سرویس جهان مشرق - مؤسسه واشنگتن در گزارشی تحلیلی به بررسی و واکاوی پنج نکته درباره آغاز فصل انتخابات ریاست جمهوری در ایران پرداخت و نوشت: چرخه انتخابات ریاست جمهوری در ایران شدیداً تحت نظارت شورای نگهبان قرار دارد. این نهاد قدرتمند حکومتی دوازده عضو دارد و صلاحیت کاندیداها را بر اساس معیارهای سختگیرانه مورد بررسی قرار می‌دهد.
مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
در این گزارش آمده است: شاید در نتیجه همین محدودیت‌ها بود که تنها ۵۲۹ نفر طی مهلت پنج روزه ثبت‌نام به وزارت کشور مراجعه کردند. در مقام مقایسه، این رقم ۱۶۳۶ نفر در سال ۲۰۱۷، ۶۸۶ نفر در سال ۲۰۱۳، ۴۷۶ نفر در سال ۲۰۰۹، و ۱۰۱۴ نفر در سال ۲۰۰۵ بود. اندکی پس از پایان مهلت ثبت‌نام، شورای نگهبان اعلام کرد که همه ثبت‌نامی‌ها به‌جز ۴۰ نفر به خاطر عدم ارائه حداقل مدارک لازم بلافاصله رد صلاحیت شده‌اند. شورای نگهبان فهرست نهایی نامزدهای مورد تائید را روز ۲۸ مه (۷ خرداد) اعلام خواهد و نام‌های بیشتری تا آن روز خط خواهند خورد.
این اندیشکده آمریکایی با اشاره به فروکش کردن هیجانات و گمانه‌زنی‌ها در خصوص ثبت‌نام نامزدها، نکاتی چند را در رابطه با انتخابات و پس از آن خاطرنشان ساخت و مدعی شد:
آیت‌الله ابراهیم رئیسی به نظر پیشتاز زودهنگام انتخابات خواهد بود. [آیت‌الله] علی خامنه‌ای رهبر ایران از ماه مارس ظاهراً در خصوص لزوم نامزد شدن رئیس قوه قضائیه علائمی ارسال کرده است. این امر در قالب توصیف ویژگی‌های مطلوب یک رئیس‌جمهور که با مشخصه‌های رزومه [آیت‌الله] رئیسی همخوانی دارند از طریق روزنامه کیهان طی ماه گذشته صورت گرفته است. حمایت تلویحی [آیت‌الله] خامنه‌ای از [آیت‌الله] رئیسی شاید موجب شده تا کاندیداهای برجسته محافظه‌کار نظیر محمدباقر قالیباف رئیس مجلس از نامزدی در انتخابات خودداری کنند و قصد خود مبنی بر حمایت از گزینه رهبر را نمایان سازند. در خصوص برنامه هسته‌ای و روابط با آمریکا، [آیت‌الله] رئیسی از زمان کارزارهای انتخاباتی سال ۲۰۱۷ جندان درباره این مسائل سخن نگفته و ترجیح داده بر روی مسائل مرتبط با قوه قضائیه تمرکز کند. رویکرد او احتمالاً یک رویکرد محافظه‌کارانه خواهد بود، اما برای ارزیابی مواضع دقیق وی در خصوص هر یک از این مسائل هنوز خیلی زود است.
علی لاریجانی و دولت سوم روحانی
علی لاریجانی از طریق جلب حمایت پایگاه حامیان روحانی می‌تواند به عنوان رقیب اصلی رئیسی پدیدار شود. رئیس سابق مجلس در میان عموم مردم جاذبه‌ای ندارد و خودش نیز فاقد یک پایگاه حمایتی قوی است ــ در حقیقت، برخی از ناظران امور ایران تأکید می‌کنند که خانواده او علیرغم برخورداری از پیوندهای قوی با روحانیون قم، عقب‌گردهای عمده‌ای طی چند سال اخیر داشته است. با وجود این، لاریجانی همچنان می‌تواند از طریق جذب عملگرایانی که نمی‌خواهند شاهد ریاست جمهوری [آیت‌الله] رئیسی باشند، خودش را به عنوان یک کاندیدای بینابین مطرح کند.
