به گزارش مشرق، اقتصاد عربستان به دنبال شکست در جنگ یمن، کاهش تولید و قیمت نفت و هزینه مقابله با ویروس کرونا دچار بحران عمیقی شد. همچنین ویروس کرونا منجر شد تا موسم عمره و حج در این کشور به حالت تعلیق درآید.
مرکز مطالعاتی وقت در گزارشی اعلام کرد که عربستان سعودی در چند ماه گذشته بیش از نیمی از ارزش تولید داخلی خود را در یک سال تمام از دست داده و همچنان با آینده‌ای مبهم و دشوار مواجه است.
ضررهای ناشی از جنگ نفتی به تنهایی برای اقتصاد عربستان سعودی در پایان سال جاری بین ۲۰ تا ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی، با فرض انسجام بازار در نیمه دوم سال، هزینه خواهد داشت. کسری بودجه ناشی از کاهش درآمدهای نفتی و غرامت جنگ یمن، کاهش درآمدهای موسم حج و عمره و هزینه‌های مقابله با همه‌گیری کرونا ممکن است بیش از هشت برابر کسری باشد.
دولت عربستان اکنون با درآمدهای پایین و نرخ تورم بالا در یک مخمصه شدید قرار گرفته و این امر مستلزم اتخاذ تدابیر سختگیرانه در زمینه کاهش هزینه‌های عمومی و به تعویق انداختن بسیاری از پروژه‌های بزرگ مانند پروژه نئوم است. در همین راستا، دولت رسما کاهش ۵ درصدی هزینه‌های سالانه را اعلام کرد و از وزارتخانه‌ها، سازمان‌های دولتی و شرکت‌ها خواست ۲۰ تا ۳۰ درصد هزینه‌ها را کاهش دهند تا از کسری بودجه مورد انتظار کاسته شود.
در همین زمینه، شرکت نفتی آرامکو اعلام کرد که هزینه سرمایه گذاری خود را در سال جاری به حداقل ۲۵ میلیارد دلار در مقایسه با حدود ۳۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ کاهش داده است. در نتیجه اشباع فعلی بازار نفت و عدم احیای آن در سه ماهه دوم سال جاری، سود آرامکو در سال جاری نیز کاهش یافت. با توجه به اینکه آرامکو دومین نهاد اقتصادی بزرگ عربستان سعودی است، تمامی بخش‌های تجاری و اشتغال مرتبط با آن به دلیل کاهش هزینه‌های سرمایه گذاری دچار بحران شدند.
راه حل‌ها و بدترین سناریو مقامات سعودی
دولت سعودی ممکن است علاوه بر بدترین گزینه که استقراض است، به اقدامات اضافی از جمله برداشت از صندوق سرمایه گذاری عمومی و ذخایر نقدی متوسل شود و این در حالی است که نزدیک به ۱۲۵ میلیارد ریال (۳۳.۲۸۷ میلیارد دلار) شامل اوراق قرضه اسلامی و اوراق قرضه را منتشر کرد.
«محمد الجدعان» وزیر دارایی عربستان اعلام کرد که انتشار اوراق بدهی در چارچوب استراتژی بدهی عمومی مصوب برای رفع نیازهای مالی عمومی، استفاده از فرصت‌های موجود در بازارهای داخلی و جهانی و مدیریت ریسک‌ها است.
بدهی عمومی عربستان تا پایان سال ۲۰۲۰ به ۸۵۴ میلیارد ریال (۲۲۷.۷ میلیارد دلار) رسید که ۳۴.۳ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، در مقایسه با ۶۷۸ میلیارد ریال (۱۸۰.۸ میلیارد دلار) که ۲۲.۸ درصد از تولید ناخالص داخلی را در سال ۲۰۱۹ تشکیل می دهد.
به دلیل خطرات شیوع ویروس کرونا، عربستان سعودی امسال نیز تصمیم به تعلیق موسم حج گرفت. از دست دادن درآمدهای فصل عمره برای سال جاری ضربه بزرگی به جاه‌طلبی اعلام شده در چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان بود.
شکست اقتصادی محمد بن سلمان
محمد بن سلمان به عنوان اولین مقام اقتصادی کشور، سیاست‌های مشکوکی را در دستور کار خود قرار داده است که ظاهرا با هدف کنترل نفوذ اقتصادی کشور صورت گرفته است. یکی از این سیاست‌ها ادغام وجوه صندوق بازنشستگی عربستان و بیمه اجتماعی است.
