به گزارش مشرق، رشد ۴۶ درصدی درآمدهای دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ درکنار رشد ۵ درصدی هزینه‌های جاری و همچنین رشد ۴۳ درصدی بودجه عمرانی دولت را می‌توان از نشانه‌های امیدوارکننده ارقام بودجه‌ای دانست. دکتر «سید ابراهیم رییسی» رئیس‌جمهوری روز ۲۱ آذر به مجلس یازدهم تقدیم کرد.
به رغم نقاط قوت اینچنینی، نخستین لایحه بودجه دولت سیزدهم نگاه منتقدانه و تخریب‌گرانه رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان را به دنبال داشت. رسانه‌های معاند با نگاهی جهت‌دار در چارچوب سیاست‌های حامیان مالی و سیاسی خود لایحه بودجه را مورد نقد و تخریب قرار می‌دهند.
در این چارچوب بودجه سال ۱۴۰۱ به دلیل آنچه رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان عدم توانمندی دولت در رفع تحریم‌ها و درنتیجه عدم تحقق درآمدهای نفتی می‌خوانند مورد انتقاد قرار گرفته است. این رسانه‌ها سرنوشت مذاکرات وین و مساله تحریم‌ها را به بودجه گره زده و تلاش می‌کنند با سیاه‌نمایی در مورد تبعات اجرایی‌سازی آن، در میان مردم واهمه و دلسردی ایجاد کنند. همزمان، بودجه نهادهای نظامی در برابر منافع مردم نشان داده می‌شود تا نوعی بدبینی ایجاد کرده و ذهنیت نخبگان جامعه و مردم را تحت تاثیر قرار دهند.
شناخت مضامین و تکنیک‌های خبری برای انتقال مفاهیم مورد نظر رسانه‌های معاند به مخاطبان، می‌تواند تصویر روشن‌تری از بایدها و نبایدهای سیاست‌ورزی و خبررسانی در این حوزه را برای مقابله با این موج نظام‌ستیزی پیش روی مسئولان کشور و رسانه‌های داخلی قرار دهد.
رویکردها و مضامین
بودجه با کسری زیاد مواجه است
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان یکصدا ادعا می‌کنند بودجه ۱۴۰۱ با کسری قابل توجهی مواجه خواهد بود. «رادیو فردا» در گزارشی با استفاده از تکنیک «تعمیم افراطی» مدعی شد: شمار زیادی از لوایح بودجه در جمهوری اسلامی با منابع غیرواقعی به مجلس ارائه می‌شوند و اغلب با حفظ همین فرضیات نادرست به تصویب مجلس می‌رسند.
در ادامه می‌خوانیم: دولتمردان باید توضیح دهند که چگونه اطمینان یافته‌اند ایران می‌تواند در سال آینده خورشیدی روزانه ۱.۲ میلیون بشکه نفت در روز به قیمت هر بشکه ۶۰ دلار صادر کند تا سهم بودجه ۱۴۰۱ از محل صادرات نفت (۳۸۱هزار میلیارد تومان) تأمین شود؟ آیا سرنوشت مذاکرات هسته‌ای در وین، بحران بهداشتی ناشی از کرونا و تأثیر آن بر وضعیت اقتصاد جهانی و سطح آتی تقاضای نفت نباید آنها را به احتیاط بیشتر تشویق می‌کرد.
فشار کسری بودجه روی مردم خواهد بود
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از تکنیک‌های متنوع خبری چنین القا کنند که فشار بودجه ۱۴۰۱ روی زندگی مردم خواهد بود.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از تکنیک‌های متنوع خبری چنین القا کنند که فشار بودجه ۱۴۰۱ روی زندگی مردم خواهد بود.
«دویچه‌وله فارسی» در گزارشی با تیتر جهت‌دار «دست لایحه بودجه ۱۴۰۱ در جیب مردم» و با عکسی از اسکناس‌های ترک‌خورده ایرانی» به صورت بسیار برجسته و گل‌درشت تلاش کرد ایده «فروپاشی اقتصادی» را القا و در دل مخاطب واهمه ایجاد کند. این رسانه ادعا کرد: اگرچه بودجه عمومی پیشنهادی دولت برای سال ۱۴۰۱ تنها حدود ۱۰ درصد نسبت به سال جاری رشد دارد، اما تغییرات چشمگیر در منابع بودجه نشان می‌دهد که بار بودجه بر دوش مردم خواهد بود.
