به گزارش مشرق، سالن اندیشه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی امروز (سه‌شنبه) میزبان اولین نشست از سلسله نشست‌های گفت‌وگوهای انتقادی به نام تحلیل نظریه‌پردازانه وقایع اخیر، با حضور شماری از اعضای هیات علمی این پژوهشگاه از پژوهشکده‌های مختلف بود.
در این نشست استادان پژوهشگاه از منظر مباحث سیاسی و اقتصادی، جامعه‌شناختی و رسانه رویدادهای اخیر را بررسی کرده و ضمن اشاره به ریشه‌های این رویدادها یعنی نقشه‌های خارجی و مسائل اجتماعی بر ضرورت توجه به دلایل نارضایتی‌های عمومی، تکثرگرایی در فضای رسانه‌ای و گفت‌وگو میان همه طرف‌ها تاکید کردند.
رئیس پژوهشکده نظریه پردازی سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی در این نشست تاریخچه‌ای از روند انقلاب اسلامی بیان کرد و گفت: انتخاب مردم در ایجاد تغییر بدون مشکلات نبود و این مشکلات با ادامه مسیر پیچیده تر شد؛ البته مهم این نیست که دچار مشکل نشویم بلکه رسیدن به اهداف همراه با مشکلات مهم است.
محمدعلی فتح‌اللهی با اشاره به دولت‌های مختلف بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: با تساهل می‌توان گفت ۵ دولت بعد از پیروزی انقلاب روی کار آمده‌اند که هر کدام از جهت سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی با دولت قبل متفاوت بوده‌اند.
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی افزود: استقرار دولت‌هایی با این حد از تفاوت در عملکرد مشکل‌ساز است اما ارزشمند هم هست؛ زیرا به معنای تحمل جابجایی قدرت و رفتارها توسط مردم و جامعه است.
وی به بروز بحث‌ها و مسائل اجتماعی در پی تغییرات اشاره و خاطرنشان کرد: اگر این بحث‌ها به خوبی مدیریت شود، زمینه‌ساز قدم‌های بعدی خواهد شد.
کشورهای غربی به دنبال ناآرام کردن خاورمیانه
رئیس پژوهشکده مطالعات اجتماعی پژوهشگاه نیز در ادامه این نشست از منظر داده‌های اقتصادی جامعه به بررسی رویدادهای روزهای گذشته پرداخت و گفت: تحلیلگران مختلف در مورد سیاست اعتراض و دلیل بروز نارضایتی در جوامع مختلف مطالعه کرده‌اند.
محمدسالار کسرایی با اشاره به افزایش تورم در بازه زمانی سال‌های ۱۳۵۱ گفت: ورود عامل نفت به اقتصاد روی همه شاخص‌ها اثر گذاشت و تورم ۵.۵ درصدی در سال ۱۳۵۰ در سال ۱۳۵۶ به ۲۵ درصد رسید. این روند منجر به شکل‌گیری مالک بزرگی به نام دولت شد که دو پیامد داشت؛ تضعیف بخش خصوصی اقتصادی و جامعه مدنی. تقسیم اراضی کشاورزی و ملی کردن صنایع هم بعد از پیروزی انقلاب اسلامی موجب ناکارآمدی اقتصادی و تقلیل بخش خصوصی شد.
محمدسالار کسرایی با استناد به مرکز آمار اظهار داشت: بر اساس این آمار از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۹۶ جامعه ایران به طور متوسط هر سال ۲۰ درصد تورم داشته است و در مجموع این سال‌ها ۷۶۰ درصد تورم را شاهد بوده‌ایم. از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰ نیز تورم به طور متوسط بیش از ۳۰ درصد بوده است.
کسرایی یادآور شد: این روند اقتصادی در کشور نشان می‌دهد هم مردم و هم اقتصاد تاب‌آوری خوبی داشته‌اند.
وی تاکید کرد: بر اساس آمار، جامعه ایران مشکلاتی دارد که ممکن است به عکس العمل منجر شود. باید به سیاست اعتراض به عنوان یک فرصت نگاه کرده و بررسی کنیم به کدام بخش ها اعتراض وجود دارد.
کسرایی به جوانی جمعیت ایران اشاره کرد و افزود: جمعیت جوان ایران امروز برای کار و زندگی درخواست‌هایی دارد که باید به آن توجه شود.
البته هیچ کشور غربی نمی‌خواهد خاورمیانه آرام باشد یا کشوری قدرتمند در این منطقه شکل بگیرد.
ضرورت وجود بدنه کارشناسی در مواقع بحرانی
سیدمحمد میری استاد جامعه‌شناسی پژوهشگاه نیز در این نشست موضوع مورد مناقشه را نسبت امر اجتماعی به امر سیاسی دانست و فقدان خلق تکثر گفتمانی را دلیل رویدادهایی مانند حوادث اخیر دانست.
