گروه سیاسی مشرق - رسانه‌های مکتوب همواره نقش عمده‌ای در هدایت افکار عمومی و جریان‌سازی رسانه‌ای به عهده دارند که در این بین جایگاه روزنامه‌ها، جایگاه ویژه‌ای است. به همین منظور گروه سیاسی مشرق به تحلیل و بررسی محتوای روزنامه‌های متعلق به جریان اصلاح‌طلب می‌پردازد.
روزنامه‌های زنجیره‌ای اصلاحات روز سه‌شنبه را با تمرکز بر کنفرانس خبری حجت‌الاسلام اژه‌ای و وضعیت پرونده محمود احمدی‌نژاد آغاز کردند و از سوی دیگر محسن صفایی فراهانی از اعضای برجسته حزب منحله مشارکت و از فعالان فتنه 88 روز گذشته در گفت‌وگو با روزنامه اعتماد راهبرد اصلاحات را در مقطع کنونی برای افزایش دامنه قدرت سیاسی خود «تعامل با حاکمیت» دانست؛ در همین راستا روزنامه اعتماد در صفحه احزاب خود این‌گونه از نسخه حزب منحله مشارکت برای جریان سیاسی اصلاحات یاد می‌کند «راهبرد امروز اصلاح‌طلبان در «تعامل با حاکمیت با حفظ هویت اصلاح‌طلبی» تعریف و تدوین‌شده است. در این میان عده‌ای از گروه‌ها و نیروهای وابسته به این گفتمان گویا ضرورت این تغییر استراتژی را درک نکرده‌اند و نمی‌دانند که چرا این اتفاق مهم باید عملیاتی شود. اگرچه این واقعیت غیرقابل‌انکار است که تغییر استراتژی و راهبرد به این سادگی نیست که بتوان آن را به سهولت تغییر داد و با آن انطباق یافت. «تعامل با حاکمیت» بی‌تردید به معنای عقب‌نشینی از اهداف و مطالبات ترسیم‌شده در تمامی این سال‌ها نیست و می‌توان آن را راهبردی دووجهی (کوتاه‌مدت - میان‌مدت) دانست که می‌خواهد همزمان با خلع سلاح کردن اصلاح‌طلب ستیزان که همواره اصلاح‌طلبی را مترادف با براندازی معرفی می‌کنند، فضای بازیگری را برای کنشگران و نیروهای خود افزایش دهد.»
ارگان رسمی حزب مردم‌سالاری سه‌شنبه را با تیترهای «انتخابات ریاست جمهوری یازدهم عبرت‌های زیادی برای اصلاح‌طلبان داشت» و «رونمایی از دستاوردهای جدید نیروی دریایی ارتش» روانه پیشخوان مطبوعات کشور شده است.
· روزهای پس از تبرئه فرعون
مهدی خسروی در سرمقاله روزنامه مردم‌سالاری به‌روزهای تاریک مصر پس از تبرئه حسنی مبارک در دادگاه پرداخته است؛ این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب در بخشی از سرمقاله خود یکی از دلایل این رخداد را اشتباه محاسباتی دولت اخوان و شخص مرسی می‌داند، وی در سرمقاله خود نوشت «اقدامات نسنجیده سیاسی آرام‌آرام حس اتحاد و انسجامی که در پی انقلاب ژانویه در کشور شکل‌گرفته بود به یک‌دو قطبی شدید مابین انقلابیون در حمایت از مرسی و در مخالفت از او ختم شد. این اشتباهات که از برکناری دادستان کل مصر کلید خورد و مردم را در قالب جنبش تمرد دوباره به خیابان‌ها کشاند شرایطی را برای دخالت ارتش مصر که توانسته بود با عدم دخالت در انقلاب ژانویه جایگاه مردمی خود را حفظ نماید، در امور سیاسی کشور فراهم کند تا با القای داشتن نقش منجی جهت پایان دادن به آشوب‌های خیابانی، زمینه را برای انجام کودتا مهیا سازد و مصر را از این باتلاق نجات دهد. رشد تفکرات سلفی با به قدرت رسیدن اخوانی‌ها موجب ایجاد کشمکش‌ها و تنش مابین اقلیت‌های دینی در مصر شد و تا حدی افزایش یافت که باعث قتل یکی از رهبران شیعیان مصر توسط وهابیون شد... در عرصه خارجی نیز ازآنجایی‌که اخوان‌المسلمین یک حرکت با تفکرات ایدئولوژیک می‌باشد و به دنبال تغییر سیستم سیاسی