به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، در کنار طراحی و توسعه انواع موشک‌های کروز و بالستیک، ساخت و به‌روزرسانی موشک‌های ضد هوایی چند سالی است که در نیروهای مسلح کشورمان با شدت در حال پیگیری است بخصوص پس از تأکیدات رهبر انقلاب مبنی بر اولویت قرار دادن پدافند و دفاع هوایی. به همین خاطر چندین محصول خوب در این زمینه تا به امروز به تولید رسیده و تلاش‌ها برای بهبود و افزایش توان پدافند هوایی کشور ادامه دارد که جدیدترین آن‌را می توان رونمایی از یک سامانه مهم و مدرن در روز ۱۹ خرداد ۱۳۹۸ با نام "۱۵ خرداد" دانست.

در مدل پیش بینی و اجرا شده در نیروهای مسلح کشورمان، سپاه پاسداران با الگوگیری از طرح موفق و مدرن "بوک" روسیه، خانواده موشک‌های سری طائر را توسعه داده و سامانه‌هایی مثل سوم خرداد و طبس را به تولید انبوه رسانده است. این سیستم در حال حاضر به نوعی ستون فقرات دفاع هوایی سپاه را تشکیل می دهد. در مقابل، وزارت دفاع برای ارتش جمهوری اسلامی ایران با بهره‌گیری از طرح موشک آمریکایی استاندارد که نمونه‌های اولیه آن قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به کشور وارد شده بود، طرح موشک‌های سری صیاد را کلید زد.

بیشتر بخوانید:

مرگبارترین توپ دریایی ایران آماده مقابله با موشک‌های کروز شد / تجهیز گلوله‌های «فجر ۲۷» به فیوزهای مجاورتی +عکس

چشم مرموز «اس ۳۰۰» ایران هم رؤیت شد / امکان شناسایی موشک‌های بالستیک دشمن از فاصله ۱۱۱۱ کیلومتری +عکس

صیادها برای دفاع مطمئن به پرواز در می‌آیند

یکی از پروژه‌های اجرا شده در بخش خودکفایی نیروهای مسلح، مربوط به مهندسی معکوس و تولید مجدد موشک استاندارد است که خروجی این برنامه، موشک محراب نامیده می شد که در یگان‌های شناور نداجا نصب شده است. برد موشک محراب در حدود ۳۰ الی ۴۰ کیلومتر تخمین زده می شود. سری بعدی در این خانواده موشک صیاد ۲ است. این موشک در سال ۱۳۹۲ رونمایی شده و این سامانه نیز در زمینه طراحی کلی از موشک استاندارد الگو گرفته است. موشک صیاد -۲ هر چند تا نزدیک انتهای بدنه شباهت بسیاری به موشک‌های استاندارد / محراب دارد اما مهمترین تفاوت ظاهری آن در شکل بالک کنترلی نصب شده در انتهای بدنه است.

تفاوت دیگر صیاد -۲ با موشک‌های استاندارد موجود در ایران در طول آنها است که با توجه به فاصله نوک دماغه از بال و فاصله بالک از انتهای بال، موشک جدید باید در حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کشیده‌تر از نمونه آمریکایی بوده و در واقع به ابعاد نسل‌های جدید موشک استاندارد نزدیک است.

موشک صیاد ۲

این موارد به علاوه تفاوت‌های موجود در اندازه و زوایای لبه حمله و فرار بال دو موشک با وجود مشابهت کلی طرح، نشان دهنده اجرای فرایند طراحی روی موشک ایرانی و نه یک مهندسی معکوس از طرح آمریکایی است. همچنین هر چند از تصاویر نمی‎توان اطلاعات قطعی در زمینه قطر بدنه موشک بدست آورد اما به نظر می‎رسد در صورت بیشتر بودن قطر صیاد -۲ از استاندارد، این اختلاف بسیار اندک است هر چند که تأثیر آن روی برد موشک به دلیل ایجاد فضای بیشتر برای پیشران می‎تواند قابل توجه باشد.

بنا بر این با توجه به اینکه بر مبنای مقایسه با موشک‌های هم رده احتمالاً باید برد موشک صیاد -۲ در حدود ۱۰۰ کیلومتر یا کمتر با بیشینه ارتفاع درگیری کمتر از ۳۰ کیلومتر باشد، لذا این موشک به خوبی بردهای متوسط و ارتفاعات بالا و متوسط را پوشش می‎دهد.

