سرویس فرهنگ و هنر مشرق - یکی از ماموریت‌های اخیر پلت‌فرم‌های داخلی برای جذب مخاطب توزیع بی‌رویه و بدون نظارت سریال‌های محصول کشور ترکیه و کره‌جنوبی است. این موضوع از چند جنبه قابل بررسی است. یکی از ابعاد این تبادل یک سویه فرهنگی، به رویکرد اقتصاد محور صنعت سرگرمی در ترکیه باز می‌گردد.

افتتاح صادرات سریال‌های ترکیه به بازار خارجی از سال ۱۹۸۱ و با کشور فرانسه با ساخت و توزیع نسخه کلاسیک سریال تلویزیونی Aşk-ı Memnu (عشق ممنوعه) آغاز شد. تولید و توزیع سریال در این کشور پس از سال‌ ۲۰۰۰ شتاب بیشتری به خود گرفت.

این روند به صورت سالانه اوج گرفت و در سال ۲۰۰۴ نخستین سالی بود که کمپانی کشور ترکیه توانست ۱۰ میلیون دلار از سریال‌سازی و صادرات آن به کشورهای دیگر سود ببرد. این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۰۰ میلیون دلار رسید.

سریال‌های ترک به بازار خاورمیانه صادر شد و در مدت کوتاهی در بالکان به موفقیت‌های بزرگی دست یافت. درآمد صادراتی که در سال ۲۰۰۸، زیر ۵۰ میلیون دلار بود، با نزدیک شدن به سال ۲۰۲۰ به ۵۰۰ میلیون دلار رسید.

سال ۲۰۱۶ ترکیه به بیش از ۷۵ کشور مجموعه‌های تلویزیونی فروخت و حجم این صادرات در سال ۲۰۱۶ از ۳۵۰ میلیون دلار عبور کرد. این رقم در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ۵۰۰ میلیون دلار با فروش به هشتاد کشور و با اوج‌گیری در دوران کرونا تقاضای خرید به ۱۵۰ کشور و ۷۰۰ میلیون بیننده رسید.

روزنامه «دیلی صباح» در ترکیه، در سال ۲۰۱۹ تخمین زده بود که درآمد حاصل از فروش سریال‌های ترکیه‌ای در بیش از ۱۵۰ کشور جهان، به حدود ۵۰۰ میلیون دلار برسد و این در حالی است که در این کشورها، به واسطه تقاضای سریال‌ها و فرهنگ ترکی، فروش دیگر کالاها و خدمات ترکیه هم افزایش پیدا کرده است. هر مجموعه تلویزیونی ترکیه دست کم شامل ۴۰ اپیزود است که هر اپیزود ۱۳۰ دقیقه است و معمولا سالانه ۵۲۰۰ ساعت از برنامه‌های تلویزیون‌های محلی را به خود اختصاص می‌دهد.

در سال ۲۰۲۱ این کشور به یکی از ۵ کشور برتر در صادرات محتوای تلویزیون جهان تبدیل شد. کشورهای آمریکایی جنوبی، روسیه و حتی آمریکا و چین به جمع متقاضیان پیوستند و ترکیه در زمره کشورهایی قرار گرفت که سالانه بیش از ۱۰۰ سریال درام با بیش از ۲۵۰ قسمت تولید می کند.

پیش بینی می‌شود که ترکیه در سال ۲۰۲۳ صادرات سریال‌های خود را تا یک میلیارد دلار افزایش دهد؛ برای مقایسه می‌توان درآمد صادرات سریال ترکیه را با صادرات پسته ایران در این سال مقایسه کرد.

از مشتریان پر و پا قرص سریال‌های ترکیه‌ای می‌توان به چین، روسیه، کره و ژاپن اشاره کرد. این محبوبیت به حدی رسیده که نشریه معتبر و سینمایی ورایتی درباره‌اش نوشت: «به نظر تنها راهی که برای متوقف کردن سریال‌های ترکیه‌ای باقی مانده است، قطع پخش آن‌ها در شبکه‌ها است هر چند که این کار هم احتمالا دیگر جواب نمی‌دهد.».

