گروه بين‌الملل مشرق - پاکستان اين روزها تحولات مهمي را پشت سر مي‌گذارد. از يک سو در داخل با کشتار پياپي شيعيان در شهرها و مناطق شيعه‌نشين روبرو شده است و از سوي ديگر در مسير معادلات انرژي گام بزرگي در برقراري خط لوله گاز صلح با ايران برداشته است. زرداري در مراسم افتتاح اين خط لوله، احداث آن را يک واقعه تاريخي براي دو ملت بزرگ ايران و پاکستان و همه ملت‌هاي منطقه دانست و تصريح کرد که "بدون رهنمودهاي مقام معظم رهبري نمي‌توانستيم خط لوله صلح را به پايان برسانيم".

در آن سوي ميدان اما شيعيان پاکستان اوضاع خوبي ندارند و دو ماهي مي‌شود که محله‌هاي‌شان به خاک و خون کشيده شده است. هر روز بايد منتظر صداي انفجار ديگري باشند و گلزارهاي شهداي‌شان را وسعت دهند تا قربانيان حملات تروريستي را دفن کنند. شدت تلخي اين اتفاقات تا حدي بود که تظاهرات مردم پاکستان را در نقاط مختلف در بر داشت و از سوي ديگر برخي کشورهاي اسلامي مانند جمهوري اسلامي نسبت به اين اتفافات واکنش نشان داده و بيانيه صادر کرده و حتي تجمع کردند. اين در حالي است که پاکستان تا مدتي نه چندان دور انتخابات رياست جمهوري در پيش دارد و گروه‌هاي سياسي مخالف دولت هم بدشان نمي‌آيد که کشور در مدت زمان باقي‌مانده از عمر دولت فعلي به چالش کشيده شود. براي بررسي هر چه بيشتر اوضاع پاکستان و ريشه‌يابي حملات تروريستي زنجيره‌اي که در اين مدت محله‌هاي شيعه‌نشين را هدف قرار داده است، با پنج کارشناس ارشد حوزه شبه‌قاره به بحث و گفت‌وگو نشستيم.

گپ‌وگفت خبرنگار گروه بين‌الملل مشرق با "محمدفرهاد کليني" کارشناس ارشد مسائل استراتژيک، "حسين شيخ‌الاسلام" کارشناس ارشد مسائل خاورميانه، "سيد حسن ميرمجربيان"، "پيرمحمد ملازهي" و "سيدرضا ميرطاهر" کارشناسان برجسته حوزه شبه‌قاره شکل گرفت که در ادامه مي‌خوانيد:


کليني: دولت اسلام‌آباد براي کنترل اوضاع از نيروهاي منضبط تري استفاده کند

"محمدفرهاد کليني" کارشناس ارشد مسائل استراتژيک، معتقد است؛ آنچه امروز مشاهده مي‌شود موجي است که تلاش مي‌شود فضا و امنيت داخلي پاکستان را به هم بريزد و با توجه به در پيش‌بودن انتخابات آتي، اين تحولات، بسيار مهم است اما چيزي که صورت مي‌گيرد بيانگر يک توطئه بزرگ است که تلاش مي‌شود تا حوزه جهان اسلام را وارد يک درگيري جديد کند که در اين راستا دست کشورهاي فرامنطقه‌اي در تحريک اين شرايط نقش دارد و توسط برخي کشورهاي منطقه‌اي اين عمليات تروريستي حمايت مي‌شود. طبيعتاً جامعه شيعيان پاکستان تلاش کرده تا با سعه صدر به وقايع نگاه کند ليکن اقداماتي که عليه جامعه شيعيان اتفاق افتاده و سکوتي که جامعه بين‌المللي از خود نشان مي‌دهد، ننگي است که در کارنامه مدعيان حوق بشر به ثبت مي‌رسد.

