سرویس سیاست مشرق- «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه- مهر ۹۸- در همایش بین‌المللی «یک‌جانبه‌گرایی و حقوق بین‌الملل» گفت: «آمریکا به هیچ یک از قوانین بین‌المللی توجه نمی‌کند و سیاست یک‌جانبه‌گرایی را در پیش گرفته است و اگر همین رویه را ادامه دهد دیگر کسی به امضای آمریکا توجهی نمی‌کند و آمریکا را از روابط خود خارج خواهند کرد».
ظریف صراحتا اعلام کرد که امضای مقامات آمریکایی تضمین نیست. این در حالی است که مقامات ارشد دولت پیش از این تاکید داشتند که امضای مقامات آمریکایی تضمین است. به عبارت دیگر حداقل ۴ سال طول کشید تا دولتمردان به حرف منتقدان برسند.
برای نمونه روزنامه اصلاح طلب شرق- ۱ دی‌ماه ۹۴- در تیتر یک نوشت: «امضای کری تضمین است؛ اطمینان تهران از اجرای برجام». در متن گزارش آمده بود: «به دنبال اعتراض ظریف [به قانون محدودیت ویزا که نقض برجام از سوی آمریکا بود] جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در نامه‌ای خطاب به ظریف نوشت این قانون به‌هیچ‌وجه مانع ما نمی‌شود که تعهدات خود طبق برجام را اجرا کنیم...عراقچی-۳۰ آذر ۹۴- تأکید کرد که این نامه، امضای وزیر خارجه آمریکا را دارد و اجرای موفق برجام را تضمین کرده است. وی تاکید کرد: آنچه برای ما مهم است این است که برجام در مرحله اجرا با هیچ‌گونه خدشه و صدمه‌ای مواجه نشود، آقای کری این تضمین را به عنوان وزیر خارجه آمریکا به صورت کتبی با امضای رسمی داده است».
عراقچی در آن مقطع در حالی بر تضمین امضای کری تاکید کرد که روند نقض برجام و زیر پا گذاشتن آن از دولت اوباما شروع شده بود و دولت وی به دفعات برجام را به صورت فاحش نقض کرده بود.
علاوه بر این، آمریکا به واسطه عهدشکنی های گسترده به قاتل زنجیره ای توافقات بین المللی مشهور بود.
**مصادیق اعتماد دولتمردان به امضای آمریکا
منتقدان سیاست خارجی دولت در طول مذاکرات هسته ای بارها با دلایل فنی و کارشناسی تاکید کردند که آمریکا قابل اعتماد نیست و نمی توان به وعده های نسیه آن اطمینان داشت.
اما متاسفانه دولتمردان، تاکید داشتند که آمریکا به واسطه یک توافق، اعتبار بین المللی خود را خدشه دار نمی کند.
یکی از علت های اصلی بی دستاوردی برجام، اعتماد بلاوجه مقامات ارشد دولت روحانی به آمریکا است.
برای نمونه، «محمد جواد ظریف» در تابستان ۹۴ در نشست بررسی برجام در شورای راهبردی روابط خارجی تاکید کرد: «به شما اطمینان می‌دهم آمریکا نمی‌تواند از برجام خارج شود»! اما آمریکا در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ بدون هیچ هزینه‌ای از برجام خارج شد.
همچنین روحانی- مهر ۹۵- پس از بازگشت از سفر نیویورک در جمع خبرنگاران گفت: «آمریکا قول داده است به تعهدات خود عمل کند»! رئیس جمهور به این نکته هیچ اشاره‌ای نکرد که آمریکا که به تعهدات مکتوب و وعده‌های امضا شده خود عمل نکرده است، براساس کدامین معیار و مبنا و الزامی به قول شفاهی خود پایبند خواهد بود!
در سال ۹۴ تیم مذاکره کننده به ریاست ظریف در اقدامی عجیب و نامتعارف پذیرفت که ایران به صورت پیش دستانه تعهدات خود را اجرا کند و پس از پایان تعهدات ایران، طرف مقابل از جمله آمریکا اجرای تعهدات خود را آغاز کند! بر همین اساس ویژگی‌های بدیهی یک توافق بین المللی از جمله توازن در اجرای تعهدات، همزمانی اجرای تعهدات، ضمانت اجرا و مکانیسم شکایت، پیش بینی عهدشکنی طرف مقابل و دریافت خسارت از طرف عهدشکن به هیچ عنوان در برجام رعایت نشد!