حیات سیاسی لاریجانی داستان جالبی دارد و به جای آنکه به کارزار انتخاباتی وی ضربه بزند، می‌تواند به نفع او تمام شود. لاریجانی در ابتدا یک چهره محافظه‌کار بود و مذاکرات هسته‌ای سال ۲۰۰۴-۲۰۰۵ را به باد انتقاد گرفت، سپس یک دهه بعد به یک چهره عملگرا تبدیل شد و از مواضع روحانی در قبال برنامه جامع اقدام مشترک سال ۲۰۱۵ (برجام) حمایت به عمل آورد. این تغییر مواضع موجب شده تا برخی از نامزدها در قالب فعالیت‌های تبلیغاتی خود در رسانه‌های اجتماعی شعارهایی نظیر «لاریجانی همان روحانی است» و «دولت سوم روحانی» را سر دهند و در راستای نشان دادن پیوند منفی میان این کاندیدا و سیاست‌های روحانی، یک انسان دو چهره به نام «روحانیجانی» را به تصویر بکشند. با وجود این، اگر عوامل اردوگاه روحانی متقاعد شوند که لاریجانی رویکرد رئیس‌جمهور را دنبال خواهد کرد، چنین تبلیغاتی ممکن است نتیجه عکس دهند.
جهانگیری احتمالا گزینه اصلی اصلاحات خواهد بود
اصلاح‌طلبان در تلاشند تا با رد صلاحیت‌های احتمالی مقابله کنند. جبهه اصلاح‌طلب تصمیم گرفت چندین نامزد را در جریان مهلت ثبت‌نام معرفی کند، زیرا می‌دانست که شورای نگهبان بسیاری از آنها را رد صلاحیت خواهد کرد و امیدوار بود که حداقل چند نفر از آنها اجازه یابند در انتخابات حاضر شوند. آنها در راستای انتخاب نامزد اصلی خود شاید منتظر پایان روند بررسی صلاحیت‌ها بمانند. برجسته‌ترین چهره ثبت‌نامی آنها اسحاق جهانگیری معاون رئیس‌جمهور است که فی‌نفسه یک اصلاح‌طلب محسوب نمی‌شود، اما توسط جنبش اصلاحات به عنوان یک کاندیدای اصلی پیشنهاد شده است. با این وجود، محافظه‌کاران پیشاپیش به یک پیروزی در مواجهه با اصلاح‌طلبان دست یافته‌اند: محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه روحانی برای انتخابات ثبت‌نام نکرد که دلیلش احتمالاً پیامد رسوایی «فایل صوتی ظریف» بوده است.
احتمال رد صلاحیت احمدی نژاد
احمدی‌نژاد و دیگر نامزدهای نظامی به نظر یک چالش کوچک‌تر قلمداد می‌شوند. شورای نگهبان احتمالاً امسال نیز همانند سال ۲۰۱۷ احمدی‌نژاد را رد صلاحیت خواهد کرد. دیگر مقامات نظامی و وابسته به سپاه نظیر سعید محمد، حسن دهقان وزیر سابق دفاع، علیرضا افشار فرمانده اسبق بسیج، و محسن رضایی فرمانده اسبق سپاه ــ اقبال کمتری خواهند داشت. [سردار سرلشگر] حسین سلامی فرمانده کنونی سپاه پیشاپیش گفته که سپاه طبق سیاست رسمی خود علناً از هیچ نامزدی حمایت نمی‌کند.
مسیر پیش رو
در بخش دیگری از این گزارش به پیشینه انتخابات ایران و اینکه کارزار انتخاباتی در انتخابات پیشین حائز اهمیت بود اشاره شده و آمده است: پیروزی حسن روحانی در انتخابات سال ۲۰۱۳ در پی آن بود که او به مردم گفت که نه فقط سانتریفیوژهای اورانیوم، بلکه چرخ اقتصاد نیز باید بچرخد؛ احمدی‌نژاد با تأکید بر مضامین عوام‌پسندانه «مقاومت» در سال ۲۰۰۵ پیروز شد؛ و محمد خاتمی در سال ۱۹۹۷ به لطف سفرهای فراوان با اتوبوس به گوشه و کنار کشور و سخنرانی در جمع دانشجویان پیروز انتخابات شد. هیچکدام از این کاندیداها در بدو امر محبوبیتی نداشتند و هیچکس در داخل و خارج پیروزی آنها را پیش‌بینی نکرده بود.
سیاست خارجی ایران تحت تأثیر نتیجه انتخابات خواهد بود
اندیشکده واشنگتن در پایان گزارش خود تصریح کرد: تبلیغات انتخاباتی به طور رسمی روز ۲۸ مه آغاز می‌شوند، اما کاندیداها طی روزهای پایانی هفته جاری به محض خروج از محل ثبت‌نام حمله به یکدیگر را آغاز کردند. اگرچه رئیس‌جمهور بعدی همچنان در درجه پایین‌تری از رهبر قرار خواهد گرفت، اما می‌توان بحث‌وجدل‌های داغ میان نامزدهای نهایی و حامیانشان را انتظار داشت، چرا که طرف پیروز می‌تواند سبک سیاست خارجی تهران را طی چند سال آینده تحت تأثیر خود قرار دهد.