وي با اشاره به شدت انفجارهاي به وقوع پيوسته در کويته و کراچي گفت: چنين وقايعي سبب نگراني اکثر کشورهاي مسلمان شده و از سوي ديگر، جمهوري اسلامي را به عنوان پايگاه اصلي شيعيان جهان در اندوه جدي فرو برده است. جا دارد که مدعيان حقوق بشر در اين خصوص واکنش‌هاي درست و مواضع مشخصي از خود بروز دهند.

اين کارشناس ارشد مسائل استراتژيک در گفت‌وگو با مشرق ادامه داد: البته بخشي از شدت عمليات وحشيانه‌اي که عليه شيعيان پاکستان صورت مي‌پذيرد، در چارچوب تحريک بين روابط دو کشور ايران و پاکستان است. آنها تلاش مي‌کنند تا يک نحوي مناسبات دو کشور را مورد تنش قرار دهند. بديهي است بحث امنيت و معادلات انرژي معادله تنگاتنگي با هم دارند. به نظر مي‌رسد بخشي از اين عمليات تروريستي که عليه جامعه شيعيان صورت مي‌گيرد، براي اين است که مقامات دو کشور را در تقابل با يکديگر قرار دهد.

کليني بر وظيفه سنگين دولت پاکستان در اين ميان تأکيد و خاطرنشان کرد: دولت پاکستان بايد همه تلاش خود را براي جلوگيري از اين اقدامات انجام داده و اجازه ندهد که اين جنايات قابل تکرار شود.

وي تأکيد کرد؛ مناسب است که دولت پاکستان به اين هشدار توجه کند و هنگامي که برخي از نيروهاي پليس محلي از انجام وظايف‌شان سر بازمي‌زنند، دولت اسلام‌آباد بايد براي جلوگيري از اين کوتاهي، از نيروهاي منضبط تري استفاده کند.

کليني در خصوص لشکر جنگوي که تاکنون مسؤوليت اين حملات را به عهده گرفته است، يادآور شد: لشکر جنگوي يک گروه شناخته شده توسط دولت پاکستان و ساخته شده توسط کشورهای خارجی است و با توجه به عملکردي که داشته است، دولت نظارت و ارزيابي خوبي بر عملکرد آنها داشته است. آنها تلاش مي‌کنند تا حدودي سياست خارجي پاکستان را مخدوش و تخريب کنند. در اين خصوص طبيعتاً آنها با توجه به عملکردي که داشتند، نبايد يک گروه داخلي تلقي شوند برخي سرويس‌هاي اطلاعاتي نقش حمايتي براي آنها دارند و نکته اينجاست که اگر برخي اينها را گروه‌هاي تروريستي تلقي مي‌کنند، چرا در برابر حملات آنها سکوت مي‌کنند و يا برخي کشورهاي منطقه که در ارتباط با اين گروه هستند، چرا نسبت به اين موضوع عکس‌العملي نشان نمي‌دهند؟


شيخ‌الاسلام: آمريکا نمي‌خواهد پاکستان به شير مادر متصل شود

"حسين شيخ‌الاسلام" قائم‌مقام سابق وزارت امور خارجه و کارشناس ارشد مسائل خاورميانه، "آمريکا" را مسؤول اين اتفاقات تلخ در صحنه پاکستان مي‌داند و بس؛ او معتقد است که آمريکا به دنبال به هم ريختن منطقه است و هنگامي که منافعش تأمين نشود، دست به هر کاري مي زند به نوعي مصداق ضرب‌المثل قديمي است که مي‌گويد؛ "ديگي که براي من نجوشد، مي‌خواهم که سر سگ در آن بجوشد."

وي که از فعالان تسخير و کشف اسناد لانه جاسوسي آمريکا در تهران نيز بوده است در گفت‌وگو با مشرق اظهار داشت: اگر نگاهي گذرا به رفتار آمريکا با تونس، ليبي و ... داشته باشيم مي‌بينيم که اينها تلاش مي‌کنند تنها صحنه را طوري مديريت کنند که منافع خودشان ضايع نشود، در واقع مشابه همان کاري که با عراق و سوريه مي‌کنند را در پاکستان هم انجام مي‌دهند.