«العربیه فارسی» با اشاره به عواقب تورمی بودجه ۱۴۰۱ به نقل از «کامران ندری» کارشناس اقتصادی نوشت: به طور قطع وضعیت درآمدی مردم در بودجه سال ۱۴۰۱ نارضایتی اقشار مختلف جامعه را باعث خواهد شد چرا که در برابر تورم ۵۰ درصدی، کمترین افزایش دستمزد را شاهد هستیم.
ارز ترجیحی حذف می‌شود
یکی از تغییرات بزرگ در بودجه ۱۴۰۰ را می‌توان عدم‌تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به تولیدکننده‌ها دانست. در همین رابطه، تاکید دولت و سازمان برنامه و بودجه این بوده که ارز ۴۲۰۰ تومانی به طور کامل حذف نمی‌شود و نحوه تخصیص آن به صورت دلار ارزان‌قیمت کنار گذاشته می‌شود. رسانه‌های فارسی‌زبان خارجی اما از حذف ارز ترجیحی سخن می‌گویند و به همین بهانه به دولت می‌تازند.
دویچه وله فارسی در گزارشی آورد: دولت پیش از این برای حذف ارز ترجیحی لایحه‌ای با قید دو فوریت به مجلس ارائه داد که به دلیل عدم تصویب دو فوریت آن پس گرفته شد. همان زمان شماری از کارشناسان معتقد بودند دولت برای این کار نیازی به دریافت مجوز از مجلس ندارد و اکنون با تقدیم لایحه بودجه این کار کلید خورده است. در بودجه سال جاری به دولت اجازه داده شد هشت میلیارد دلار برای واردات کالاهای اساسی اختصاص دهد که کل این مبلغ در نیمه اول سال هزینه شد.
مجلس در تدارک و تصویب بودجه نقشی ندارد
رسانه‌های معاند تلاش می‌کنند تنظیم و تصویب دولت را فراتر از اختیارات نهادهای انتخابی چون دولت و مجلس معرفی کنند.
رسانه‌های معاند تلاش می‌کنند تنظیم و تصویب دولت را فراتر از اختیارات نهادهای انتخابی چون دولت و مجلس معرفی کنند. رادیو فردا در گزارشی گزاره نظارت نمایندگان بر بودجه را زیر سئوال برد. این رسانه ادعا کرد: رسیدگی مجلس به لایحه بودجه تقدیمی دولت با اما و چراهای فراوان روبه‌روست. سند دخل و خرج کشور در هاله‌ای از ابهام است، مجلس در این عرصه، به رغم سخنرانی‌های پر شور نمایندگان به هواداری یا در مخالفت با لایحه بودجه، نقشی بسیار حاشیه‌ای دارد.
تلاش برای گره زدن بودجه به مذاکرات وین
به رغم اینکه دولتمردان تاکید کرده‌اند این بودجه با توجه به شرایط تحریمی تدوین شده، ولی رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان به بهانه بررسی لایحه بودجه، سعی می‌کنند سرنوشت چگونگی اجرای این سند مالی را به مذاکرات وین گره بزنند.
رادیو فردا در گزارشی به قلم «فریدون خاوند» مدعی شد: با اصرار ورزیدن بر «غیرعادی» بودن، نمی‌توان به یک «بودجه عادی» زاینده رشد غیر تورمی دست یافت. این همه کشور مرفه در جهان، با اقتصادهایی چنین پویا و شکوفا، سر به «اراده بیگانگان» فرو نیآورده‌اند. در عوض کمتر کشوری مانند ایران سرنوشت اقتصاد خود را تا این اندازه به آنچه در ورای مرزهایش می‌گذرد، گره زده است. سرنوشت بودجه ۱۴۰۱ و فراز و نشیب‌های آتی آن نیز در گرو گفت‌وگوهایی است که در وین جریان دارد.