بر اساس داده‌های یورودیتا، یک شرکت تحقیقاتی که برنامه‌ها و همچنین اندازه‌گیری‌های تلویزیونی در سراسر جهان را تجزیه و تحلیل می‌کند، ۲۵ درصد از تولیدات داستانی وارد شده توسط کشورها، تولیدات ترکیه هستند. نقش پلتفرم‌های جایگزین برای تماشای سریال‌های تلویزیونی در پخش سریال‌های ترک به اقصی نقاط جهان اجتناب‌ناپذیر است. هدف در این بخش دستیابی به درآمد صادراتی ۱ میلیارد دلاری در سال ۲۰۲۳ است.

«رجب طیب اردوغان» در کتاب «دیپلماسی فرهنگی و ارتباطات» بخشی توجه خود را معطوف به موفقیت اقتصادی سریال‌های ترکیه‌ای و صدور آن به سایر کشورهای می‌کند و این صنعت را در صدور سبک زندگی و فرهنگ کشور ترکیه به آمریکا، هند و کره جنوبی و... موثر تلقی می‌کند.

در این کتاب آمده است: صنعت سریال‌های تلویزیونی ترکیه با موفقیت تجاری و محبوبیتی که در این زمینه کسب کرده است به ابزار مهمی در برقراری روابط بین فرهنگی تبدیل شده است. در این کتاب همچنین آمده است: «اگرچه ترکیه دیر در این جنبه از فعالیت‌های دیپلماسی فرهنگی شرکت کرده است، تاریخ غنی و فرهنگ موجود در پس‌زمینه نیز راه را برای پیشرفت سریع ترکیه هموار کرد. "

فیلم حضور رجب طیب اردوغان و بنعلی ییلدیریم (نخست وزیر) و ارتشبد امید دوندار نایب رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ترکیه در افتتاحیه سریال «مهمتچیک کوتول آماره»

این کتاب به این نکته اشاره می‌کند که همزمان با توسعه روابط ترکیه با کشورهای منطقه جغرافیای نزدیک آن، علاقه جامعه بین‌المللی به سریال‌های تلویزیونی ترکیه افزایش یافته است و تاکید می‌کند که همدلی با کشورهای دارای قرابت فرهنگی و تاریخ مشترک بیشتر شده است و فرصتی برای ترویج سبک زندگی و ارزش‌های خود به کشورهای دیگر مانند آمریکای لاتین است. د راین کتاب اشاره شده است که «مطالعات برای سنجش تأثیر سریال‌های تلویزیونی ترکیه در کشورها و مناطق مختلف، عموماً نشان می‌دهد که این سریال‌ها تأثیر بسیار موفقی در ارتقای ترکیه و مردم ترکیه در زمینه دیپلماسی فرهنگی دارند».

«محمت نوری ارسوی» وزیر فرهنگ و گردشگری ترکیه چندی قبل پس از آنکه به نقل از کمپانی چند ملیتی «یورودیتا» کسب رده دوم ترکیه پس از آمریکا در صدور سریال‌های نمایشی را دستاوری بزرگ برای فرهنگ کشورش توصیف کرد.

او طی سخنانی در شهر مرسین ترکیه، اظهار داشت: "ترکیه در خصوص صادرات سریالها، به ارقام بالایی دست یافته است. همچنین دارای بودجه ای به ارزش ۳۵۰ میلیون دلار در این بخش است. "محمت نوری ارسوی اظهار داشت که سعی دارند صادرات سریالها را به شکلی مناسب افزایش داده و قصد دارند سریالهای ترک را در کشورهایی که به نمایش گذاشته میشوند، به شکلی درست معرفی کنند.

وزیر ترک ضمن ابراز خرسندی از طراحی پلت‌فرم "Filming Turkey" می‌گیود مسائل و موضوعا مرتبط با تولید و توزیع سریال از طریق این پلتفرم جهانی دنبال خواهد شد.

هژمونی توسعه و تبادل سریال‌های محصول این کشور به قدری افزایش یافته که چندی قبل محمد بن سلمان ولیعهد سعودی تمام تلاش خود را به کار گرفا تا جلوی پخش سریال‌های ترکیه‌ای را در شبکه‌های عربستانی بگیرد.