دولت روحانی در مدت حدود ۲ ماه تمامی تعهدات خود را به صورت شتابزده و یکطرفه انجام داد. شتابزدگی دولت حتی تعجب رسانه‌های خارجی را نیز در پی داشت.
بر همین اساس ۱۲ هزار سانتریفیوژ از چرخش ایستاد، در قلب راکتور اراک بتن ریزی شد، ۹۷۰۰ کیلو از ۱۰ هزار کیلوگرم ذخایر اورانیوم غنی شده از کشور خارج شد و حتی تحقیق و توسعه نیز متوقف شد!
پس از آن، روز اجرای تعهدات طرف مقابل آغاز شد. آمریکا در اولین روز اجرای تعهدات ۱+۵، برجام را نقض و تحریم‌های جدید ضد ایرانی را تصویب کرد! پس از آن نیز برجام بارها و بارها توسط دولت اوباما و سپس دولت ترامپ به صورت فاحش نقض شد و آمریکا هیچگاه تعهدات خود را اجرا نکرد.
**به قول و حرف و لبخند و امضای آمریکا اعتماد نکنید
رهبر معظم انقلاب- ۱۹ بهمن ۹۷- در دیدار همافران ارتش فرمودند: «درباره امریکا هم از چند سال قبل و در مذاکرات هسته‌ای، هم در جلسات خصوصی و هم در جلسات عمومی مکرر به مسئولان می‌گفتم به امریکایی‌ها اعتمادی ندارم و شما هم به قول و حرف و لبخند و امضای آنها اعتماد نکنید. اکنون نتیجه این شده است مسئولانی که آن روزها مذاکره می‌کردند، خودشان می‌گویند امریکا غیرقابل اعتماد است. باید از اول این را تشخیص می‌دادند و بر این مبنا حرکت می‌کردند».
دولتمردان در ماههای اخیر بارها بر عهدشکنی آمریکا و اروپا و بی عملی طرف غربی در برجام تاکید کرده اند. اما متاسفانه روند اعتماد به غرب همچنان در سیاست خارجی دولت مشهود است.
اکنون بیش از ۴ سال از امضای برجام و همچنین حدود ۱۷ ماه از خروج آمریکا از برجام سپری شده است. در این مدت، آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان به هیچ عنوان به تعهدات خود عمل نکرده اند. این بی عملی تا جایی پیش رفت که ظریف چندی پیش گفت که اعضای اروپایی برجام فقط حدود ۱ درصد تعهدات خود را انجام داده اند. این یعنی ۹۹ درصد تعهدات طرف اروپایی روی زمین مانده است.
دولتمردان می بایست واکنش متقابل به عهدشکنی برجامی طرف غربی را با شدت و سرعت بیشتری اجرا کنند تا طرف مقابل مجبور به عقب نشینی شود.
متاسفانه رفتار برجامی دولت، این پالس را به طرف مقابل داده که دولت هیچ برنامه ای جز اجرای برجام به هر قیمت ندارد.
**فرصت دادن به اروپا هیچ‌دردی را درمان نمی‌کند
«امیرعلی ابوالفتح» از فعالین اصلاح طلب-۳۰ مهر ۹۸- در مصاحبه با روزنامه آرمان گفت: «من به‌عنوان کسی که همیشه طرفدار برجام بوده‌ام، اذعان می‌کنم آقای ترامپ مسیری را در پیش گرفت که عملا برجام را زیر سوال برد. در حال حاضر معتقدم ایران نه تنها باید گام چهارم را محکم‌تر از سه گام قبلی بردارد بلکه باید کار آخر را همین اول انجام دهد؛ فرصت دادن به اروپا هیچ‌دردی را درمان نمی‌کند و ۱۰ گام هم اگر برداریم تفاوتی ایجاد نخواهد شد. اگر اروپا معتقد است خروج از برجام اهرم فشار است، اشتباه می‌کنند. در نامه آقای روحانی به اروپا هشدار داده شده که اگر اروپا از برجام شود و پرونده ایران را دوباره در شورای امنیت مطرح کند، تهران دیگر پروتکل الحاقی را اجرا نخواهد کرد و اجازه دسترسی را به سایت‌های هسته‌ای نخواهد داد. حتی احتمال خروج از NPT هم مطرح شده که بعید است اروپایی‌ها با تبعات آن کنار بیایند».
دولت باید روند کاهش تعهدات برجامی را با شدت و سرعت بیشتری اجرا کرده و هزینه بی عملی طرف اروپایی در برجام تا حد امکان بالا ببرد.