سرویس سیاست مشرق- با پایان یافتن دور اول گفتگو برای لغو تحریم‌ها در وین، هیئت‌های مذاکره‌کننده به پایتخت‌های خود بازگشته تا پس از اخذ مشورت و دستورالعمل‌های جدید دور میز جمع شوند. انریکه مورا معاون سرویس خارجی اتحادیه اروپا در وصف این دور از گفتگوها از واژه «واقع‌بینانه و ثمربخش» استفاده کرده و اعلام کرد، به مذاکره بیشتر خوش‌بین است.

 شواهد موجود نشان می‌دهد که ایستادگی ایران در برابر مطالبات فرابرجامی باعث عقب‌نشینی و ایجاد انشقاق در اردوگاه رقیب و نیز ارزیابی دقیق آن‌ها از توانایی‌های جمهوری اسلامی ایران شده است. پس از پایان دور هفتم مذاکرات وزیر امور خارجه آمریکا در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز اعتراف کرد که خروج از برجام آمریکا را منزوی و ایران را قوی کرده است؛ بلینکن گفته است که خروج از برجام یک اشتباه فاجعه‌آمیز بود، چراکه به ایران اجازه داد علی‌رغم فشار حداکثری علیه این کشور برنامه هسته‌ای خود را توسعه دهد، درحالی‌که توافق هسته‌ای موجب محدودیت آن شده بود.

وزیر خارجه آمریکا ادامه داده است که ایران طی ماه‌های اخیر سانتریفیوژهای پیشرفته بیشتری را به کار گرفته و اقدام به غنی‌سازی در سطوح بالاتر کرده است و این موجب شده تا فضای ما برای بازگشت به توافق کوچک‌تر شود. ما پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران ۶ دور مذاکره داشتیم و نتایج واقعی برای حل اختلافات حاصل‌شده بود، اما بعد از انتخابات شکاف بزرگی داشتیم و دولت جدید (ایران) به مذاکرات بازنگشت. [۱]

پس از بلینکن؛ سخنگوی کاخ سفید نیز به صحنه آمده و به ضعف آمریکایی‌ها در برابر دیپلمات‌های کشورمان اعتراف کرده است. جن ساکی گفته است که خروج از برجام اشتباه بزرگی بود؛ وضعیت حالا به‌گونه‌ای است که ایرانی‌ها دستورالعمل می‌دهند و ما باید به پایتخت‌های خود بازگشته و روی آن کارکنیم. [۲]

تا پیش‌ازاین شکل مذاکرات وین به این‌گونه بود که اروپایی‌ها به نمایندگی از آمریکا چند گزینه روی میز گذاشته و تیم عراقچی مجبور بود با مذاکره به روی پیشنهادهای غربی یک آیتم را انتخاب و برای مشورت به تهران بازگردد، این بار در وین دیپلمات‌های کشورمان دو طرح به غربی‌ها ارائه داده و آن‌ها برای بررسی مذاکرات را ترک و به خانه بازگشته‌اند.

روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز به‌عنوان شاهد این ماجرا می‌نویسد: در حال حاضر قضاوت کلی حاکی از آن است که تصمیم سال ۲۰۱۸ ترامپ مبنی بر خروج یک‌جانبه از برجام که به تشویق مایک پمپئو وزیر خارجه وقت آمریکا و بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر سابق رژیم صهیونیستی انجام شد؛ یکی از احمقانه‌ترین، کوته‌بینانه‌ترین و غیر سازنده‌ترین تصمیم‌های اتخاذشده از دوره جنگ سرد به این‌سو بوده که در حوزه امنیت ملی آمریکا اتخاذشده است.

