به گزارش مشرق، حسن تربتی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اخیرا  و در پی انتقاداتی که از عملکرد ضعیف شرکت ملی گاز ایران به دلیل نداشتن استراتژی در صادرات گاز از سوی رسانه ها مطرح شد دوباره موضوع صادرات گاز به اروپا با خط لوله را مطرح کرده و گفته است: در صورت عملیاتی شدن صادرات گاز به اروپا، یونان اولین کشوری خواهد بود که گاز ایران را دریافت خواهد کرد.

به گفته تربتی بحث صادرات گاز به اروپا جدی است، بستر و زیرساخت انجام این کار وجود دارد و فقط بحث این است که موانع سیاسی برطرف شود؛ بگونه‌ای که اگر اروپا تمایل داشته باشد، ما محدودیتی نداریم.

صحبت های تربتی نشان می دهد دوباره موضوع صادرات گاز از مسیر سنتی ایران به اروپا یعنی ترکیه مطرح شده است هرچند که این صحبت ها از یک دهه پیش مطرح بود اما در آن زمان نیز که فشارهای سیاسی کمتر از امروز بود این مذاکرات نتیجه نیافت زیرا ترکیه عملا خود یکی از موانع صادرات گاز ایران به اروپا بود.

* خط لوله پارس، خطی که گاز ایران را به اروپا می برد

سال ۸۸ بود که مسئولان وقت شرکت ملی گاز ایران از طرح جدیدی به منظور صادرات گاز ایران به اروپا با نام خط لوله پارس خبردادند. خطی که گاز ایران را بعد از طی مسافت ۱۷۴۵ کیلومتر از طریق ترکیه به یونان، ایتالیا و سوئیس می رساند اما در آن زمان این خط لوله به دلیل فشارهای سیاسی ترکیه و بعد از آن به دلیل تحریم اتحادیه اوپا متوقف ماند. هرچند که مذاکرات برای احداث این خط لوله به طور جدی صورت گرفته بود.

هدف از احداث این خط لوله همانطور که گفته شد رساندن گاز ایران به اروپای شرقی بود که این کار با چراغ سبز آلمان و اتریش نیز همراه شده بود. اما با اعمال تحریم های اتحادیه اروپا به یک باره همه چیز خراب شد و عملا این امکان صادرات  گاز ایران به اروپا متوقف ماند.

* صادرات گاز به اروپا با خط لوله اقتصادی است؟

حالا که موضوع صادرات گاز ایران به اروپا مجددا بر سر زبانها افتاده است خوب است به دقت به این بحث کارشناسی پرداخته شود که آیا امکان صادرات گاز ایران با خط لوله به اروپا وجود دارد و اساسا آیا این طرح اقتصادی است یا خیر.

به گفته کارشناسان حوزه انرژی صادرات گاز ایران با خط لوله به طول ۳ هزار کیلومتر و با در نظر گرفتن قیمت بالای نفت، با هزینه‌های آن سربه‌سر است و سود خاصی نصیب کشور نمی‌شود مگر از جنبه ژئوپلیتیک.

بررسی‌های اقتصادی نیز نشان می‌دهد صادرات گاز به کشورهای اروپایی هیچ منفعتی برای کشور ندارد و حتی این موضوع توسط مسئولان امروز وزارت نفت هم تأیید شده است.

به‌عنوان نمونه وزیر نفت در  آبان ۹۴ در نشست سران مجمع کشورهای صادرکننده گاز، رسماً صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله را رد کرد و گفت: اولویت وزارت نفت ایران درفروش گاز، صادرات به کشورهای همسایه است چرا صادرات گاز به اروپا هزینه‌های بالای ترانزیت و ساخت خط لوله را برای کشور به همراه دارد و این موضوع سود ما را کاهش می‌دهد.

همچنین وی در  مرداد ۹۵ هم درباره این موضوع گفت: صادرات گاز به اروپا از طریق ال ان جی انجام خواهد شد.

با این وجود وزیر نفت بعدها حرف خود را تغییر داده است و به دلایل نامعلوم و البته مطابق رویه سال‌های اخیر وزارت نفت متهمی پیدا کرده تا همه چیز را به او نسبت دهد. چنانکه در جایی گفته است: «روسیه در حال حاضر تقریباً انحصار بازار اروپا را در دست دارد و کسی را راه نمی‌دهد و در اروپا رقیب ایران است، بنابراین نباید این مسائل را با هم قاطی کنیم. «رفاقت» با «رقابت» دو امری است که باید در کنار هم به آن‌ها توجه کرد. نباید فکر کنید کشوری که رفیق است، رقیب نیست. ما هم رفیق هستیم و هم رقیب، اما روسیه نمی‌گذارد کسی در آن بازار وارد شود.»

این اظهارات زنگنه با واکنش‌های زیادی در فضای مجازی همراه شد چرا که این‌گونه القا می‌کرد که روسیه اجازه ورود ایران به بازار گاز اروپا را نمی‌دهد درحالی‌که عدم ورود ایران به بازار اروپا دلایل مشخص اقتصادی و سیاسی دارد و تاکنون هیچ اقدامی از سوی روسیه برای جلوگیری از ورود ایران به بازار گاز اروپا گزارش نشده است.

*بازار نقد کشورهای همسایه را ندیدیم و به دنبال اروپا هستیم

بر اساس گزارش‌های منتشرشده توسط نهادهای پژوهشی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، صادرات گاز به اروپا چه به‌صورت خط لوله و چه به‌صورت گاز مایع به‌هیچ‌عنوان صرفه اقتصادی ندارد و بهترین بازار برای صادرات گاز ایران، کشورهای همسایه هستند. با این وجود اگر تصمیم کشور برای صادرات گاز به بخشی از اروپا جهت صرف‌نظر از منافع اقتصادی نهایی شود، ازنظر سیاسی و جغرافیایی امکان صادرات وجود ندارد.

مسیرهای صادراتی گاز به اروپا به‌ویژه سوریه شرایط لازم برای صادرات گاز به اروپا را ندارند و تنها راه، ترانزیت گاز از ترکیه به اروپاست که وزیر نفت رسماً این راهکار را رد کرده است. به همین دلیل روی صادرات گاز از طریق ال ان جی تأکید دارد. وی در برنامه سال ۹۶ خود عنوان کرده است در سال ۱۴۰۰ صادرات گاز ایران از طریق ال ان جی ۱۸ میلیارد مترمکعب خواهد بود؛ که با توجه به توقف ۶ ساله پروژه ایران ال ان جی، این موضوع هم قطعا اتفاق نخواهد افتاد.

از سوی دیگر درحال حاضر تنها امکان صادرات گاز ایران از طریق ال ان جی که همان مسیر عمان است نیز به دلیل عملیاتی نشدن خط لوله متوقف مانده است بنا براین بهتر آن است که مسئولان صنعت گاز کشور دیدگاه های واقع‌بینانه‌ای در خصوص صادرات گاز مطرح کنند و به دنبال برنامه های غیر قابل اجرا نباشند.