دلالان با خیال آسوده خیابان را بالا و پایین می‌کنند و از کنار هر شخصی که رد می‌شوند آهسته یا بلند می‌گویند «دارو؟ دارو؟ کمیاب، نایاب، ساختنی؟ چی لازم داری؟» جالب‌تر از همه اینکه بعضی از این افراد به دنبال خرید دارو از بیماران هستند. با حضور دلالان دارو در این خیابان دیگر نوش دارو پس از مرگ سهراب معنایی ندارد، چرا که در این بازار از شیر مرغ تا جان آدمیزاد وجود دارد و تنوع دارویی است که حرف اول را می‌زند.

بیشتر بخوانید:

دلالان دارو از هر برگ دفترچه بیمه چقدر سود می‌برند؟

داروخانه های اینستاگرامی؛ شعبه دوم ناصر خسرو

در این بازار سیاه باید جان به دست راه بروی، چرا که احتمال فروش داروهای غیراستاندارد، ممنوع و تاریخ مصرف گذشته‌ای که در جعبه داروهای اصل قرار گرفته و با طعم مرگ عرضه می‌شوند نیز وجود دارد.

هرازگاهی اخبار عجیب و غریبی از این بازار به اصطلاح دارویی در رسانه‌ها منتشر می‌شود و  پس از داغ شدن این خبرها در رسانه‌ها مسؤولان دست به کار می‌شوندو هرکدام از راهکارهای حل این معضل سخن می‌گویند، در نهایت چند دلال این بازار دستگیر می‌شوند، اما بازار سیاه دارویی با این نسخه‌های موقتی برچیده نخواهد شد.

*رصد بازار سیاه وظیفه سازمان غذا و دارو نیست

طی روزهای گذشته نیز اخبار عجیب و غریبی از خیابان «ناصرخسرو» در رسانه‌ها منتشر شد، خبرهایی درباره «دفترچه بیمه‌های کرایه‌ای»، فروش داروهای قاچاق و ...؛ موضوعی که بلافاصله واکنش وزارت بهداشت را در پی داشت و مهرعلیان مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو در این خصوص گفت« وظیفه قانون‌گذاری، تنظیم بازار دارو، تامین دارو و حفظ کیفیت دارو را بر عهده دارد، اما وظیفه رصد بازار سیاه دارو که بر عهده ما نیست. حتی اگر با دقیق‌ترین سیستم ها هم پیش رویم قطعاً نشت به بازار سیاه وجود دارد و این موضوع مختص ما نیست. در عین حال ما منکر وجود این نشت نیستیم، اما باید به دنبال بستن منافذ بگردیم».

*لزوم ورود دستگاه‌های امنیتی و نظارتی

همچنین در ادامه واکنش‌ها کیانوش جهانپور مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت تاکید کرد که که وزارت بهداشت خارج از داروخانه هیچ اختیار و ابزاری برای نظارت و برخورد با تخلفات دارویی ندارد و قانون هم اجازه این مداخله را به وزارت بهداشت نداده است، امیدواریم با ورود دستگاه‌های مسؤول انتظامی، امنیتی و قضایی و اخذ اطلاعات ادعا شده، بقایای این بازار سیاه ۳۰ - ۴۰ ساله از سیمای پایتخت رخت بر بندد.

*سی سال است با مشکل «ناصرخسرو» مواجهیم

اخبار منتشر شده در خصوص تخلفات داروفروشی در «ناصرخسرو» واکنش وزیر بهداشت را در پی داشت و وی در جمع معاونان درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور گفت «از ٣٠ سال قبل که معاون بهداشت وزارت بهداشت بودم، در آن زمان، به عنوان لکه ننگ سیستم دارویی کشور به یکی از سیستم‌های امنیتی پناه بردیم که ناصر خسرو از محدوده کنترل ما خارج است و کمک لازم داریم، طبق یک قرارداد بنا شد که سرویس دریافت کنیم و سقف ریالی هم برای قرارداد تعیین شد و بعداز مدتی کوتاه، کوپن سقف ما تمام شد و حاصل آن تنها شناسایی وانت مملو از داروی قاچاق زیر یکی از پل‌های شهر بود. از 30 سال قبل که در نظام سلامت حضور دارم، مشکل ناصر خسرو را داریم».