موشک صیاد ۳ جدیدترین عضو خانواده صیاد است.بدنه و ظاهر کلی این موشک شبیه به خانواده استاندارد و باله های انتهایی موشک نیز شبیه به خانواده موشک‌های پاتریوت هستند. در موشک صیاد ۳ با یک حالت ترکیبی از هدایت‌های مختلف برای موشک هستیم. بر اساس آنچه که اعلام شده است از سیستم‌های هدف‌یابی مادون قرمز، راداری نیمه فعال و فعال راداری در صیاد ۳ استفاده شده است. هنوز اطلاعات کاملی از نحوه عملکرد این سامانه‌ها در موشک مذکور منتشر نشده اما می توان این گونه این احتمال را مطرح کرد که حالت هدایت نیمه فعال راداری برای زمانی است که موشک به سمت هدف شلیک شده و تا قبل از فاز نهایی، اطلاعات لازم را از رادار زمینی دریافت می کند و در صورت لزوم نسبت به تغییر مسیر پروازی اقدام می کند.

موشک صیاد ۳

پرواز با هدایت فعال راداری احتمالاً مربوط به مرحله نهایی است که رادار نصب شده در خود موشک، هدف را کشف کرده و بدون نیاز به به ایستگاه رادار زمینی به سمت هدف حرکت می کند. با وجود رادار فعال در این موشک میزان نیازمندی آن به رادار زمینی کمتر است. در نمونه‌های راداری نیمه فعال تا لحظه برخورد نیاز به حفظ ارتباط با رادار درگیری مستقر در زمین، هوا یا دریا وجود دارد که سامانه مورد نظر را در برابر جنگ الکترونیک دشمن آسیب پذیر می کند.

اما درباره بحث هدایت مادون قرمز احتمالاً از این حالت برای درگیری با اهداف در فاصله کمتر بدون نیاز به استفاده از رادار استفاده می شود. جستجوگر فروسرخی که در سامانه زمینی نصب شده بعد از کاوش فضای مورد نظر هدف را کشف و به موشک منتقل کرده و موشک تا لحظه برخورد با هدایت سامانه مادون قرمز به حرکت خود ادامه می دهد.

سامانه ۱۵ خرداد، جدیدترین عضو خانواده پدافندی ارتش

همانطور که اشاره شد وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در روز ۱۹ خرداد سال ۹۸، سامانه دفاع هوایی جدیدی را به پدافند هوایی ارتش تحویل داده است. سامانه جدید که ۱۵ خرداد نام دارد از نظر ظاهری شبیه به سری سامانه‌های تلاش بوده و بر اساس اعلام وزیر دفاع از موشک صیاد ۳ بهره می برد.

درباره مشخصات این سامانه، وزیر دفاع گفته است: در شبکه جامع پدافند هوایی کشور لازم است گستره‌ای از سامانه‌های پدافند هوایی با بردهای مختلف از چند کیلومتر تا چند صد کیلومتر به کارگرفته شوند؛ و بر این اساس این سامانه می تواند اهدافی نظیر جنگنده و پهپادهای مهاجم را در برد ۱۵۰ کیلومتر شناسایی و تا برد ۱۲۰ کیلومتر ردگیری نماید و توانایی شناسایی اهداف پنهان‌کار در برد ۸۵ کیلومتر و درگیری و انهدام آن‌ها را در برد ۴۵ کیلومتری را دارا می‌باشد.

پرتابگر ۴ تایی و موشک صیاد ۳ متعلق به سامانه ۱۵ خرداد

سامانه پدافند هوایی "۱۵ خرداد" قادر است تعداد ۶ هدف را بطور همزمان شناسایی و ردگیری کرده و علیه ۶ هدف عملیات شلیک و انهدام را انجام دهد. از دیگر ویژگی‌های بارز این سامانه سلاح قابلیت تحرک پذیری آن می‌باشد، بگونه‌ای که زمان حاضر به جنگ و عملیاتی شدن آن کمتر از ۵ دقیقه است. برد موشک این سامانه برای مقابله با اهداف معمولی ۷۵ کیلومتر و ارتفاع درگیری آن ۲۷ کیلومتر اعلام شده است.

