به گزارش مشرق، دو اقدام برجامی ایران شامل افزایش میزان اورانیوم غنی شده و افزایش سطح غنی سازی اورانیوم هر چند ناقض برجام نبوده اما بشدت موجب نگرانی طرف‌های غربی شده است.

به موجب این اقدامات، آمریکا که در سال گذشته از برجام خارج شده خواستار نشست فوری شورای حکام آژانس شد تا از این طریق راهی برای ارجاع دوباره پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل بیابد اما نتیجه نشست شورای حکام که در هفته گذشته برگزار شد چیزی به غیر از شکست برای واشنگتن نبود.

بیشتر بخوانید:

رایزنی‌های ظریف از نیویورک تا بولیوی

جلسه «سوال و جواب آنلاین» مقام ارشد روس درباره ایران و برجام

آمریکا با شکست در این پروژه بدنبال آن است تا کشورهای اروپایی امضا کننده برجام را به استفاده از مکانیسم ماشه و متعاقب آن بازگشت سریع تحریم‌های بین‌المللی ایران متقاعد کند اما تا اینجای کار راه به جایی نبرده است.

یک دیپلمات غربی حاضر در سازمان ملل در خصوص امکان مطرح شدن و به کار انداختن «مکانیسم ماشه» و متعاقب آن بازگرداندن سریع تحریم‌های ایران گفت: آمریکا هم اکنون در حال رایزنی با فرانسه و انگلیس برای بازگرداندن تحریم‌های ایران است اما اروپایی‌ها به واشنگتن اعلام کرده‌اند که آنها هم اکنون بدنبال چنین امری نیستند اما از تهدیدهای آمریکا به عنوان ابزاری برای فشار بر ایران استفاده می‌کنند.

یک دیپلمات اروپایی دیگر که کشورش از برجام حمایت می‌کند نیز در این رابطه گفت: تصمیم گیری برای بازگرداندن سریع تحریم‌های ایران بطور خودکار نخواهد بود اما پیش بینی می‌شود که اگر ایران رفتار خود را تغییر ندهد حمایت از بازگشت تحریم‌ها افزایش بیابد.

«دانیل تانبوام» (Daniel Tannebaum) رئیس واحد تحریم‌های مالی در پرایس واتر هاوس کوپرز (شرکت چندملیتی خدمات حرفه‌ای انگلیسی که در زمینه ارائه خدمات مشاوره مدیریت، مشاوره مالی و سرمایه‌گذاری، مشاوره حقوقی و مالیاتی، بیم سنجی، خدمات حسابداری و حسابرسی فعالیت می‌کند) نیز در این رابطه گفت: پروسه مطرح شدن این موضوع بیش از دو ماه طول می‌کشد و موضع آمریکا در این رابطه برای بازگرداندن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران ممکن است به این دلیل که واشنگتن دیگر عضو برجام نیست و در کمیسیون مشترک آن نیز حضور ندارد، به حاشیه رانده شده و یا کم اهمیت تلقی شود.

این کارشناس بین‌المللی در ادامه گفت: آنها (اروپایی‌ها) از این موضوع حمایت نمی‌کنند.

اما «ریچارد نفیو» طراح تحریم‌های آمریکا علیه ایران در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما، در خصوص وضعیت بوجود آمده در خصوص برجام و اینکه آیا سایر طرف‌های امضا کننده برجام با خواسته آمریکا برای بازگرداندن سریع تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران موافق هستند یا خیر گفت: آیا فکر می‌کنند که بحثی برای بازگشت سریع تحریم‌ها در جریان خواهد بود؟ مطمئناً همین طور است. آیا فکر می‌کنند که سایر اعضای شورای امنیت نیز با بازگشت تحریم‌ها موافق هستند؟ نه. معلوم نیست که در صورت مطرح شدن این بحث (بازگشت سریع تحریم‌های ایران) آنها کرسی‌های خود را حفظ کرده و جلسه را ترک نکنند.