اين کارشناس مسائل خاورميانه با اشاره به اينکه آمريکا حتي تروريسم را با توجه به منافعش تعريف مي‌کند، افزود: تعريف آمريکا از تروريسم در نقاط مختلف متفاوت است. از نظر آمريکا تروريسم در سوريه خوب است، در افغانستان قابل مذاکره است، در انگليس و آمريکا و فلسطين بد است.

شيخ‌الاسلام با بيان اينکه شرايط داخلي پاکستان به لحاظ تنوع اقوام و مذاهب، آنها را به اين سمت برده است که منطقه را براساس طايفه سني و شيعه به دو دسته تقسيم کرده‌اند، تأکيد کرد: آنها مي‌خواهند با ايجاد درگيري و اختلاف ميان ناآگاهان خشونت در منطقه را افزايش دهند.

قائم‌مقام سابق وزارت امور خارجه با تأکيد بر اينکه آمريکا نمي‌خواهد شاهد نزديکي کشورهاي منطقه به‌ويژه ايران و پاکستان باشد، گفت: به همين دليل از همان آغاز شکل‌گيري مذاکرات براي خط لوله صلح شروع به سنگ‌اندازي کردند. اين در حالي است که پاکستان به انرژي و گاز نياز فراوان دارد و از طرفي بزرگترين منبع گاز مستقل جهان در پارس جنوبي است. به تعبيري پاکستان در نياز به گاز، به "شير مادر" متصل شده است که به آن حيات مي‌بخشد. ناگفته نماند که اين اتفاق پر يُمن قرار بود براي هند هم اجرايي شود اما درباره هند هنوز کار به مرحله اجرا نرسيده و در مذاکرات متوقف شده است.


میرمجربيان: هدف آمريکا و گروهک جنگوي، جلوگيري از خط لوله صلح است

"سيدحسن ميرمجربيان" کارشناس مسائل شبه قاره، اما هدف اصلي اين اتفاقات را در حقيقت جلوگيري از اجراي خط لوله ايران ـ پاکستان مي‌داند و مي‌گويد: بسياري از کشورها مايل به برقراري ارتباط اين خط نبوده و نيستند، از جمله آمريکا که به‌صراحت اعتراضش را اعلام کرده است.

وي افزود: برخي کشورهاي منطقه در بحث گاز از يک طرف و در بحث ايدوئولوژيک از سوي ديگر در منطقه رقيب يکديگرند و مي‌خواستند در اين مسير ايران را مقابل پاکستان قرار دهند تا در نهايت اين پروژه به تعويق بيفتد. در واقع اين مسئله در هدف کوتاه‌مدت آنها گنجانده شده بود اما در بلندمدت مخالفان پاکستان مي‌خواهند اين کشور را در جنگ طولاني و فرسايشي اسير کرده و به اين صورت دخالت‌هاي خود را لاپوشاني کنند. آمريکا حملاتش در پاکستان را متوقف نکرده، مناطق وزيرستان، شمال پاکستان تحت بيشترين حملات آمريکا هستند و بنابراين زماني که جنگ داخلي در پاکستان در جريان باشد، اينها به اهداف خود نزديک مي‌شوند.

اين کارشناس مسائل خاورميانه اولويت دوم در اهداف پشت پرده انفجارهاي پاکستان را اقدامات مداخله‌گرايانه آمريکا دانست که تلاش مي‌کند با اين حملات و تنش‌ها مداخله‌جويي‌اش را در درجه دوم و سوم قرار دهد، به نحوي که مردم چنان درگير شوند که نتوانند به اتفاقات اطراف خودشان توجه کافي داشته باشند و سرگرم حوادث روز شوند. با همين حوادث، راهپيمايي سراسري که از لاهور به سمت اسلام‌آباد بود را تحت‌الشعاع قرار دادند.

