بازگردد تا جهان را از ظلم و ستم پاک کند و نیز عدالت را در آن گسترش داده و حکومتی تشکیل دهد تا مردم دنیا در نهایت مسالمت و صفا و صمیمیت و در سایه بهترین نعمت‌های خداوند با یکدیگر در تعامل باشند و در این حکومت آرمانی، رشد و کمال به سوی ارزش‌های معنوی دغدغه اصلی ساکنان زمین باشد. به صورت طبیعی وقوع چنین پیشامدی با عبور از فتنه‌های سخت آخرالزمان و با نبرد با اشرار و ظالمان و مستبدان دنیا همراه خواهد بود. از این منظر منجی پایانی برای عموم مردم مایه رحمت و برای کافران مایه عذاب است. 

بیشتر بخوانید:

وجود حضرت مهدی(عج) در نگاه علمای وهابی

اما منجی‌های آیین زرتشت به نام "سوشیانت" (Soshiant) یا "سوشیانس" (Saoshyant) به معنای "رهاننده" شناخته می‌شوند. در فرودین یشت، فقره 129 می‌خوانیم: "او را از این جهت سوشیانت خوانند که به همه جهان مادی، منفعت و سود می‌رساند."

 در آیین یهود منجی با عنوان "ماشیح" (Messiah” “ که از لغت عبری “Mashihk” مشتق شده است) شناخته می‌شود که به معنی کسی است که به وسیله خدا برای پادشاهی تدهین و غسل داده شده است و یهودیان را به سرزمین موعودشان باز می‌گرداند و دوران طلایی را آغاز می‌کند (The World Religions Reader,P.3). اعتقاد به منجی اغلب به کسی اشاره می‌کند که به وسیله خداوند برای نقشی حیاتی در وقایع و جریانات آخرالزمان انتخاب شده است. بر اساس این اعتقاد،‌ ظهور منجی از یک عصر اتوپیایی یا آرمان‌شهر خبر می‌دهد. برای بسیاری از یهودیان این به معنای پادشاهی خداوند و یا پادشاهی بهشتی است. جنبشهای منجی گرایانه اغلب زمانی که مردم تصور می‌کنند که دنیایشان قرار است پاره پاره شود و یا مورد تهاجم قرار گیرد، بروز پیدا می‌کند. براساس تلمود چنین اوقاتی نشان دهنده جای پای منجی است

 در آیین مسیحیت بشارتهای بسیاری درباره موعود آخرالزمان در کتابهای مقدس این آیین آمده است. موعود آخر الزمان بیشتر در انجیل با عنوان "پسر انسان" ذکر شده است که این تعبیر بیش از 80 بار در انجیل و ملحقات آن تکرار شده که فقط 30 مورد آن با حضرت عیسی قابل تطبیق است و 50 مورد دیگر آن از نجات دهنده‌ای سخن می‌گوید که در آخر الزمان ظهور خواهد کرد و عیسی(ع) نیز با او خواهد آمد و او را جلال خواهد داد؛ به عنوان مثال در انجیل متّی می‌خوانیم:‌ "پس‌ اگر شما را گویند اینک‌ در صحرا است‌ بیرون‌ مروید، یا آنکه‌ در خلوت‌ است‌ باور مکنید. زیرا همچنان‌ که‌ برق‌ از مشرق‌ ساطع‌ شده‌ تا به‌ مغرب‌ ظاهر می‌شود ظهور پسر انسان‌ نیز چنین‌ خواهد شد. آنگاه ‌علامت‌ پسر انسان‌ در آسمان‌ ظاهر گردد و در آن‌ وقت‌ جمیع‌ طوایف‌ زمین‌ سینه‌زنی‌ کنند و پسر انسان‌ را ببینند که‌ بر ابرهای‌ آسمان‌ با قوت‌ و جلال‌ عظیم‌ می‌آید" (انجیل‌ متی‌، باب‌ 24، بندهای‌ 26 و 27 و 30).

با این وجود چگونه می‌توان تصور کرد کسی که در تمام کتب آسمانی نام «منجی» را یدک می‌کشد و با صفت رحمت شناخته می‌شود، نسبت به عموم مردم شدت و غیظ به خرج دهد. رسول گرامی اسلام(ص) در وصف امام عصر(عج) فرمود: «فرزندم مهدی، نامش نام من است و کنیه‌اش کنیه من، در خلقت و اخلاق شبیه‌ترین مردم نسبت به من است، او غیبت و حیرتی دارد که خلق از دین خود گمراه شوند و این وقت است که چون شهاب ثاقب باز آید و زمین را پر از عدل و داد کند چنانچه پر از ظلم و جور شده باشد؛ لْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی، اسْمُهُ اسْمِی، وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی، اَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً، تَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ حَتَّی تَضِلَّ الْخَلْقُ عَنْ اَدْیَانِهِمْ، فَعِنْدَ ذَلِکَ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ، فَیَمْلَؤُهَا قِسْطاً وَ عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً» (کمال الدین و تمام النعمة، ج‏1، ص286)