بن سلمان ترکیه را متهم می‌کند که به دنبال احیای خلافت عثمانی در منطقه است اما نتفلیکس به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت پخش آنلاین هنگام درخواست، سریال‌های ترکیه‌ای زیادی را در دسترس قرار داده است. این شرکت ثروتمند علاوه بر این پروژه‌های متعددی برای تولید محتوای مخصوص به خود در ترکیه تعریف کرده است. حالا با وجود نتفلیکس سریال‌های ترکیه‌ای را در ۱۹۰ کشور پخش می‌کند.

سریال سازی ترکیه هژمونی فرهنگی روسیه را تحت الشعاع قرار داد

چندی قبل خبرگزاری آناتولی خبر داد جوانان روسیه علاقه ویژه ای به سریال های ترک نشان می‌دهند و از طریق سریال ها زبان ترکی می‌آموزند در ادامه این خبر با شمار فراوانی از شهروندان روسیه گفت‌وگوهایی را انجام داده بود.

ناتالیا کریکوچ، شهروند روس، متخصص پزشک قانونی در مصاحبه با خبرنگار آناتولی گفت: با تماشای سریال حریم سلطان علاقه زیادی به زبان و فرهنگ ترکیه پیدا کردم و پس از آن به کلاس زبان ترکی موسسه یونس امره رفتم. وی افزود: ترانه هایی که در سریال‌های ترکیه می شنوم بسیار گوش نواز و زیبا است و این مسئله باعث شد که به ترانه و خواننده‌های ترکی علاقمند شوم.

ورونیکا سکیکو، دبیر زبان روسی نیز گفت: با توصیه های دوستانم سریال‌های ترکیه را تماشا و بعد به آن مبتلا شدم. این سریال‌ها به قدری جذاب بود که باعث شد من به فرهنگ ترکیه علاقمند شوم. من پس از دیدن این سریال ها علاقمند شدم تا به ترکیه سفر کنم. استانبول شهر بسیار زیبایی است.

تاثیر سریال‌های ترکی وارد فاز امنیتی و فرامنطقه‌ای می‌شود

۱۴ آذر ۱۳۹۸ خبری در رسانه‌های پاکستانی منتشر شد که بسیار حیرت انگیز و نشان می‌دهد ظرفیت سریال‌های محصول ترکیه در چه ابعاد گسترده‌ای افزایش یافته است. عمران خان نخست وزیر پاکستان از کانال دولتی PTV خواست تا سریال «قیام ارطغرل» از این کانال پخش شود.

فردوس عاشق آوان، وزیر انتشارات و اطلاعات پاکستان ابراز داشت که عمران خان نخست وزیر کشور، در چهارچوب تنظیمات جدید برای حمایت از ارزشهای اجتماعی، فرهنگی و مذهبی، خواست تا سریال «قیام ارطغرل» از کانال دولتی PTV پخش شود.

آوان همچنین ابراز داشت که پخش این سریال که به زبان اردو دوبله شده است، فرصتی برای آموختن تاریخ اسلام از سوی جونان را نیز فراهم خواهد کرد. آوان اظهار داشت که برنامه های تلویزیونی و سینما، در مبارزه با اسلام هراسی تاثیر بسزایی دارند.

نکته جالب اینجاست که این سریال با همه جنجال‌های بین‌المللی‌اش آرام و بی حاشیه در شبکه نمایش خانگی منتشر می‌شود.

مشرق پیش از این گزارشی را به نقل از روزنامه ایران منتشر کرد که به گسترش بی‌رویه سریال‌های ترکی و کره‌ای در پلت‌فرم‌ها اشاره داشت. (اینجا) با توجه به سخت‌گیری‌های اقتصادی کمپانی‌های تولید در ترکیه و بازار هدف ایران، چگونه ممکن است که سریال‌هایی با بیش از ۲۰۰ قسمت در پلت‌فرم‌های داخلی منتشر شوند؟

نمونه متاخر مشهوری که می‌توان مثال زد پخش همزمان سریال «عزیز» از شبکه MBC پرشیا و پلت‌فرم فیلیمو است.

پرسشی که در رصد پلت‌فرم‌ نماوا کنجکاوی برانگیز است، اصرار به پخش همزمان سریال‌های ملی و استراتژیک ترکیه با موضوع امپراطوری عثمانی است.