مجربيان در خصوص لشکر "جنگوي" و ارتباط آن با عمليات تروريستي در پاکستان با اشاره به اينکه لشکر جنگوي بيشتر از اينکه واقعي باشد، مجازي است، تصريح کرد: اينها در حقيقت يک "گروهک" هستند که در تبليغات خود را "لشکر" معرفي کرده‌اند و طالبان پاکستاني، طالبان افغان و طالبان هندي آنها را زيرمجموعه خود قرار داده و تأمين مي‌کنند. اکنون هم سرکرده گروهک جنگوي بازداشت شده اما بازداشت خانگي به معني ديگر وي در حصر خانگي است.


ملازهی: حملات تروريست‌ها به شيعيان، نوعي جنگ نيابتي است

"پیرمحمد ملازهی" کارشناس مسائل شبه قاره، اما به ریشه‌یابی بیشتر لشکر جنگوی که خود را عامل حملات تروریستی معرفی می‌کند، پرداخت و گفت: جنگوي‌ها  عمدتاً  پنجابي هستند كه مركزشان هم  بيشتر در لاهور است؛ البته از اقوام ديگر هم در بين آنها وجود دارند ولي در واقع  خط و ربط شان از آنجاست.

وي افزود: سپاه  صحابه در زمان  ژنرال "ضياء الحق" و جنگ در افغانستان بوجود آمد. پيروزي انقلاب اسلامي در ايران هم تحركي را  در بين شيعيان  پاكستان ايجاد کرد و نهضت  فقه جعفري  هم  در پاسخ به تشکيل سپاه صحابه ايجاد شد. سپاه  صحابه مدعي  است كه ما در مقابل رشد تفكر شيعي كه از ايران سرچشمه گرفته است هستيم و در مقابل آن مقاومت مي‌كنيم.

اين کارشناس ارشد مسائل شبه‌قاره افزود: همين‌جاست که خيلي‌ها معتقدند آنچه در پاكستان در جريان است در واقع يك نوع جنگ نيابتي است.

به لحاظ واقعي نمي‌توانيم اين را ناديده بگيريم كه به هر حال انقلاب اسلامي در ايران اين نگراني را در بين كشورهاي عرب به وجود آورد که ممكن  است گروه‌هاي شيعه كه احساس تعلق به ايران دارند با اين امر تحريك شوند كه يك نوع انقلاب مذهبي شيعي را  در ديگر كشورها به وجود بياورند.

ملازهی خاطرنشان کرد: وقتي كه اين تلقي  بوجود آمد، باعث شد در كشورهاي عرب همچون  عربستان سعودي كه در واقع از گروه‌هاي راديكالي كه به‌نوعي مواضع  نزديكي با عربستان  سعودي دارند، حمايت كند كه سپاه صحابه از همين‌رو شكل گرفت.

در آن زمان ارتش پاكستان هم به‌شكلي در ايجاد آن دخالت و از آن  حمايت كرد. از سوي ديگر شرايط كلي كه در افغانستان  وجود داشت، باعث شد دو مكتب جهادگر كه در حقيقت يكي مكتب جهادگر ديوبندي (با انديشه وهابي در شبه قاره هند) و ديگري  مكتب ديگري كه مستقيم از عربستان سعودي نشأت مي‌گرفت از قبيل سازمان  القاعده  كه در افغانستان با روس‌ها  جهاد مي‌كردند، به هم برسند و با هم در امر جهاد شركت كنند كه نتيجه آن رشد راديكاليزمي  بود  كه الآن ما در ميان گروه‌هاي افراطي اهل‌سنت مي‌بينيم. این کارشناس مسائل شبه جزیره معتقد است؛ از آن  طرف هم در ميان شيعيان اين تفكر بوجود  آمده كه نظاميان و دولت پاكستان نمي‌توانند از ما حمايت كنند بنابراين خودمان بايد از مردم حمايت  كنيم.


