به گزارش مشرق، بحران اقتصادی عمیق در ترکیه، تورم شدید، مباحث سیاست داخلی و کاهش محبوبیت «رجب طیب اردوغان» و حزب عدالت و توسعه (AKP) روزگار سختی را برای مردم این کشور رقم زده است. همین امر انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه که قرار است میانه های ماه ژوئن (۲ تیر ۱۴۰۲) برگزار شود را برای ترک ها حیاتی کرده است.
«مایکل روبین» تحلیلگر شناخته شده آمریکایی در تحلیلی که برای اندیشکده «موسسه امیکن اینترپرایز» نوشت، آورده است که ترکیه باید خود را برای آینده پس از «رجب طیب اردوغان» آماده کند زیرا روز بعد از خروج او از قدرت، ترک ها باید با مسائل پیچیده متعددی دست و پنجه نرم کنند.
این تحلیلگر مسائل بین الملل و کارشناس ترکیه، با بیان اینکه زمان دوره حکمرانی اردوغان رو به پایان است زیرا وی باید چند ماه بعد در انتخاباتی سخت شرکت کند، آورده است: اگرچه تاریخ دقیق پایان حکمرانی وی مشخص نیست اما او دیگر نمی تواند رقیب انتخاباتی خود را زندانی کند یا کودتایی را ترتیب بدهد. اما مدتی بعد از خروج وی از قدرت، حزب عدالت و توسعه (AKP) نیز محو می شود زیرا به غیر از حزب جمهوریخواه خلق (CHP) به رهبری «مصطفی کمال آتاتورک»، هیچ حزب سیاسی دیگری که توسط یک رهبر کاریزماتیک تأسیس شد، بعد از رهبرش جان سالم به در نبرد.
روبین تاکید دارد: حزب عدالت و توسعه هم اکنون در حال ضعیف شدن است زیرا اردوغان بیشتر خانواده اش را به جای حزب تبلیغ می کند. آنچه مردم ترکیه باید برای آن برنامه ریزی کنند، این است که چگونه آسیب هایی را که سیاست های اردوغان وارد کرده است، جبران کنند.
باور این موضوع سخت است که پذیرفت پس از اردوغان، ترکیه به سادگی به وضعیت قبلی باز خواهد گشت زیرا قدرت دو دهه ای اردوغان، نسلی متفاوت را در این کشور شکل داده است. بیش از ۳۰ میلیون ترکیه ای تحصیلات خود را با برنامه درسی مورد نظر اردوغان گذرانده اند. او بوروکراسی را تغییر داده و رویکرد ارتش را از شکل سکولار خود به اسلامگرایی تبدیل کرد.
این مقام سابق وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون)، مسائل گوناگونی را که ترکیه پس از پایان دوره اردوغان با آن روبرو می شوند، در چند محور چنین آورده است:
نخستین موضوع مورد نظر این کارشناس «اردوغان زدایی» ذکر شده و در مورد آن آورده است : یکی از جنجال برانگیزترین اقدامات پس از حمله سال ۲۰۰۳ آمریکا به عراق تصمیم برای اجرای بعث زدایی بود. به دلیل پیامدهای این اقدام برخی مخالفان استدلال می کردند که همکاری با بعثی ها بهتر از بیرون گذاشتن آنها از سیستم آینده عراق است.
حزب عدالت و توسعه زدایی
در نهایت، مقامات ایالات متحده و عراق به حذف چهار سطح بالای حزب پرداختند یعنی ۴۰ هزار عراقی از مجموع ۲ میلیون عضو حزب را کنار گذاشتند. در مورد ترکیه هم یک بحث مشابه مطرح است که آیا اعضای حزب عدالت و توسعه مواضع خود را حفظ خواهند کرد یا در آینده پس از اردوغان رد صلاحیت می شوند.