یک کارشناس اقتصادی سعودی به وب سایت سعودی لیکس اعلام کرد که این اقدام باعث ایجاد نگرانی بخش خصوصی در مورد کنترل دارایی‌های صندوق بازنشستگی و تامین اجتماعی توسط بن سلمان شده است.
خبرگزاری بلومبرگ همچنین از انگیزه عربستان سعودی برای ایجاد یک سیستم اقتصادی جدید به ارزش ۲۹ میلیارد دلار با ادغام این دو صندوق صحبت کرد و گفت: این نگرانی وجود دارد که محمد بن سلمان از این مبالغ هنگفت برای پرداخت هزینه‌های تخیلی پروژه ها خود استفاده کند.
تصمیم اشتباه در زمان اشتباه
شاخص‌های زیادی وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توان قدرت اقتصاد جهانی یا داخلی یک کشور را ارزیابی کرد، از جمله قیمت سهام در بورس‌های داخلی و بین المللی، قدرت خرید کشورها و مردم، نرخ تورم، قیمت املاک و مستغلات و غیره.
همچنین قیمت نفت یکی از مهمترین مسائل اقتصادی است که رسانه‌ها به آن توجه دارند. اما گسترش اپیدمی ویروس کرونا دوباره موضوع نفت را کانون توجه قرار داد و نظارت بر امور آن به‌ویژه قیمت‌های آن نه تنها برای اقتصاددانان بلکه برای تحلیل‌گران سیاسی نیز به دغدغه‌ای تبدیل شد.
بحران اقتصادی جهانی ناشی از شیوع ویروس کرونا منجر به کاهش بی سابقه قیمت نفت شد. در این زمینه عربستان یک تصمیم اشتباه در زمان اشتباه اتخاذ کرد. در هفته دوم مارس ۲۰۲۰، عربستان سعودی پس از فروپاشی ائتلاف اوپک پلاس روسیه، اعلام جنگ نفتی کرد و تصمیم گرفت تولید خود را از ۱۰ میلیون بشکه به ۱۳ میلیون بشکه در روز افزایش دهد.
در ۷ مارس، کاهش قیمت نفت خام را برای بازارهای خارجی آغاز کرد تا تخفیف‌های بی‌سابقه‌ای به خریداران در آسیا، اروپا و ایالات متحده ارائه کند و پالایشگاه‌ها را به خرید نفت خام عربستان به قیمت سایر صادرکنندگان ترغیب کند. برای اقتصاددانان و ناظران روشن بود که این تصمیم اشتباهی بود، زیرا کشورها در حال ورود به قرنطینه کامل بودند و بنابراین اقتصاد آنها به طور چشمگیری متوقف می‌شد.
خطای فاحش در محاسبات سیاسی و اقتصادی عربستان
موارد زیادی وجود دارد که اشتباه محاسبات سیاسی و اقتصادی عربستان را تایید می‌کند. اول این که مقامات سعودی معتقد بودند که می‌توانند با کاهش قیمت نفت مقابله کنند بدین ترتیب یک هفته پس از اینکه عربستان سعودی جنگ نفتی خود را اعلام کرد و قیمت‌ها را برای انتقام علیه روسیه کاهش داد، «امین ناصر» مدیرعامل آرامکو گفت: «به طور خلاصه، آرامکو می‌تواند با قیمت بسیار پایین امورات را بگذراند».همچنین «خالد الدباغ» مدیر مالی این شرکت نیز به نوبه خود گفت: «آرامکو با قیمت ۳۰ دلار در هر بشکه بسیار راحت است».
این رویاهای مقامات سعودی به زودی از بین رفت. تنها در عرض یک ماه، آرامکو عربستان به دنبال استقراض ۱۰ میلیارد دلاری برای تامین مالی خرید سهام شرکت صنعتی «سابیک» شد.
به نظر می رسد اندیشیدن به راه‌حل‌های واهی و پوچ، مهمترین انگیزه سیاستمداران سعودی برای برداشتن گام های خطرناکی است که به سرعت به نتایج منفی منجر می شود. زمانی که تصمیم گرفتند بازار را پر از نفت کنند، اشتباه محاسباتی آنها در سال گذشته و زمانی که تصمیم به شناورسازی آرامکو گرفتند به وضوح ظاهر شد. آنها سعی کردند یک قیمت خیالی برای این شرکت بیش از ۲ تریلیون دلار (۲۰۰۰ میلیارد) به بازار عرضه کنند که در تصور محمد بن سلمان وجود داشت، اما تابستان گذشته بانک‌های بین المللی بزرگ مرتبط با این شرکت گفتند که قیمت این شرکت بین ۱.۱ تا ۱.۶ تریلیون است.