تکنیک‌ها و شگردهای عملیات روانی
تکنیک دروغ اساسی
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان برای ایجاد تردید در مخاطبان نسبت به نقش نمایندگان مردم در نظارت بر بودجه، امکان‌پذیری پیاده‌سازی بودجه، توازن در بودجه و ... از تیترهایی استفاده می‌کنند که حامل دروغ‌هایی اساسی است؛ دروغ‌هایی که از اساس ذهنیت مخاطبان را در مورد اصل موضوع دچار بدبینی و بدگمانی می‌کند.
رادیو فردا در گزارشی با عنوان «بودجه ایران در چمبره دروغ‌های تکراری» نوشت: تدارک لایحه بودجه و تقدیم آن به مجلس و تصویب آن از سوی نمایندگان هر سال به گونه‌هایی کم و بیش مشابه تکرار می‌شود و سند دخل و خرجی برای کشور فراهم می‌آید که از همان آغاز ورود به مرحله اجرایی به اراده دولت دچار دگردیسی می‌شود تا جایی که در پایان سال مالی، به آنچه دستگاه مقننه تصویب کرده بود، شباهت چندانی ندارد.
این رسانه گزاره‌هایی چون «تصمیم‌گیری نمایندگان برای بودجه»، «عدم وجود کسری در بودجه»، «استقراض از بانک مرکزی به عنوان خط قرمز دولت» و «تنظیم بودجه متوازن، ضد تورمی و زاینده رشد اقتصادی بدون رفع تحریم‌ها» را به عنوان «دروغ» های چهارگانه‌ای معرفی کرد که در مورد بودجه ۱۴۰۱ از سوی دولت مطرح می‌شود.
تکنیک تخریب
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان در جریان انتقال اخبار مرتبط با جداول اختصاصی بودجه، ایده‌ها و گزاره‌های مورد نظر خود را برای تخریب بخش‌های مختلف به مخاطبان القا می‌کنند.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان در جریان انتقال اخبار مرتبط با جداول اختصاصی بودجه، ایده‌ها و گزاره‌های مورد نظر خود را برای تخریب بخش‌های مختلف به مخاطبان القا می‌کنند.
تلویزیون «ایران اینترنشنال» در مصاحبه با حمید آصفی به بررسی بودجه صدا و سیما و نهادهای نظامی پرداخت. آصفی با «بودجه‌خوار» خواندن صدا و سیما گفت: از میان جمعیت ایران، صدا و سیما عملا ۱۰ درصد هم مخاطب ندارد ولی به دلیل اینکه سیاست‌های تبلیغاتی نظام را پیش می‌برد، و سران نظام فکر می‌کنند می‌توانند از این طریق فرهنگ‌سازی کنند و آرمان‌های نظام را توسعه دهند، بودجه‌اش افزایش یافته است.
تکنیک کسب اعتماد با تاکید بر مسلمات و مفروض‌سازی
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند با تاکید بر مساله تحریم‌های ایران و مفروض گرفتن تداوم آن، تحقق پیش‌بینی بودجه برای فروش روزانه ۲.۱ میلیون بشکه نفت در روز را مورد تشکیک قرار دهند. این رسانه‌ها با تاکید بر مساله تحریم‌ها و نادیده انگاری توان ایران در دور زدن تحریم‌ها، تلاش می‌کنند اعتماد مخاطب را جلب کرده و گزاره مورد نظر خود یعنی «قابل تحقق نبودن درآمدهای نفتی در بودجه ۱۴۰۱» را به مخاطب القا کنند. این در حالی است که بودجه کشور با توجه به شرایط تحریمی بسته شده است.
دویچه وله فارسی در گزارشی دولت را به «رقم‌سازی در بودجه» متهم کرد و با اشاره به برخی آمار و ارقام، گزاره تحقق درآمدهای نفتی ایران در سال آتی را زیر سوال برد و نوشت: در کل دولت انتظار دارد درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت کشور در سال آینده به همراه ۳.۵ میلیارد دلار صادرات گاز، حدود ۲۴ تا ۳۶ میلیارد دلار باشد. این رقم برای سال جاری ۳۷ میلیارد دلار در نظر گرفته شده بود. تا همین جای کار، در حالی که صادرات واقعی نفت ایران روزانه ۶۰۰ هزار بشکه است، دولت برای سال آینده بیش از دو برابر این رقم از صادرات را در نظر گرفته است.