این روزنامه در ادامه گزارش خود نوشته است: به نظر می‌رسد که ترامپ و پمپئو به دلیل این خودبرتربینی به‌اشتباه افتاده‌اند. اگر عاقل بودند دست‌کم به ایران پیشنهاد می‌دادند که به ازای رفع تحریم‌ها، مدت توافق را به‌جای ۱۵ سال به ۲۵ سال افزایش دهند اما در مقابل، آن‌ها خواستار تغییر رفتار ایران شدند و طرف مقابل هم متوجه شد که واشنگتن هرگز تحریم‌ها را برنمی‌دارد. این بود که آن‌ها گزینه فروش نفت به چین و افزایش غنی‌سازی را انتخاب کردند. ترامپ و پمپئو هم برخلاف ادعاها، هیچ پلن جایگزینی در قبال ایران نداشتند.

در وین هفت چه گذشت؟

در آخرین دور از مذاکرات در هتل کوبورگ با تغییر در ریل‌گذاری در گفتگوها؛ مذاکره از «احیای سیاسی برجام» به «مذاکره برای لغو تحریم‌ها» تغییر مسیر داد؛ از سویی ارائه پیشنهادهای روشن و دقیق از سوی ایران باعث شد ورق‌بازی را به‌سوی نمایندگان کشورمان بازگردد.

در آن‌سو دیپلمات‌های غربی تنها با تکیه‌بر پیش‌نویس دور ششم به محل قرار پا گذاشتند. یک منبع دیپلماتیک کشورمان گفته است که از همان شب اول مذاکرات؛ اروپایی‌ها متوجه شدند که فضای مذاکره با دورهای پیشین متفاوت بوده و جا خوردند! آن‌ها باور نمی‌کردند که قرار است به‌جای برگزاری جلسات عاطفی با مذاکرات جدی همراه با مدل‌های راهبردی روبرو شوند.

در ابتدا دیپلمات‌های غربی سعی کردند با تکیه‌بر رسانه‌ها پیشنهادهای ایران را غیرواقعی؛ دور از دسترس و رو به بن‌بست جا بزنند؛ اما ابتکار عمل ایران باعث شد؛ آن‌ها مجبور به واکنش رسمی شده و مذاکرات را همراه با خروجی سازنده توصیف کنند.

 جالب آنکه در دومین روز از گفتگوها طرف‌های اروپایی اعلام کرد که از پیشنهادات ایران راضی نبوده و خواستار بازنگری جمهوری اسلامی ایران در مواضع خود شد. ۳ به نظر می‌رسد که کشور اروپایی نگاه حداقلی به تعهدات خود در حوزه اقتصادی و نگاه حداکثری (کم در برابر زیاد) نسبت به تعهدات جمهوری اسلامی ایران در حوزه هسته‌ای دارند. با پافشاری مستدل هیئت اعزامی جمهوری اسلامی ایران برای اولویت‌بخشی به موضوع رفع تحریم‌ها و نیز عبور از پیش‌نویس سیاسی تهیه‌شده در آخرین دور از مذاکرات، فرمت گفتگوها به‌صورت کامل تغییر کرد.

ایران چه اسنادی به‌طرف اروپایی‌ داد؟

علی باقری رئیس هیئت مذاکره‌کننده ایران در آخرین ساعت‌های حضور در وین رو به خبرنگاران اعلام کرد که هیئت جمهوری اسلامی ایران ۲ سند شامل لغو تحریم‌ها و مسائل هسته‌ای را در اختیار طرف مقابل قرار داده است؛ برخی محافل دیپلماتیک اعلام کرده‌اند که در متن دو پیشنهاد جدید ایران به‌طرف غربی بر اساس متن و روح توافق هسته‌ای بوده و چیزی بیش از این توافق از آمریکا طلب نمی‌کند. علاوه بر این، امروز در سال ۲۰۱۵ به سر نمی‌بریم؛ و ساختار تحریم بی‌اثر شده است ازاین‌رو دریافت تضمین‌های روشن از آمریکا را به یک ضرورت و نه یک انتخاب، بدل شده است.