امام عصر(عج) مظهر اخلاق و رحمت نبوی

بر اساس این روایت، امام عصر(عج) شبیه‌ترین فرد از جهت خلقت و اخلاق به رسول‌الله(ص) است؛ پیامبری که خداوند او را در قرآن اینگونه معرفی می‌کند: «وَاِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظیم؛ تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری.» (قلم4) و نیز می‌فرماید نسبت به مؤمنان رؤوف و مهربان است: «لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَریصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنینَ رَؤُفٌ رَحیم‏؛ یقیناً پیامبری از جنس خودتان به سویتان آمد که به مشقت افتادنتان بر او دشوار است، اشتیاق شدیدی به [ هدایتِ ] شما دارد ، و نسبت به مؤمنان رؤوف و مهربان است.» (توبه128) همچنان که می‌فرماید ایشان و تابعان‌شان نسبت به کفار سرسخت هستند و نسبت به یکدیگر مهربانند: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَی الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُم‏؛ محمّد، فرستاده خداست و کسانی که با او هستند بر کافران سرسخت و در میان خودشان با یکدیگر مهربانند» (فتح29)

علاوه بر این، توصیفاتی که در وصف امام عصر(عج) در آیات قرآن ذکر شده حاکی از مهر و محبت امام عصر(عج)‌ نسبت به مستضعفان عالم و برخورد با بدطینتان و کفار است. همچنان که خداوند در آیه5 سوره قصص فرمود: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِینَ؛ و ما بر آن هستیم که بر مستضعفان روی زمین نعمت دهیم و آنان را پیشوایان سازیم و وارثان کنیم». شیخ طوسی در کتاب غیبت خود ذیل این آیه از امیرالمؤمنین علیه السّلام روایت میکند که فرمود: «اینان که در زمین ضعیف شده‌اند، آل پیغمبرند که خداوند مهدی آنها را برانگیزد تا آنان را عزیز و دشمنانشان را ذلیل کند؛ قَالَ هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ یَبْعَثُ اللَّهُ مَهْدِیَّهُمْ بَعْدَ جَهْدِهِمْ فَیُعِزُّهُمْ وَ یُذِلُّ عَدُوَّهُمْ.» (الغیبة (للطوسی)/ کتاب الغیبة للحجة، النص، ص184) همچنین استقرار دین الهی به رغم کراهت مشرکان و کافران(توبه 33/ صف9)، برپایی نظام حق در عالم توسط کلمات‌الله به رغم کراهت مشرکان(یونس82)، تمکین دین مرضیّ‌ خداوند در زمین و استقرار امنیت در عالم پس از هراس‌های پی در پی دشمنان، گشوده شدن برکات از آسمان و زمین و ... از دیگر اقدامات حضرت و تبعات حضور ایشان در آیات قرآن شمرده شده است. 

مطالعه این دست آیات انسان عاقل را به این سمت هدایت می‌کند که امام عصر(عج) به عنوان برترین مصلح عالم همواره دغدغه اصلاح و ارتقای جامعه به سوی عالی‌ترین ارزش‌ها و صفات را دارند و در این راستا با ایثار و شجاعتی که خرج می‌دهند، با دشمنان بشریت به نبردی سخت می‌پردازند تا زمین را از لوث وجود آنها پاک کرده و بهشتی برپا کنند که مردم از آن پس با ارزاق آسمانی اشباع شوند و فقر از بین آن‌ها برود.

برکات ظهور در کلام عترت
امام باقر(ع) در توصیف آن ایام فرمود: «وَ تَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزُ وَ یَبْلُغُ سُلْطَانُهُ الْمَشْرِقَ وَالْمَغِرْبَ وَ یُظْهِرُ اللهُ دِیَنُهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَلَو کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ (اشاره به توبه33) فَلاَ یَبْقَی عَلَی وَجْهِ الاَْرْضِ خَرابٌ إلاَّ عُمِّرَ; گنج‌های درون زمین برای او آشکار می‌شود و حکومت او شرق و غرب جهان را می‌گیرد. و آیین او بر همه آیینها پیروز می‌شود، هر چند مشرکان ناخوش داشته باشند و در آن زمان هیچ ویرانه‌ای بر صفحه زمین باقی نمی‌ماند مگر این که آباد می‌شود» (کمال الدین و تمام النعمة،ج‏1، ص324)

یا امام سجاد علیه‌السلام در توصیف برکات عصر ظهور منجی می‌فرماید: «زمانی که قائم‌ ظهور کند خداوند آفت و گزند را از هر مؤمنی برطرف می‌کند و نیرویش را به او باز می‌گرداند؛ إِذَا قَامَ الْقَائِمُ أَذْهَبَ اللَّهُ عَنْ کُلِّ مُؤْمِنٍ الْعَاهَةَ (1) وَ رَدَّ إِلَیْهِ قُوَّته» (غیبت نعمانی، ص317)

در یک روایت قابل توجه امام حسن مجتبی(ع) از پدر بزرگوار خویش امیرالمؤمنین(ع) ضمن روایتی نقل می‌کند: «عرض و طول شهرها برایش مطیع می‌شوند؛ کافری نیست مگر اینکه ایمان می‌آورد و تبهکاری نیست مگر اینکه نیکوکار خواهد شد؛ درندگان در زمان سلطنت او صلح و سازش می‌کنند؛ زمین گیاهان خود را می‌رویاند و آسمان برکات خود را فرو می‌ریزد؛ گنجها برای او ظاهر خواهند شد و مدت چهل سال مالک شرق و غرب خواهد شد؛ خوشا به حال کسی که روزگار او را درک کند و سخن وی را بشنود؛ تنزل السماء برکتها و تُظهِر له الکُنُوز، یَملکُ ما بَین الخافقین أربعین عاماً فطوبَی لِمَن أدرکَ أیّامَه و سَمِعَ کَلامه.» (اثباةالهدی، ج5،‌ ص145)