وی تاکید کرد: در مواجهه با بحران باید بدنه کارشناسی وجود داشته باشد که زبان جامعه را بداند و بتواند مشکل را توضیح داده و حل کند.
عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه نیز گفت: امروز زنگی در جامعه به صدا درآمده است ولی برداشت ما از این زنگ، بستگی به این دارد که چطور عوامل مختلف را صورت‌بندی کنیم.
زهرا اجاق یکی از مهم‌ترین مسائل را جدی‌نبودن علم در جامعه ایران دانست و گفت: حتی در حوزه‌های مهمی که ممات و حیات مردم با آن پیوند دارد مانند انرژی هسته‌ای و غیره یا هنوز خام‌فروشی می کنیم یا دانش ما سال‌ها عقب‌تر از دانش جهانی است.
وی در ادامه به ارتباطات علم و ارتباطات بحران به عنوان زیرشاخه‌های ارتباطات پرداخت و توضیح داد: بر اساس اصل ارتباطات، معمولا بهترین واکنش بعد از وقوع بحران، اطلاع‌رسانی ۱ تا ۵ ساعت بعد است.
تجزیه‌طلبی خواست مردم ایران نیست
این استاد ارتباطات با استناد به مطالعه‌ای از دهه ۹۰ روی رسانه‌های ایران گفت: رسانه‌ها سعی می‌کنند جامعه ایران را دوقطبی کنند که با امنیت ملی متناقض است و این نشان می‌دهد نتوانسته‌ایم به‌خوبی به رسانه‌ها آموزش دهیم.
اجاق مشکلات دیگر در رسانه‌ها را بی‌توجهی به وضعیت عمومی جامعه، نداشتن کارکرد مناسب در حوزه عمومی، رفتار بر اساس اقتصاد سیاسی و تک‌صدایی برشمرد و نتیجه گرفت این وضع باعث می‌شود رسانه کارکرد خود را محقق نکند.
وی همچنین تک‌صدایی در رسانه‌ها را از عوامل بی‌توجهی به رسانه دانست و افزود: رسانه‌های خارجی در ظاهر خود را چندصدا نشان می‌دهند تا مخاطب احساس نکند با جریان تک‌صدایی روبروست.
مردم ایران دنبال تجزیه طلبی نیستند و حتی وقایع اخیر در زاهدان نشان داد به نوعی همنوایی رسیده‌اند.
وی گفت: رسانه فقط یک عامل از عوامل مختلف است و به تنهایی منجر به تغییرات نمی‌شود. بلکه اگر به درستی در این زمینه سیاست‌گذاری کنیم، می‌تواند منجر به انسجام اجتماعی هم بشود. باید در مدیریت رسانه‌های نوین اجازه دهیم فضای متکثر شکل بگیرد.
اجاق در پایان بر ضرورت دوستی و گفت وگو میان همه اقشار جامعه برای رسیدن به نقطه مشترک فعلی تاکید کرد.
رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز سه مولفه عقلانیت، معنویت و عدالت را خصوصیت جامعه ایرانی از دیرباز دانست و گفت: هر سه این مولفه‌ها در اسلام بود و جامعه ایرانی نیز به راحتی آن را پذیرفت.
موسی نجفی به دوره تاریخ معاصر ایران اشاره کرد و افزود: در دوره قاجار جریان جدید مدرنیته وارد کشور شد که باید با ذات ایرانی ارتباط برقرار می‌کرد. مدرنیته از جهت ابزاری و سیاسی به تدریج پذیرفته شد ولی از جهت فرهنگی که مسائل اخلاقی است پذیرش رخ نداد ولی فرهنگ برتر در انقلاب اسلامی خود را نشان داد و ذات و پیرامون جامعه ایرانی با هم یکسان شد.
نقش بیگانگان را در جنبش اجتماعی نمی‌توان نادیده گرفت
وی خاطرنشان کرد: انقلاب اسلامی با فرهنگ برتر در جامعه غالب شد ولی امروز در طرف مقابل با فقر واژه و اندیشه روبرو هستیم. همین دست‌خالی طرف مقابل در نظریه و اندیشه، باعث شده به خشونت متوسل بشوند. در جنبش های اجتماعی نمی‌توان نقش بیگانگان را نادیده گرفت و این نقش در آمریکای لاتین و آفریقا هم دیده می‌شود.
نجفی گفت: جاذبه شکستن قدرت ایران که در برابر قدرت غرب ایستاده است، موجب شده در برابر این قدرت با همکاری رسانه‌ها بایستند.
طرف خارجی رویدادهای اخیر را اتفاقی موج‌خیز می‌داند که ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما از نظر تحلیلگر داخلی حادثه‌ای است که به موج تبدیل نمی‌شود. ما در داخل نه بنیادگرایی داریم و نه دعوت به خشونت بلکه عقلانیت و اعتدال است. به نظر می‌رسد ملت مجازی در فضای مجازی شکل گرفته که از ملت واقعی دور است.