به گزارش مشرق، یکی از مسائلی که سال‌هاست در موضوع مبارزه با قاچاق کالا توسط فعالان این عرصه مطرح می‌شود، بحث قاچاق کالا از مبادی رسمی است. واضح است که ورود کالاهای قاچاق توسط باندهای خاص بعضاً از طریق مبادی رسمی کشور و در سایه نبود نظارت و بازدید کامل بر کالاهای ورودی اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، تا همین چند سال گذشته از عدم تجهیز گمرکات به فناوری‌های نوین همچون ایکس‌ری به عنوان یکی از عوامل آمار بالای قاچاق در ایران یاد می‌شد.
دستگاه بازرسی ایکس‌ری برای بررسی چمدان، بار و محموله‌های کوچک و بزرگ، کیف دستی و دیگر انواع بارها در ورودی فرودگاه، راه‌آهن، سازمان‌های امنیتی و برخی دیگر از سازمان‌ها به کار می‌رود. این دستگاه ضمن تصویربرداری به صورت x-ray قادر است تمامی وسایل و مواد ممنوعه مانند مواد منفجره و مواد مخدر را به صورت دقیق و با امنیت بالا شناسایی کند. استفاده از دستگاه‌های ایکس‌ری در مبادی گمرکی و محورهای مواصلاتی جاده‌ای در چند سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
مقام معظم رهبری در نخستین روز از فروردین ماه سال 96، در حرم مطهر رضوی در خصوص لزوم توسعه دستگاه‌های ایکس‌ری در مبادی ورودی فرمودند: «به بنده گزارش دادند که از فلان بندر -یک بندر مشخصی- در روز مثلاً 3 هزار تا 5 هزار کانتینر وارد کشور می‌شود. از مجموع این تعداد کانتینر، فقط ۱۵۰ کانتینر بازدید می‌شود! خب چرا؟ بقیه بازدید نمی‌شود و می‌آید ... باید جلوی اینها گرفته بشود؛ و می‌توانیم. من به رئیس‌جمهور محترم همین را گفتم و تذکر دادم که آن کسانی که صاحب‌نظر و مطلعند، گفتند که ما می‌توانیم وسایلی بیاوریم که همین کانتینر را بدون اینکه احتیاج به توقف داشته باشد، در حال عبور بازدید کند؛ خب این ابزار را به وجود بیاورند؛ اگر لازم است بخرند یا وارد کنند یا تولید کنند. ما می‌توانیم جلوی قاچاق را بگیریم.»
در همین رابطه، عبداله هندیانی، معاون پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز اظهار داشت: «ماده 6 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز با هدف کاهش توقف‌ها و افزایش دقت در کنترل و بازرسی کالا، دو وزارتخانه اقتصاد و راه و شهرسازی را مکلف کرده است تا ضمن تجهیز مبادی ورودی و خروجی و مسیرهای حمل و نقل به امکانات فنی مناسب، کلیه فرآیندهای اسناد ورود، صدور، عبور، حمل و نقل و نظایر آن را الکترونیکی کنند.»
همچنین طبق بند ط ماده 3 قانون امور گمرکی، گمرک مکلف به استفاده از فناوری‌های نوین و تجهیز اماکن گمرکی به ابزارهای پیشرفته جهت افزایش و بهبود انجام تشریفات گمرکی شده است.
* نقش برجسته شهید فخری‌زاده در داخلی‌سازی ایکس‌ری
چندی پیش، مهدی میر اشرفی رئیس کل گمرک در گفت‌وگو با شبکه تهران درباره نقش شهید فخری زاده در داخلی‌سازی ایکس‌ری و همچنین لزوم توسعه این دستگاه‌ها در گمرکات و جاده‌ها اظهار داشت: «امروزه سازمان‌های کنترلی مثل گمرک در دنیا برای بازرسی‌های خود در حال گذار از پروتکل‌های محسوس و مزاحم به سمت بهره‌برداری از شیوه‌های نوین نامحسوس و غیرمزاحم مثل اسکنر و ایکس‌ری هستند.»
وی خاطر نشان کرد: «در طی این مدت شاهد بودم که همت بلند و مدیریت دانشمند شهید فخری زاده، با طراحی و ساخت انواع ایکس‌ری به ویژه ایکس‌ری کامیونی در سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع، ایران را در زمره پنج کشور تولید ایکس‌ری در جهان قرار داد، به طوریکه این شهید توانست ایکس‌ری‌های بومی را در تراز تکنولوژی روز دنیا تولید کند.»
* هزینه صد میلیارد تومانی خرید ایکس‌ری خارجی
رئیس گمرک با بیان اینکه دستگاه‌های ایکس‌ری در سطح بالایی از فناوری و تکنولوژی قرار دارند، عنوان کرد: «با توجه به نرخ فعلی ارز تخمین زده می‌شود قیمت واردات یک دستگاه خارجی رقمی در حدود 100 میلیارد تومان هزینه در بر داشته باشد.»