ميرطاهر: متأسفانه جنگوي آزادي عمل دارد

"سيدرضا ميرطاهر" کارشناس مسائل بین‌الملل، نگاهي تاريخي به شکل‌گيري عوامل اين انفجارها داشت و گفت: از زماني که سلفي‌ها و عوامل سعودي در پاکستان نفوذ کردند، به توسعه توانمندي و نفوذشان در اين حوزه پرداختند و دو گروه سپاه صحابه و لشکر جنگوي در نتيجه آن حاصل شدند. رياض با اين هدف به اين دو گروه پر و بال داد و به لحاظ مالي، نظامي، لجستيک و ... از آنها پشتيباني کرد.

وي افزود: انفجارهاي زنجيره‌اي در مناطق شيعه‌نشين پاکستان با هدف تقابل با شيعيان ايران، پاکستان، افغانستان و ... صورت گرفته است. شيعيان هم‌اکنون بيش از 20 درصد جمعيت پاکستان را تشکيل مي‌دهند و هدف اصلي اين گروه‌هاي تروريستي در وهله اول مبارزه با ايدئولوژي مذهب شيعه است و رسماً دشمن اصلي‌شان را شيعيان معرفي کرده‌اند. در پاکستان هم با توجه به اينکه شيعيان زيادي در کراچي، کويته مورد هدف قرار گرفته‌اند، هدف، حمله به افراد ذي‌نفوذي مانند علامه سيد ساجد نقوي بوده که آنها را شهيد کنند.

اين کارشناس مسائل شبه‌قاره تأکيد کرد: در چند سال اخير آنها سعي کرده‌اند اهداف‌شان را بيشتر روي کشتار شيعه تعريف کنند و به همين دليل مساجد، بازارها، شهرها و محله‌هاي شيعه‌نشين را هدف قرار داده‌اند. طي دو ماه اخير شاهد بوده‌ايم که کويته و کراچي به خاک و خون کشيده شده است. همين مسئله سبب اعتراضات مردم نسبت به مقامات دولتي در وهله اول و مقامات محلي در وهله دوم شد.

وي با اشاره به تأکيد دولت پاکستان بر مجازات عاملان اين انفجارها و جلوگيري از انفجارهاي بعدي گفت: متأسفانه شاهد حضور افرادي در دولت هستيم که مستقيم و غيرمستقيم از لشکر جنگوي حمايت مي‌کنند. هنوز هيچ گروهي نتوانسته با اينها مقابله کند و در مقابل اينها توانسته‌اند با آزادي عمل به حذف فيزيکي شيعيان و ايجاد ترس و هراس در بنياد شيعيان پاکستان بپردازند و آنها را وادار کنند تا با اين محدوديت‌ها کنار بيايند.

ميرطاهر تصريح کرد: تجربه گذشته نشان داده است که در پاکستان به لحاظ ساختاري و ماهوي دچار مشکل است. ساختار سياسي، اجتماعي پاکستان به متشکل از اقوام و مذاهب مختلف است و متأسفانه ميزان اقتدار و کنترل دولت مرکزي در نقاط مختلف اين کشور از سوي دولت در همه جا يکسان و مناسب نيست اما به طور آشکار دولت مرکزي پاکستان يا عادل نيست و يا مايل نيست اقدامات مؤثري را براي مقابله با اقدامات تروريستي لشکر جنگوي انجام دهد؛ البته نقش سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (آي.اس.آي) مهم و محوري است.

وي تصريح کرد: نه‌تنها لشکر جنگوي بلکه برخي مقامات پاکستاني چه در ارتش و چه در دولت تمايلات سلفي دارند و چه مستقيم و چه غيرمستقيم از اين گروه‌هاي تروريستي دفاع مي کنند. همين مسئله سبب آزادي عمل اين گروه تروريستي شده است.

ميرطاهر در پايان نگاهي به آينده پاکستان داشت و يادآور شد: در اين شرايط چشم‌انداز تحولات داخلي پاکستان با توجه به ناامني‌هاي گسترده و افزايش تنش‌هاي فيزيکي بين شيعيان و سلفي‌ها با توجه به عدم اقدام مناسب دولت پاکستان وجود دارد و همين مسئله چشم‌انداز اين کشور را با اتهامات زيادي روبرو کرده است.