* قاچاق 60 میلیارد دلاری در کشور

محمدحسین قربانی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره روش‌های پیشگیری از فروش داروهای قاچاق در ناصرخسرو و بازارهای غیررسمی توضیح داد: امروز فقط دارو در بازارهای غیررسمی به فروش نمی‌رسد و شاهد قاچاق و فروش بسیاری از کالاهای دیگر در این گونه بازارها هستیم به طوری که بر اساس اعلام دولت 25 میلیارد دلار به صورت سالانه در کشور کالا قاچاق می‌شود هر چند که ما بر این باوریم این رقم بیش از 60 میلیارد دلار است.

وی افزود: البته باید توجه کنیم که دارو بحث مرگ و زندگی است و مبارزه با داروفروشان و قاچاقچیان دارو باید در دستور کار قرار گیرد اما در این زمینه کمک تمام دستگاه‌ها برای حمایت از اقتصاد مقاومتی و تولید داخل لازم است.

نماینده مجلس با بیان اینکه 90 درصد داروها در ناصرخسرو فروخته می‌شوند تقلبی بوده و برند نیستند، گفت: در اغلب موارد تاریخ مصرف این داروها دست‌کاری شده و لیبل برند بر روی آنها نصب می‌شود.

قربانی افزود: مردم باید این موارد را مورد توجه قرار دهند و داروی تولید داخل قبل از وارد شدن به بازار نیازمند طی کردن استانداردهای بین‌المللی بوده در حالی که اغلب داروهای ناصرخسرو قاچاق هستند.

وی ترغیب پزشکان به خرید داروهای خارجی را یکی از دلایل ایجاد این گونه بازارها دانست و عنوان کرد: وقتی که پزشک به یک بیمار تأکید می‌کند که داروی خارجی مصرف کند این تصور برای بیمار به وجود می‌آید که هر طور که شده باید این دارو را حتی از بازار سیاه تهیه کند در صورتی که مشاهده می‌کنیم بسیاری از این داروها تولید مشابه داخل دارند.

نماینده مجلس با بیان اینکه بسیاری از مردم اطلاعات کافی در خصوص نحوه فروش داروها ندارند، توضیح داد: در همین راستا وزارت بهداشت سامانه 190 را راه‌اندازی کرد تا مردم از این طریق بتوانند از داروخانه‌هایی که داروهای کمیاب را به فروش می‌رسانند مطلع شوند.

*دو گام مهم برای حذف بازار سیاه دارو

ناصر ریاحی رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در این زمینه به خبرنگار فارس، گفت: زمانی که هر محصولی در بازار با کمبود مواجه شود راه‌های فروش آن به صورت قاچاق یا تقلبی ایجاد خواهد شد یا ممکن است آن محصول از سیستم قانونی به بیرون نشر کند.

وی ادامه داد: این موضوع فقط مختص حوزه دارو نیست و در مواقعی مشاهده می‌کنیم که همکاران ما در حوزه تجهیزات پزشکی از وجود بازار سیاه یا قاچاق کالاها گلایه می‌کنند.

ریاحی با بیان اینکه مهمترین راهکار برای جمع کردن بازار سیاه دارویی تکمیل و اجرای کامل نسخه الکترونیک است، اظهار داشت: در تمام دنیا مردم با در دست داشتن یک نوع کارت درمانی خدمات را دریافت می‌کنند و سوابق بیمار به صورت الکترونیکی ثبت می‌شود. به همین دلیل موضوعاتی نظیر کرایه دادن دفترچه‌های بیمه را در آن کشورها مشاهده نمی‌کنیم.

رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو افزود: بحث پرونده الکترونیک و نسخه الکترونیک در کشورهای همسطح ما اجرایی شده و افرادی که از خدمات یارانه‌ای پزشکی استفاده می‌کنند مکلفند سالی یک الی دو بار برای انجام آزمایش‌ها به مراکز درمانی مراجعه کنند و به فردی که به هر دلیل چکاب‌های سالیانه را انجام ندهد نسخه ارائه نمی‌شود. 

وی ادامه داد: ناصرخسرو آنقدری که برخی اعلام می‌کنند بزرگ نیست اما مشکل بزرگتر حال حاضر صنعت دارو قاچاق معکوس است. داروهای تولید داخل یا وارداتی است به دلیل ارزان بودن قیمت به خارج از کشور قاچاق می‌شود و بنده معتقدم بازار دارویی کشورهای همسایه برای قاچاقچیان پرسودتر بوده و جذابیت بیشتری دارد.