میراشرفی با بیان اینکه در سال‌های گذشته گمرک برای ارتقای سطح کیفی عملکرد خود دستگاه‌های ایکس‌ری را از خارج خریداری می‌کرد، ادامه داد: «اما بلافاصله بعد از بازگشت تحریم‌ها برای خرید و تعویض قطعات این دستگاه‌ها با مشکل مواجه شدیم.»
* نظارت سازمان انرژی اتمی بر سلامت کامیون‌داران
حامد گودرزی رئیس نظارت بر فرآیندهای گمرکی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در خصوص مطرح شدن شایعاتی مبنی بر آسیب رساندن اشعه ایکس‌ری به بدن انسان مطرح شده است، توضیح داد: تمامی دستگاه‌های ایکس‌ری قبل از بهره‌برداری باید از سازمان انرژی اتمی مجوزهای لازم را اخذ کنند و حتی دریافت این مجوزها بین 6 ماه تا یکسال به طول می‌انجامد، بنابراین تمامی ایکس‌ری‌های نصب شده در کشور با استانداردهای جهانی اشعه مطابقت دارد.
گودرزی گفت: بر اساس پروژه جدیدی که در حال اجراست، این امکان فراهم می‌شود تا به وسیله دوربین‌های نصب شده در محوطه دستگاه‌های ایکس‌ری، معین شود که یک کامیوندار در طول یکسال چندبار از این دستگاه‌ها عبور کرده است تا دوز مجاز اشعه دریافتی برای هر کامیوندار شفاف شود.
* ایکس‌ری ضامن رشد 20 درصدی جایگاه ایران در شاخص «تجارت فرامرزی»
گودرزی با اشاره به اینکه مجهز شدن محورهای مواصلاتی به ایکس‌ری رابطه مستقیمی با افزایش رتبه جهانی کشورها در شاخص بین المللی«تجارت فرامرزی» دارد، افزود: مواردی مثل افزایش سرعت عبور و مرور، کاهش توقف وسائل نقلیه در جاده‌ها و نیز کاهش ظن به قاچاق با بهبود جایگاه یک کشور در شاخص مهم تجارت فرامرزی مستقیما مرتبط است.
وی با بیان اینکه یکی از زیرشاخه‌های مهم تجارت فرامرزی مؤلفه لجستیک است و ایران در سال 2018، رتبه 64 لجستیک جهان را دارا بوده است، خاطر نشان کرد: پیش بینی می‌شود توسعه نصب ایکس‌ری در محورهای مواصلاتی و گمرکات بتواند حداقل 30 درصد جایگاه ایران را در زیرشاخص لجستیک و 20درصد در شاخص کلی تجارت فرامرزی بهبود دهد.
* معرفی سامانه جدید نظارتی به نام ستاک
وی در ادامه به معرفی سامانه جدید نظارتی به نام ستاک «تجمیع اطلاعات کمک بازرسی» پرداخت و ادامه داد: این سامانه به تجمیع اطلاعات تمام دستگاه‌های ایکس‌ری، اسنکرها و دوربین‌های پلاک‌خوان سراسر کشور اقدام می‌کند و سپس با تبادل برخط با سامانه شناسایی و مبارزه با کالای قاچاق» موضوع ماده 5 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، به کشف و ضبط قاچاق کمک شایانی می‌کند.
رئیس نظارت بر فرآیندهای گمرکی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز با اشاره به اینکه این سامانه تاکنون 80 درصد به صورت پایلوت پیاده‌سازی شده است، گفت: در سامانه ستاک فهرستی از پلاک‌های وسایل نقلیه مظنون به قاچاق ثبت می‌شود و بلافاصله به شکل آنلاین این اطلاعات در دسترس ضابطان قضایی قرار می‌گیرد تا در صورت نیاز اقدامات بازرسی و قضایی لازم صورت پذیرد.
* واگذاری تولید ایکس‌ری به 8 شرکت دانش‌بنیان
گودرزی با بیان اینکه در گذشته، عمده این دستگاه‌ها از کشور چین وارد می‌شد، ادامه داد: علاوه بر اینکه این دستگاه‌ها پشتیبانی و خدمات پس از فروش مناسبی نداشتند، ارزبری زیادی هم به کشور تحمیل می‌کردند، اما در حال حاضر 8 شرکت دانش بنیان داخلی مسئول تولید دستگاه‌های ایکس‌ری هستند. این شرکت‌ها بدون آنکه هزینه‌ای به دولت تحمیل کنند، می‌توانند از محل اخذ عوارض مستقلاً درآمدزایی داشته باشند.