تکنیک واهمه‌افکنی و بیان از زبان ثالث
ایجاد ترس در خصوص مشکلات اقتصادی و معیشتی ناشی از اجرای‌سازی چنین بودجه‌ای و بالتبع افزایش آسیب‌های اجتماعی، در دستورکار رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان است. این رسانه‌ها برای القای ترس، حرف خود را از زبان کارشناسان مطرح می‌کنند.
العربیه فارسی در همین چارچوب در گزارشی نوشت: پس از شکست دور هفتم مذاکرات وین، بازار کالاهای اساسی، قیمت دلار، شاخص بورس، قیمت خودرو، طلا و مسکن شاهد تغییرات عمده بوده که بر خلاف نظر رئیس‌جمهوری ایران نشانگر تاثیر فوق‌العاده شرایط خارجی بر شاخص‌های اقتصادی در این کشور است.
این رسانه برای اثبات ادعای خود از تکنیک «بیان از زبان ثالث» بهره گرفت و با استناد به اظهارات فردی که او را کارشناس می‌خواند در مصاحبه با یک رسانه «بی‌نام» مدعی شد: یک آسیب‌شناس اجتماعی در مصاحبه با رسانه‌های محلی ایرانی، ضمن هشدار درباره پیامدهای اقتصادی و اجتماعی بودجه ۱۴۰۱، گفت سال آینده فروپاشی اقتصادی_اجتماعی حتمی خواهد بود.
تکنیک چالش مثبت
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند در مصاحبه با به اصطلاح کارشناسان، سئوال‌ها و پرسش‌هایی را با هدف فراهم کردن زمینه برای دریافت پاسخ دلخواه خود مطرح کنند.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند در مصاحبه با به اصطلاح کارشناسان، سئوال‌ها و پرسش‌هایی را با هدف فراهم کردن زمینه برای دریافت پاسخ دلخواه خود مطرح کنند. تلویزیون ایران اینترنشنال در گفت‌وگو با «رضا حاجی حسینی» روزنامه‌نگار از او پرسید: آیا حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به این معنا نیست که از مردم گرفته می‌شود و به برخی نهادها داده می‌شود؟ حاجی حسینی هم در راستای سیاست این رسانه گفت: عمده فشار این بودجه انقباضی روی مردم است. رشد بیش از ۷۰ درصدی سقف بودجه در حالیکه تورمی ۴۰ درصدی وجود دارد، نشان می‌دهد این بودجه انقباضی است، ولی چون اغلب رسانه‌های ایران وابسته به حاکمیت هستند، تلاش می‌کنند این بودجه را توجیه کنند و واقعیت را به مردم نگویند. این در حالی است که در این شرایط تحریمی در خود لایحه بودجه فشارها بر دوش مردم گذاشته شده است و تلاش شده کسری بودجه از جیب مردم برداشته شود.
دوقطبی‌سازی
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند میان منافع و بودجه نهادهای نظامی و مردم تقابل ایجاد کنند. رادیو بین‌المللی فرانسه در گزارش خود با اشاره به آنچه «ریاضت اقتصادی برای مردم» در بودجه ۱۴۰۱ خواند، نوشت: در کنار ریاضت‌های اقتصادی برای مردم، نهادهای نظامی و صداوسیما بودجه نسبتا خوبی را نصیب خود کرده‌اند.
ایران اینترنشنال در گفت‌وگو با «حمید آصفی» روزنامه‌نگار و فعال سیاسی، تلاش کرد میان نهادهای نظامی و مردم ناهمسازی ایجاد کند. آصفی گفت: حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مستقیم به قیمت کالاهای اساسی مورد نیاز مردم اصابت می‌کند؛ کالاهایی که بر اساس تورم نقطه به نقطه ۶۲ درصد تورم دارند.
جمع‌بندی ایرنا
بررسی گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان در خصوص لایحه بودجه ۱۴۰۱، اطلاعات جالبی را در خصوص عملیات این رسانه‌ها بر روی روان جمعی ایرانیان با هدف تاثیرگذاری بر روند تصویب و اجرایی‌سازی بودجه و همچنین ایجاد دلسردی در جامعه نشان می‌دهد.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند با استفاده ترکیبی از شگردهای رسانه‌ای، تکنیک « ۳۶۰ درجه» را پیاده کنند. این تکنیک برای تاثیرگذاری بر نخبگان رسانه‌ای و سیاسی جامعه ایران و به چالش کشیدن آنان به کار می‌رود تا این نخبگان خود، تحلیل‌های اشتباه را خوراک فکری جامعه کنند.
رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان می‌کوشند با استفاده ترکیبی از شگردهای رسانه‌ای، تکنیک « ۳۶۰ درجه» را پیاده کنند. این تکنیک برای تاثیرگذاری بر نخبگان رسانه‌ای و سیاسی جامعه ایران و به چالش کشیدن آنان به کار می‌رود تا این نخبگان خود، تحلیل‌های اشتباه را خوراک فکری جامعه کنند.
رسانه‌های معارض در همین راستا تلاش می‌کنند با غیرواقعی برآورد کردن منابع بودجه و غیر قابل تحقق معرفی کردن درآمدهای نفتی، پیشاپیش بودجه را دچار کسری معرفی کنند و چنین القا کنند که در نهایت سازوکارهای دولت برای جبران کسری بودجه و تامین منابع آن به فشار بر مردم و تنگ‌تر شدن معیشت آنان منتهی خواهد شد.
این رسانه‌ها با بزرگنمایی مولفه‌هایی چون افزایش درآمدهای مالیاتی، افزایش سن بازنشستگی و ادعای حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در بودجه و تقابل‌سازی آن با مسائلی چون بودجه نهادهای نظامی و صدا و سیما، تلاش می‌کنند با القای گزاره «بی‌عدالتی» در تخصیص بودجه، افکار عمومی نخبگان جامعه را تحت تاثیر قرار دهند و افکار عمومی را نسبت به توازن و عدالت در بودجه بدبین کنند.
همچنین تلاش برای گره زدن مساله بودجه به مذاکرات وین و القای این گزاره که میزان تحقق بودجه ۱۴۰۱ به نتیجه مذاکرات وین ارتباط دارد، در راستای تاثیرگذاری بر افکار نخبگان فکری و رسانه‌ای جامعه به کار می‌رود، این در حالی است که دولتمردان بارها تاکید کرده‌اند که بودجه ۱۴۰۱ با توجه به شرایط تحریمی بسته شده است.
رسانه‌های داخلی برای مقابله با این موج بودجه‌ستیزی، باید نقاط قوت بودجه ۱۴۰۱ را مطرح و برجسته کنند؛ مسائلی چون افزایش درآمدهای دولت و افزایش بودجه‌های عمرانی و ده‌ها نکته ریز و درشت دیگر که در ردیف‌ها و جداول بودجه قابل شناسایی است.
اصلاح ساختار مهمترین سند مالی کشور به عنوان ضرورتی گریزناپذیر در راستای توسعه اقتصادی، نیازمند تیغ تیز جراحی است که در موارد بسیاری حمایت و همراهی مردم را می‌طلبد، ولی همین نقاط به خاطر کم اطلاعی مردم، مورد سوء استفاده و حمله رسانه‌های بیگانه قرار می‌گیرد. به عنوان نمونه یکی از اصولی که در همه اقتصادهای قدرتمند جهان مورد پذیرش است، به بحث درآمدهای مالیاتی دولت مرتبط است. این مساله در بودجه جاری مورد توجه قرار گرفته و اتفاقا همین مورد از سوی رسانه‌های معارض مورد نقد و حمله جدی قرار گرفته است.
رسانه‌های داخلی باید در این زمینه‌ها فعال‌تر عمل کرده و از نگاه علمی‌تر و روشنفکرانه‌تر افکار عمومی را نسبت به اصلاحات ساختار بودجه توجیه و قانع و همراه کنند. این رسانه‌ها و اصحاب رسانه باید با آگاهی و مطالعه و شناخت تکنیک‌های عملیات روانی، نه تنها خود تحت تاثیر عملیات تبلیغاتی و رسانه‌ای بیگانگان قرار نگیرند، بلکه افکار عمومی را نسبت به دستورکارهای غیرخیرخواه و شیوه‌های اجرایی‌سازی سیاست‌های رسانه‌های معاند آگاه کنند.