به گزارش مشرق، خبرگزاری «آسوشیتد پرس» در پی تحولات اخیر در منطقه قره‌باغ کوهستانی در گزارشی نوشت ارمنستان که ناگهان یکی از بدترین بحران‌های سیاسی در دهه‌های استقلال پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱ را تجربه می‌کند، با چالش‌های متعددی مواجه شده است.
ده‌ها هزار نفر بی‌خانمان از منطقه قره‌باغ که به کنترل کامل جمهوری آذربایجان درآمده، به ارمنستان سرازیر شده‌اند. انبوه معترضان خیابان‌های ایروان پایتخت ارمنستان را پر کرده و خواستار برکناری نخست‌وزیر هستند. روابط ارمنستان با روسیه، متحد و حامی قدیمی، در میانه اتهامات متقابل تضعیف شده است.
تحولات بعد از آن رخ داده که جمهوری آذربایجان کارزار نظامی برق‌آسایی را در منطقه قره‌باغ کوهستانی، منطقه‌ای با اکثریت ارمنی که سه دهه بدون شناسایی بین‌المللی امور خود را اداره می‌کرد، انجام داد.
این امر و اعلام پایان موجودیت جمهوری قره‌باغ کوهستانی، باعث مهاجرت گسترده ارامنه این منطقه به ارمنستان شده است. «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان در پی حملات اخیر باکو به قره‌باغ گفته حقوق ارامنه منطقه مورد احترام قرار خواهد گرفت اما ساکنان ارامنه قره‌باغ از ترس پاکسازی قومی تأکید دارند که تمایلی به زندگی تحت حاکمیت جمهوری آذربایجان ندارند.
باکو اعلام کرده «اگر برخی از ارامنه قره‌باغ مایل به زندگی و پیروی از قوانین (جمهوری) آذربایجان نیستند، نمی‌توانیم آنها را وادار کنیم. برعکس، از ساکنان ارمنی می‌خواهیم محل زندگی خود را ترک نکنند و بخشی از جامعه چند قومیتی (جمهوری) آذربایجان باشند».
به نوشته این گزارش، «بیش از ۸۰ درصد از ۱۲۰ هزار ساکن این منطقه با عجله لوازم خود را بستند و در یک سفر طاقت‌فرسا و کُند از طریق تنها جاده کوهستانی راهی ارمنستان بی‌بضاعت شدند که در تلاش برای اسکان آن‌هاست».
به تحلیل آسوشیتد پرس، این مهاجران که به دلیل از دست دادن سرزمین مادری عصبانی و خشمگین هستند، احتمالاً از اعتراضات تقریباً روزانه علیه «نیکول پاشینیان» نخست‌وزیر ارمنستان که از سوی اپوزیسیون به دلیل ناتوانی در دفاع از قره‌باغ مقصر شناخته شده، حمایت خواهند کرد.
این گزارش می‌افزاید: دولت پاشینیان که از نظر اقتصادی دچار چالش شده باید به سرعت برای این افراد خانه، مراقبت‌های پزشکی و شغل فراهم کند. در حالی که دیاسپورا جهانی ارمنی قول کمک داده، فراهم کردن این امکانات برای ارمنستان محصور در خشکی مشکلات مالی و لجستیکی زیادی ایجاد می‌کند.
به نوشته این رسانه آمریکایی، در حالی که بسیاری از ارامنه از مقامات ارشد سابق کشورشان که اپوزیسیون را رهبری می‌کنند دل خوش ندارند و آنها را مسؤول مشکلات کنونی می‌دانند، ناظران به سابقه خونریزی در ارمنستان اشاره می‌کنند. در سال ۱۹۹۹، افراد مسلح در جریان یک جلسه پرسش و پاسخ، به پارلمان ارمنستان حمله کردند و «وازگن سارگسیان» نخست‌وزیر و همچنین رئیس پارلمان و شش مقام و قانونگذار ارشد دیگر را کشتند.
«توماس دی وال» از اعضای ارشد اندیشکده کارنگی اروپا ادعا کرد: نوعی سنت ترور سیاسی در فرهنگ ارمنی وجود دارد. او و سایر ناظران ادعا می‌کنند یکی از عوامل به نفع پاشنیان این است که هر خشمی علیه او وجود دارد، به همان میزان متوجه روسیه، متحد اصلی ارمنستان است.
پس از جنگ شش هفته‌ای در سال ۲۰۲۰ که به بازپسگیری بخشی از منطقه قره‌باغ و مناطق اطراف آن توسط جمهوری آذربایجان منتهی شد، روسیه ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح را در منطقه، تحت آتش‌بس با میانجیگری کرملین مستقر کرد.
پاشینیان این نیروها را به ناتوانی در جلوگیری از خصومت‌های اخیر از سوی جمهوری آذربایجان متهم کرده است. دی وال مدعی است: به وضوح این عملیات نظامی (جمهوری) آذربایجان اگر نیروهای حافض صلح روسیه برای حفظ صلح تلاش کرده بودند، امکان‌پذیر نمی‌شد؛ اما آنها اساساً کنار کشیدند.
طبق این گزارش، کرملین اما پاشینیان را مقصر خوانده و او را به تسریع سقوط قره‌باغ با اذعان به حاکمیت جمهوری آذربایجان بر این منطقه و آسیب زدن به روابط ارمنستان با روسیه با در آغوش گرفتن غرب متهم کرده است.
حتی قبل از عملیات اخیر جمهوری آذربایجان، روسیه خشم خود را از ارمنستان به دلیل میزبانی نیروهای آمریکایی برای مانورهای نظامی مشترک و اقدام برای به رسمیت شناختن صلاحیت دیوان کیفری بین‌المللی بعد از آنکه پوتین را به جنایت جنگی متهم کرد، ابراز کرده بود. اما این احساسات بد بعد از تحولات اخیر قره‌باغ تشدید شد.
به نوشته این گزارش، مشخص نیست که آیا پاشینیان ممکن است ارمنستان را از سازمان پیمان امنیت جمعی--گروهی متشکل از چند کشور شوروی سابق و سایر اتحادهای تحت رهبری روسیه خارج کند. ارمنستان همچنین میزبان پایگاه نظامی روسیه است و گاردهای مرزی روسیه به پاسداری مرز ارمنستان با ترکیه کمک می‌کنند.
به نوشته آسوشیتد پرس، به رغم تشدید اختلافات، پاشینیان از تهدیدات مبنی بر قطع روابط به مسکو خودداری کرده اما بر لزوم تقویت روابط با غرب تاکید کرده است.
به تحلیل این گزارش، گرفتن جای روسیه به عنوان حامیان اصلی ارمنستان می‌تواند برای آمریکا و متحدانش چالش‌برانگیز باشد زیرا روسیه اصلی‌ترین شریک تجاری ارمنستان است و حدود یک میلیون ارامنه را که به شدت در مقابل هر تلاش پاشینیان برای قطع روابط مقاومت خواهند کرد، در خود جای داده است.
آینده صالح‌بانان روس در قره‌باغ هم که قرار بود تا سال ۲۰۲۵ در این منطقه باشند، نامشخص است و «دیمیتری پسکوف» سخنگوی کرملین گفته وضعیت آنها باید با طرف آذربایجانی مورد مذاکره قرار گیرد.
به نوشته این گزارش، حضور نیروهای روس در ارمنستان به مقابله با اقدامات احتمالی جمهوری آذربایجان و ترکیه برای فشار بر ایروان در ارتباط با برخی مسائل مورد مناقشه کمک می‌کند.