به گزارش مشرق، نفت ایران به عنوان بزرگترین دارنده منابع هیدروکربوری دنیا، نقش کلیدی در شکوفایی اقتصادی ایران و پیشران سایر صنایع کشور ایفا می‌کند. اهمیت جذب سرمایه‌گذاری برای این صنعت زمانی مشخص می‌شود که بدانیم در حال حاضر حتی بخش بزرگی از صادرات غیرنفتی ایران نیز وابسته به صنعت نفت بوده و حتی می‌تواند در ذیل صادرات نفتی گنجانده شود.
به عنوان مثال طبق اعلام گمرک جمهوری اسلامی ایران، در ۲ ماه ابتدایی سال ۵ قلم باارزش‌ترین کالای صادرات غیرنفتی ایران شامل پروپان مایع، گاز طبیعی مایع شده، بوتان مایع شده، متانول و قیر نفت است که همگی جزو محصولات خام و نیمه‌خام صنعت نفت کشور محسوب می‌شوند.
*نیاز صنعت نفت به سرمایه‌گذاری ۱۶۰ میلیارد دلاری در ۸ سال آینده
طبیعی است که در حال حاضر صنعت نفت به عنوان لکوموتیو اقتصاد ایران نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است، موضوعی که اعمال تحریم‌ها مانع انجام آن شده است.
محسن خجسته‌مهر مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران درباره حجم سرمایه‌گذاری موردنیاز در بالادست صنعت نفت می‌گوید: صنعت نفت به ۱۶۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در ۸ سال آینده نیاز دارد. اگر بخواهیم تولید نفت خام را ۵.۷ میلیون بشکه در روز برسانیم، به حدود ۹۰ میلیارد دلار منابع مالی نیاز داریم، همچنین اگر بخواهیم ظرفیت تولید روزانه گاز را متناسب با نیاز کشور ۱.۵ برابر کرده و به ۱.۵ میلیارد مترمکعب در روز برسانیم، باید ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کنیم.
در این بین، تعدادی از کارشناسان و فعالان رسانه‌ای احیای برجام و توافق با آمریکا را کلید حل مشکل جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت مطرح می‌کنند، اما این نسخه با توجه به تجربه قبلی چقدر کارآیی دارد؟
*کارنامه برجام در جذب سرمایه‌گذاری خارجی فقط ۲ میلیارد دلار
در هفته جاری جواد ظریف وزیر سابق امور خارجه ایران در کلاب هاوس به کارنامه برجام در جذب سرمایه‌گذاری خارجی اشاره و عنوان کرد: با اجرای برجام ۸۵ میلیارد دلار درخواست سرمایه‌گذاری در ایران داشتیم که با ۱۳ میلیارد دلار موافقت و فقط ۲ میلیارد دلار جذب شد. ما در جذب سرمایه موفق نبودیم.
طبق آمار سازمان سرمایه‌گذاری، میزان مجوز معتبر سرمایه‌گذاری خارجی در زمان اجرای برجام بیش از ۲.۶ میلیارد دلار نرفت، در حالیکه در ۶ ماه ابتدایی ۱۴۰۱ و در شرایط تحریم، این رقم به ۳.۱ میلیارد دلار رسیده است (تصویر ۱). به بیان دیگر کارنامه دولت قبل با وجود توافق برجام حتی از کارنامه دولت فعلی در شرایط تحریم نیز ضعیف‌تر است.
تصویر ۱
در واقع آنچه طرفداران برجام از کارآیی این نسخه در جذب سرمایه‌گذاری خارجی چند ۱۰۰ میلیارد دلاری در فضای رسانه‌ای مطرح می‌کنند، در واقعیت تنها ۲ میلیارد دلار سرمایه نصیب ایران کرده است. به طور کلی برجام ذاتا به عنوان یک توافق ناپایدار و فاقد ضمانت برای انتفاع اقتصادی ایران توانایی پوشش ریسک تهدیدهای آمریکا برای سرمایه‌گذاران خارجی را ندارد.
طبیعتا در صورت احیای برجام با ساختار قبلی و بدون اخذ ضمانت، میزان این سرمایه‌گذاری حتی از دوره برجام اول نیز کمتر خواهد شد، زیرا سرمایه‌گذاران خارجی تجربه پیشین برجام و رفتار آمریکا را جلوی چشمان خود دارند.
البته این موضوع بدان معنا نیست که دولت سیزدهم نیز در اجرای راهبرد بی‌اثر سازی تحریم‌ها و جذب سرمایه‌گذاری خارجی موفق عمل کرده است، زیرا هنوز نتوانسته در چارچوب یک معامله کلان با چین، روسیه و سایر کشور سرمایه‌گذاری خارجی قابل توجهی را وارد صنعت نفت ایران کند، شاید هم هنوز برای جمع‌بندی عملکرد این دولت کمی زود باشد.