نفیو که در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما از طراحان تحریم‌های ایران بود و در مذاکرات منتهی به برجام نیز حضور داشت و اکنون در دانشگاه کلمبیا حضور دارد در ادامه گفت: گزینه بازگشت سریع تحریم‌ها، امتیازی بود که به آمریکا داده شد تا از طریق شورای امنیت تحریم‌های ایران را بازگرداند و در آن زمان این مجوز بخش ویژه ای از طرح جان کری وزیر خارجه وقت آمریکا به کنگره بود تا از برجام حمایت شود. حتی شخص دونالد ترامپ نیز از این گزینه (بازگشت سریع تحریم‌ها) رضایت داشت.

بر اساس گزینه بازگشت سریع، هر یک از امضا کنندگان برجام می‌توانند با محکوم کردن ایران به نقض این توافق خواستار مطرح شدن بحث در کمیته برجام شوند. این موضوع حتی می‌تواند در شورای امنیت سازمان ملل نیز مطرح شود و با تصویب قطعنامه‌ای تحریم‌ها مجدداً به اجرا گذاشته شود.

مکانیسم ماشه چگونه عمل می‌کند

بر اساس بند ۳۷ توافق اتمی موسوم به برجام، ساز و کار حل اختلاف که «مکانیسم ماشه» نیز خوانده شده به طور خودکار می‌تواند در نهایت تمام تحریم‌های بین‌المللی گذشته ایران را بار دیگر فعال کند.

اگر هر یک از سه کشور اروپایی امضا کننده توافق اتمی (انگلیس، آلمان و فرانسه) به این نتیجه برسند که ایران این توافق را نقض کرده می‌توانند روند بررسی اختلاف را به جریان بیندازند که ظرف مدتی کمتر از ۶۵ روز این مسئله به شورای امنیت ارجاع داده خواهد شد و این نهاد ممکن است از سرگیری سریع تحریم‌ها علیه ایران را تصویب کند.

آمریکا تنهاست

روز ۳۰ ژوئن ۲۰۱۹ بود که امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه در اجلاس گروه بیست گفت: «حتی اگر ایران برجام را زیر پا بگذارد، اروپا برنامه‌ای فوری برای پیروی از آمریکا و بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای ایران ندارد.» از سوی دیگر در روزهای اخیر گزارش‌های مختلفی به نقل از منابع آگاه و دیپلمات‌های اروپایی منتشر شده که نشان می‌دهد کشورهای اروپایی در حال حاضر تلاش خود را بر راضی کردن ایران متمرکز خواهند کرد.

بر این اساس بعید است در فاز فعلی، طرف اروپایی بر اعمال تحریم‌های تازه یا باز فعال‌سازی تحریم‌های پیشین تمرکز کند. گامی که مطابق با سیاست ایران هم قابل تبیین است. چرا که ایران با هدف باز گذاشتن مسیر برگشت، پروسه خروج مرحله‌ای را از برجام در دستور کار خود قرار داده است.

در این میان آنچه مسلم است اروپا در شرایط فعلی حاضر به از دست دادن توافقی که می‌گوید برای حفظ ثبات و صلح جهان مفید است نیست. در شرایطی که تحولات داخلی آینده رهبری در انگلیس را به چالش کشیده و آلمان نیز در گیر و دار بیماری آنگلا مرکل (لرزش‌های پی در پی) است، فرانسه فعلاً سکان دار اروپا شده و رئیس جمهور این کشور نیز بارها اعلام کرده که اروپا فعلاً به دنبال استفاده از مکانیسم ماشه نیست.

اینکه اروپا تا کجا پای برجام می‌ایستد و در برابر خواست آمریکا مقاومت می‌کند سوالی است که گذشت زمان پاسخ آن را مشخص می‌کند. در این میان هر چند مشخص شده که اینستکس (ساز و کار مالی اروپا برای حفظ برجام) تأثیر چندانی بر اقتصاد ایران نخواهد داشت اما راه اندازی و کارکرد آن می‌تواند موجب زنده ماندن این امید شود که اروپا دست کم در مقام حرف کنار ایران ایستاده است.

اروپا باید تبادلات مالی و فروش نفت ایران را تضمین کند تا مطابق آن ایران نیز به قبل از گامهای اتخاذی بر گردد. هر چند این دو مقوله تمام آنچه تعهدات اروپا ذیل برجام است نیست ولی می تواند یک آغاز برای تکمیل سایر تعهدات اروپا باشد.