یکی از نکات مهم درباره سامانه سوم خرداد نسبت به دیگر سیستم‌های مشابه در کشور، افزایش تعداد پرتابگرهای موشکی روی یک کشنده است. قبلاً به صورت معمول هر پرتابگر موشک صیاد حامل ۲ موشک بود که در سامانه ۱۵ خرداد این تعداد به عدد ۴ رسیده و حجم آتش هر واحد از این سامانه را به نسبت مدل‌های قبلی افزایش می دهد. در عین حال قابلیت درگیری همزمان آن با ۶ هدف از جمله دیگر توانایی‌های مهم این سامانه است که پیش از این کم‌تر در سیستم‌های پدافندی بومی ایران دیده شده بود. استفاده از رادار آرایه فازی کنترل آتش در ۱۵ خرداد نیز باعث افزایش مقاومت آن در برابر جنگ الکترونیک دشمن خواهد شد.

پرتاب موشک صیاد ۲ از سامانه تلاش مجهز به پرتابگرهای دو فروندی

پرتابگر ۴ تایی در کنار رادار کنترل آتش سامانه ۱۵ خرداد

در مقام مقایسه باید گفت نسل جدید موشک بوک به اسم مدل "ام ۳ " که یکی از مدرن‌ترین سامانه‌های پدافندی در کلاس خود در دنیا محسوب می شود و ورود آن به ارتش روسیه عمری کمتر از ۳ سال دارد، دارای برد درگیری در حدود ۷۰ کیلومتر است. روس‌ها با توجه به وضعیت تهدیدات هواپایه، امروز اقدام به افزایش تعداد موشک‌ها بر روی پرتابگر بوک ام ۳ و افزایش برد درگیری آنها کرده‌اند. افزایش قدرت رادار برای کشف و شناسایی موشک‌های کروز و اهداف پنهان‌کار از دیگر فعالیت‌های روسیه بر روی بوک مدل ام ۳ است. ارتفاع درگیری موشک بوک ام ۳ بیش از ۳۰ کیلومتر است ولی در هر صورت ارتفاع درگیری ۲۷ کیلومتری صیاد ۳ نیز برای پوشش دادن طیف کاملی از تهدیدات هوایی کفایت می کند.

بر این اساس، سامانه ۱۵ خرداد، بردی بیش از بوک ام ۳ و پاتریوت مدل ۱ دارد (برد و نه ارتفاع) و به خوبی پتانسیل‌های افزایش برد به ۱۰۰ کیلومتر نیز در خود جای داده است. فراموش نکنیم که پلتفرم مورد استفاده برای موشک این سامانه یعنی صیاد ۳، بر اساس موشک استانداردی است که امروز حتی بر اساس آن مدل‌هایی با توانایی خروج از جو زمین و درگیری با ماهواره‌ها و موشک‌های قاره‌پیما در حال حرکت در مدار زمین نیز ساخته شده است.

توسعه سامانه ۱۵ خرداد نشان دهنده این مسئله است که سیستم پدافند هوایی کشور ما عمده تهدیدات را در برد و ارتفاع متوسط رصد کرده که شامل هواپیماهای شکاری بمب‌افکن می شود چراکه امروزه عمده سیستم‌های پدافند هوایی زمین پایه روی این محدوده تمرکز کرده‌اند. در عین حال با داشتن قابلیت درگیری با پهپاد ها و موشک‌های کروز و همچنین افزایش تعداد موشک‌ها به ازای هر کشنده، قدرت آتش پدافند هوایی ارتش برای مقابله با حملات پر حجم هوایی نیز افزایش پیدا کرده است. رسیدن به چنین قابلیت‌هایی که بتوان یک سامانه پدافندی کاملاً ایرانی را با نمونه‌های مشهور پدافندی در روسیه و آمریکا مقایسه کرد، افتخاری است که قطعاً با تکیه بر نیروهای جوان و متخصص داخلی و اعتماد به ظرفیت‌های بومی، امکان رسیدن به آن فراهم شده است؛ چیزی که کمبود آن در سایر بخش‌های کشور به شدت احساس می شود.