روبین افزود: با توجه به ارتباط بین کارگزاران حزب عدالت و توسعه و گروه هایی مانند تحریر الشام وابسته به القاعده، دولت اسلامی یا شبه نظامیان سادات، ممکن است پاکسازی ها به آشوب یا موجی از ترور منجر شود.
وی در ارتباط با موضوع فوق اصلاحات بروکراتیک در ترکیه را هم مطرح کرد و تغییر جهت بوروکراسی و سیستم آموزشی را بسیار مهمتر دانست و آورد: قبل از اردوغان، ورود به دانشگاه های برتر ترکیه بر اساس نمرات امتحانات و شایسته سالاری بود اما اردوغان به فارغ التحصیلان حوزه علمیه ترکیه امتیازاتی اعطا کرد و در کنار آن ساختار گزینش مصاحبه ای را ترتیب داد تا مناصب به افراد خاص برسد. این موضوع در چارچوب های بروکراتیک و تربیت معلم و دیگر بخش ها برجسته بود.
روبین آزادی زندانیان سیاسی به ویژه ۱۰۰ هزار نفری که به اتهام همدستی در کودتای ۲۰۱۶ زندانی شدند را هم بحثی مهم دانست و افزود: بسیاری از بازداشت‌شدگان، پیروان فتح‌الله گولن هستند که اردوغان وی را زمانی متحد خود می دانست. همچنین تعداد زیادی از کردها نیز زندانی هستند. در روز اول دوران پس از اردوغان، درهای زندان ها باید باز شوند و همه زندانیان سیاسی آزاد شوند.
علاوه بر این، به اعتقاد این کارشناس امور ترکیه، تغییر در قانون اساسی که به اردوغان قدرتی بی سابقه داد هم چالشی برای دوران پس از وی است. روبین اعتقاد دارد بلافاصله پس از پایان دوره اردوغان، ترک ها باید درباره سرنوشت قانون اساسی فعلی خود تصمیم بگیرند. شاید آن ها به قانون اساسی ۱۹۸۲ بازگردند و ممکن است اصلاحاتی را اعمال کنند که یکی از آن موارد اضافه کردن محدودیت هایی در دوره تصدی رئیس جمهوری است.
این تحلیلگر آمریکایی موضوع قطع حقوق بازنشستگی برخی نیروهای سابق در کنار مصادره و استرداد اموال مخالفان سیاسی را هم مهم دانست و اضافه کرد که سرنوشت اموال این افراد باید در کنار ثروت اردوغان و متحدان، خانواده و شرکای وی نیز مشخص شود. به ویژه آنکه حزب عدالت و توسعه برخی از صنایع کلیدی را در اختیار دارند.
یک بحث مهم دیگر از نگاه این تحلیلگر، تداوم سیاست خارجی آنکارا است زیرا همه تصمیماتی که رهبری جدید ترکیه باید بگیرد تنها مخصوص عرصه داخلی نیست. اردوغان سیاست خارجی ترکیه را بازسازی کرد و این کشور را از جبهه دموکراسی های اروپایی دور و در عوض به غرب آسیا (خاورمیانه) و کشورهای تجدیدنظر طلب در آمریکای جنوبی و اوراسیا نزدیک کرد. مشخص نیست که رهبری پس از اردوغان بتواند گسست از رویکرد وی را عملیاتی کند. پیدا کردن راه حلی برای تنش ها با قبرس، ادعاهای دریایی و چالش ها با کشورهای همسایه از اهمیت بسیاری برخوردار هستند.
مایکل روبین در بخش نتیجه گیری نوشتار خود تحت عنوان «زمانی برای برنامه ریزی» آورده است که اگرچه اردوغان مهم ترین رهبر ترکیه از زمان آتاتورک به شمار می رود، اما پایان قدرت او فرا می رسد و شاید با کنار رفتن اردوغان، ترکیه به مسیر دموکراتیک باز گردد. اکنون زمان برنامه ریزی فرا رسیده است، زیرا این تغییر ممکن است زودتر از آن چیزی که بیشتر مردم ترکیه انتظار دارند، رخ بدهد.