ریاحی با بیان اینکه اصلاح نرخ ارز و اجرای نسخه الکترونیک از مهمترین عوامل برای جمع کردن بازارهای سیاه و کاهش تخلفات هستند، گفت: سال گذشته حدود 1.2 میلیارد دلار صرف واردات دارو شد که امسال با حذف 60 قلم دارو از لیست واردات به دلیل اینکه این داروها تولید مشابه داخل دارند این رقم تقریباً ثابت مانده و افزایش نیافته است. 

رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در پایان تأکید کرد: یکی از دلایل ایجاد این گونه بازارها ارائه ارزهای متفاوت به واردکنندگان دارو است در حالی که دولت می‌توانست ارز را تک‌نرخی کرده و دارو با یک قیمت به کشور وارد شود.

*دلیل رونق گرفتن بازار ناصرخسرو

سیدعلی فاطمی نایب رئیس انجمن داروسازان ایران با بیان اینکه امکان اینکه بازار غیر رسمی دارو کلا جمع آوری شود، تقریبا صفر است اما می‌توان فعالیت آن را بسیار کم کرد به خبرنگار فارس گفت: بازار ناصر خسرو همیشه نوسان داشته و گاهی فعالیت آن رونق و در مواقعی کساد بوده است. متاسفانه اکنون این بازار رونق گرفته است. دلیل آن نیز تا حدودی مشخص است و به محدودیت‌های ارزی دولت باز می‌گردد. دولت داروهایی که تولید مشابه دارند را وارد نمی‌کند. اولین پیامد جلوگیری از واردات هر کالایی از جمله دارو افزایش قاچاق است چرا که عموما تقاضا تغییری نمی کند.

وی افزود: همیشه کالاهای خارجی طرفداران خود را دارند و در مورد دارو نیز پزشکان طبق عادت کماکان داروی خارجی را تجویز می کنند. شاید راهی که می تواند در این زمینه راهگشا باشد این بود که دولت ارز 4200 تومانی را برای داروهایی که تولید داخلی ندارند، اختصاص می داد. از سویی جلوی واردات داروهایی که مشابه داخلی دارند را نیز نمی گرفت و واردات آن را منوط به تخصیص ارز آزاد یا ارز نیمایی کرده و حتی عوارض گمرکی بیشتری را نیز وضع می کرد.

فاطمی ادامه داد: نباید راه کسی را که می خواهد داروی خارجی مصرف کند و هزینه بیشتری نیز صرف کند، ببندیم چرا که این شخص حق دارد داروی خود را از مبادی رسمی دریافت کند.

وی تاکید کرد: دارو همانند خودرو نیاز به شماره گذاری ندارد که نتوان آن را وارد کرد. یا همانند گوشی همراه نیست که نیاز به رجیستری داشته باشد. بسته‌های دارو کوچک هستند و می توانند به صورت چمدانی وارد ایران شوند و عملا این افراد هستند که اکنون در ناصرخسرو در حال جولان دادن هستند.

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران گفت: بیشتر داروهایی که در ناصر خسرو وجود دارند و از طریق اقدامات قضایی کشف می شوند، داروهای خارجی هستند. ما در ناصرخسرو داروی ایرانی یا داروی خارجی که به صورت رسمی وارد ایران شده باشد، نداریم. بیشتر از این داروها امکان عرضه در داروخانه ها را ندارند و غیرمجاز وارد شده اند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا پرونده الکترونیک می‌تواند در این زمینه موثر باشد؟ گفت: طرح این موضوع بالا بردن توقع است و اینکه اجرای پرونده الکترونیکی همه معضلات را حل خواهد کرد، دیدگاه اشتباهی است. پرونده الکترونیک سلامت می تواند بر میزان مصرف و تجویز کنترل ایجاد کند. حتی دفترچه های اجاره ای که اکنون بحث آن بسیار داغ است، عملا تا حد زیادی رفع می شود اما به صفر نمی رسد.

وی افزود: کلا بحث داروی غیر رسمی که به قاچاق معروف است، در دنیا بازاری را به خود اختصاص داده است که کشورهای پیشرفته توانسته اند سهم آن را به یک تا پنج درصد برسانند. در ایران برآورد می شود، ده درصد بازار ما را بازار غیر رسمی تشکیل می دهد. در کشورهای آفریقایی تا 50 درصد بازار را داروهای قاچاق و در برخی دیگر از کشورها در کنار پیاده روها دارو می فروشند.