در آخرین شب از مذاکرات دیپلمات‌های کشورمان اعلام کردند که جمهوری اسلامی ایران که با جدیت تمام به وین آمده و آمادگی دارد تا هر زمان که لازم باشد، به رایزنی‌های فشرده ادامه دهد و حاضر نیست تا خواسته‌های اصولی و حقوق ملت ایران را بابت ضرب‌الاجل‌ها یا جداول زمانی تصنعی فدا کند. اما اختلاف شدید میان طرف‌های غربی؛ به‌خصوص اختلاف‌نظر میان انگلیس‌ها و تیم فرانسوی از یک‌سو و نیز اختلافات گسترده میان سناتورهای آمریکایی و دولت بایدن از سوی دیگر باعث شد؛ طرف اروپایی درخواست تنفس و فاصله زمانی یک‌هفته‌ای میان مذاکرات را بدهد.

داشتن برنامه دقیق در مذاکره و همراهی یک تیم فنی چشم‌انداز دور هشتم را قابل تفسیر کرده است:

۱- پایان طرح توقف در برابر توقف: در آغاز دور هفتم از مذاکرات در هتل کوبورگ طرف غربی طرح «توقف در برابر توقف» را با پیش‌فرض گشایش‌های محدود اقتصادی در برابر کاهش سطح پیشرفت‌های هسته‌ای ارائه داد. جیک سالویان در سفر به مناطق اشغالی و دیدار با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی از این طرح به‌عنوان «توافق موقت» یادکرد. در دور هشتم مذاکرات وین شاه‌بیت مذاکرات آن است که توقف یا کاهش چرخش سانتریفیوژهای ایرانی به موتور تحریم‌های آمریکایی متصل شده است؛ تا زمانی که تحریم‌ها لغو نشود؛ امکان کاهش حتی یک درصد از غنی‌سازی نیز وجود ندارد.

۲- پایان توسط به اصل استاندارد دوگانه: دولت‌های غربی نمی‌توانند از یکسو با حمایت از رژیم صهیونیستی مانع تحقق خاورمیانه عاری از سلاح اتمی و یا قراردادهایی نظیر آکوس منعقد نمایند و درعین‌حال ادعای نگرانی از اشاعه هسته‌ای داشته باشد. باید تأکید شود که طرف‌های غربی در موضعی نیستند که ایران و دیگر کشورها را درزمینهٔ فعالیت‌های هسته‌ای نصیحت نمایند.

۳-زمان به سود ایران است: دیپلمات‌های غربی اعتراف کرده‌اند که به دلیل سرعت‌بالای پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران، زمان از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است و لازم است که ایران در گفت‌وگوها «احساس اضطرار» داشته باشد.

ازاین‌رو بارها کلیدواژه زمان به سود ایران نیست در یک تقسیم‌کار جالب‌توجه از سوی رسانه‌های غربی و برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب داخلی تکرار شده است. ، در دور هشتم مذاکرات لغو تحریم‌ها؛ هم‌وزن تعهدات هسته‌ای است و طرف غربی نمی‌تواند تنها در خصوص مسئله هسته‌ای نگرانی و اضطرار داشته باشد و ادعا کند که در پایبندی به توافق هسته‌ای صادق است.

در دور هفتم از مذاکرات وین برای رفع تحریم‌ها، بخشی از انرژی هیئت نمایندگی کشورمان به خنثی‌سازی عملیات روانی در انتشار روایت تحریف اختصاص یافت، تشکیل تیم جامع دیپلماتیک متشکل از کارشناسان حقوقی؛ فنی و رسانه‌ای می‌توان دست ایران را پرتر کند. پیشنهادهای دقیق و عملی ایران تا شروع دور بعدی مذاکرات پیش روی طرف‌های مذاکره به‌ویژه اروپا قرار خواهد داشت و باید دید این سه کشور اروپایی در دور بعد با چه دستورالعملی وارد مذاکرات خواهند شد.