فاطمی ادامه داد: بازار غیر رسمی دارو را نمی‌توان به صفر رساند اما هرچه نظارت ها و فناوری‌های جدید مانند نسخه نویسی الکترونیکی بیشتر شود، شاید بتوان سهم این بازار را به زیر پنج درصد رساند.

*همچنان قاچاق معکوس دارو داریم

وی درخصوص کیفیت داروهای تولید داخل توضیح داد: صد درصد، اکنون داروهای ما کیفیت بسیار خوبی دارند اما تا زمانی که ارز 4200 تومانی برای دارو تخصیص داده می‌شود، این روند ادامه دارد. اکنون بسیاری از کشورهای همسایه از ایران دارو خارج می‌کنند چرا که کیفیت داروی ایرانی خوب است و به لحاظ قیمتی نیز برای آنها بسیار ارزان و مفت درمی آید. برخی در قالب مسافر این کار را انجام می دهند و خیلی از کشورها از جمله عراق از سوغاتی هایی که از ایران با خود می برند، دارو است و می توانند به مقدار زیاد خریداری کنند. برخی دیگر نیز متاسفانه به صورت سازمان دهی شده از مرزها دارویی را که با این مشقت و با ارز دولتی ساخته یا وارد می شود را دوباره از کشور خارج می کنند. همه این اتفاقات در کمتر از یک سال اخیر رخ داد. ارز عملا دو نرخی شده و این دو نرخی شدن هم به بازار ناصرخسرو رونق می دهد و هم اینکه قاچاق معکوس شکل می گیرد. سیاست های انقباضی دولت که هم واردات را ممنوع اعلام و هم ارز را دو نرخی کرده است، موجب این معضلات شده است.

*لزوم تک نرخی شدن ارز دارو

فاطمی در پاسخ به این پرسش که آیا درصورت حذف ارز دولتی، مابه التفاوت آن باید به بیمه ها پرداخت شود، گفت: انجمن داروسازان، سندیکای تولید و اتاق بازرگانی همه در این باره اتفاق نظر دارند. ارز 4200 تومانی نصف هزینه‌های تولید دارو در کشور را شکل می دهد و 50 درصد هزینه دارو مانند نهادهای تولید، بسته بندی، دستمزد نیروی کار و... در ایران از بازار آزاد تامین می شود. به عبارتی این هزینه‌ها با ارز نیمایی صرف می شوند و ارز 4200 تومانی به آنها تعلق نمی گیرد. بدین ترتیب این موارد 50 تا 55 درصد قیمت تمام شده دارو را تشکیل می‌دهند.

وی تصریح کرد: توقع زیادی در جامعه وجود دارد و همه می‌گویند که دارو ارز 4200 تومانی برای تولید دارد پس چرا قیمت آن افزایش می یابد اما در حقیقت نمی دانند که 50 درصد هزینه تولید دارو در کشور با ارز آزاد یا نیمایی تامین می شود و همین امر موجب افزایش نسبی قیمت دارو است.

نایب رئیس انجمن داروسازان ایران تصریح کرد: البته این امر درباره داروهای وارداتی صدق نمی‌کند چرا که کل هزینه واردات این داروها با ارز 4200 تومانی تأمین می شود اما از آنجا که نهادهای تولید داروهای ایرانی از این ارز بی بهره اند، نرخ آنها با متوسط نرخ تورم افزایش می‌یابد و به همین خاطر اکنون افزایش قیمت دارو را ملاحظه می کنیم.

وی تاکید کرد: اگر ارز 4200 تومانی حذف شود، قاچاق معکوس اتفاق نمیافتد و بسیاری از مشکلات حل می شود. سیستم بیمه ای ما سیستم چندان کارآمدی نیست و اگر این پول به دست آن داده شود ممکن است آنطور که انتظار می رود به دست مصرف کننده نرسد. برای همین موضوع است که دولت با احتیاط عمل می‌کند و ترجیح می دهد که سیستم فعلی ادامه پیدا کند.

 به گزارش فارس، به گفته وزیر بهداشت سی سال است که با معضلاتی نظیر ناصرخسرو مواجه هستیم که تنها راهکار اصلی آن نیز نسخه نویسی الکترونیک عنوان می‌شود، هرچند وزارت بهداشت چندی پیش از پرونده الکترونیک سلامت رونمایی کرد اما برای تسریع روند رفع این معضل در نظام سلامت لازم است پزشکان، داروخانه‌ها و کادر درمانی همکاری بیشتری با وزارت بهداشت داشته باشند تا غده سرطانی ناصر خسرو زودتر از بین برود.