به‌خصوص در کشورهای اسلامی و عربی است، اکثر کشورهای عربی از سرنوشت مصر و مبارک هراس پیدا کردند و تلاش کردند در مسیر دولت اخوانی مصر کارشکنی کنند تا این دولت و جریان نتواند قدرت بیشتری پیدا کند و برای آن‌ها مشکلات داخلی ایجاد کند. در واقع به‌جز ترکیه که به نوعی حاکمیت آن یعنی حزب عدالت و توسعه که خود تفکرات اخوانی دارد از این دولت حمایت نکرد. حضور مرسی در اجلاس شانزدهم جنبش غیر متعهدها در تهران می‌توانست حمایت ایران را برای این دولت پر دشمن جلب نماید اما سخنرانی مرسی که همانند یک مبلغ مذهبی دیدگاه‌های خود را مطرح ساخت تا یک سیاستمدار، این امید کوچک را هم از دست داد. دخالت و موضع‌گیری‌های آشکار بر ضد دولت بشار اسد، از بزرگ‌ترین اشتباهات محاسباتی دولت مرسی و اخوان‌المسلمین مصر بود»
روزنامه ابتکار دوشنبه را به تیترهای «ارتباط «توافق» با انتخابات مجلس!» و «هشدار درباره ویروس تروریسم» اختصاص داد.
· دلواپسی «انتخاباتی» مخالفان دولت
گروه سیاسی روزنامه ابتکار معتقد است که پس از حمایت رهبر معظم انقلاب از تمدید مذاکرات، رویکرد مخالفان نسبت به انتقاد به دولت تغییر کرده است و آنان با شگرد خبری «تمدید انتخاباتی» به مصاف تیم مذاکرات رفته‌اند «روند انتقادات دلواپسان سمت‌وسوی دیگری پیدا کرد و با توسل به «تئوری توطئه»، دولت و تیم مذاکره‌کننده از جانب آن‌ها متهم شدند که از این تمدید اهداف خاصی را دنبال می‌کنند. نطفه این رویه تازه، ابتدا در شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌های تلفن همراه و توسط همفکران دلواپسان - با طرح این ادعا که دولت از تمدید مذاکرات تا تیرماه سال آینده اهداف انتخاباتی دارد - کاشته شد. دلواپسان که امروز دیگر تردیدی وجود ندارد که دلواپسی آن‌ها سیاسی و جناحی است (چراکه همین افراد در دولت گذشته که همفکر و هم‌جهت با آن‌ها بود نسبت به تمام‌رویه‌های غلط هیچ دلواپسی نداشتند) باوجود حمایت قاطع رهبر معظم انقلاب از دیپلماسی دولت، تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای و روند مذاکرات بازهم حاضر نشدند دیدگاه سیاسی و جناحی خود را به موضوع مذاکرات هسته‌ای - که قاعدتاً باید یک موضوع فراجناحی باشد - کنار بگذارند؛ بنابراین شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها وابسته، به موج تازه راه افتاده دلواپسان پیوستند تا این تئوری توطئه را نزد مخاطبانشان جا بیندازند. در همین حال حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه در گفتگو با «نسیم» مدعی شد که «متأسفانه اصلاح‌طلبان می‌خواهند از این «نمد» برای خود کلاهی بدوزند و می‌خواهند پیروزی در انتخابات را به دست بیاورند به همین دلیل تلاش می‌کنند که به یک توافق ولو توافق بد هم برسیم.» پرویز سروری، قائم‌مقام جمعیت رهپویان انقلاب اسلامی هم در گفتگو با همین خبرگزاری با طرح این ادعا که برخی اصلاح‌طلبان به دنبال رسیدن به توافق ولو با عدول از خطوط قرمز نظام هستند مدعی شد: طبیعی است که اصلاح‌طلبان چنین درخواستی را داشته باشند اما مهم‌ترین خواست آن‌ها به نتیجه رسیدن مذاکرات است، اما آنچه مسلم است در طول این مذاکرات امتیازاتی که داده‌ایم بیشتر از آن چیزی بوده است که دریافت کردیم؛ طبیعتاً عدم تمدید یعنی شکست مذاکرات و این شکست می‌تواند سیاست‌های اصلاح‌طلبان را به هم بریزد.»
روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد نیم‌تای بالای صفحه اول خود را به تیترهای «وضعیت پرونده احمدی‌نژاد» و «تماشاگر کلید من است» اختصاص داده است.
· «پاییز» دولت‌ها در «بهارستان»
روزنامه اعتماد در گزارشی خبری به حجم سؤالات مجلس از دولت‌های مختلف پرداخته است؛ احسان بداغی در این گزارش نوشت «سهم وزرای دولت یازدهم در سؤالات نمایندگان رو به افزایش است، حالا دیگر حضور در بهارستان یکی از برنامه‌های روتین دولتی‌ها شده است. وزرای روحانی در فاصله بین سیزدهمین تا شانزدهمین ماه تشکیل دولت، یعنی از شهریور تا آذر سال جاری با اعلام وصول ۴۳ سؤال از سوی نمایندگان به مجلس فراخوانده شده‌اند. بررسی سؤالات اعلام وصول‌شده از وزرای دولت دهم در مدت مشابه، یعنی سیزدهمین تا شانزدهمین ماه تشکیل دولت سابق نشان می‌دهد که هیات رییسه مجلس هشتم در آن مدت ۲۱ سؤال از وزرای احمدی‌نژاد را اعلام وصول کرده بود. این یعنی دو برابر شدن سؤال نمایندگان از هیات وزیران روحانی نسبت به دولت احمدی‌نژاد در یک بازه زمانی مشابه. ۴۳ سؤال اعلام وصول‌شده از وزرای دولت یازدهم توسط ۸۱ امضا و ۲۱ سؤال وزرای احمدی‌نژاد توسط ۵۳ امضا را همراه خود داشته‌اند. این در شرایطی است که در فاصله بین شهریور تا آذر سال ۸۹، دولت دهم سه وزارتخانه بیشتر از دولت یازدهم داشته است.» وی در انتهای گزارش خود به تدبیر هیئت‌رئیسه مجلس نسبت به سیل سؤالات نمایندگان مجلس نیز اشاره کرد و نوشت «مجلس در شرایطی این آمارها را پیش روی دولت گذاشته است که به گفته علی ایرانپور، نماینده مبارکه هیات رئیسه مجلس تصمیم گرفته تا پایان سال جاری اجازه طرح هیچ استیضاحی را به نمایندگان ندهد. اجازه‌ای که اگر در کار نبود این روزها حداقل، استیضاح وزیر نیرو هم به دنبال استیضاح وزیر سابق علوم به راه افتاده بود و در کنار طرح‌های تهیه‌شده برای استیضاح وزرایی چون وزیر کشور نیز سرنوشت دیگری داشتند. هنوز هم باوجوداین تصمیم هیات رییسه، برخی از نمایندگان حتی در نطق‌های میان دستور خود به معطل نگه‌داشتن طرح‌های استیضاح که خط‌ونشان منتقدان برای وزیر نیرو در صدر آن‌هاست، اعتراض می‌کنند؛ اما گویا هیات رئیسه مجلس به این نتیجه رسیده که جایی برای افزایش آمار سؤال و استیضاح وزرای دولت یازدهم وجود ندارد. تا همین جای کار هم مجلسی‌ها رکوردهای معناداری را از خود به‌جا گذاشته‌اند و دود این رکوردشکنی‌ها شاید در انتخابات مجلس دهم به چشم خود مجلسی‌ها برود.»
· راهبرد؛ تعامل با حاکمیت تاکتیک؛ تعامل با بدنه اجتماعی
مجتبی حسینی در صفحه احزاب روزنامه اعتماد ابتدا با تبیین مفهومی راهبرد و تاکتیک در فضای سیاسی به راهبرد جریان سیاسی اصلاح‌طلب در سپهر سیاسی کشور پرداخت؛ این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب نوشت «بر این اساس اصلاح‌طلبان تا به امروز راهبردهای مختلفی همچون «فشار از پایین- چانه‌زنی در بالا، آرامش فعال، صبر و سکوت و...» را آزموده‌اند و به نظر می‌آید که راهبرد امروز اصلاح‌طلبان در «تعامل با حاکمیت با حفظ هویت اصلاح‌طلبی» تعریف و تدوین‌شده است. در این میان عده‌ای از گروه‌ها و نیروهای وابسته به این گفتمان گویا ضرورت این تغییر استراتژی را درک نکرده‌اند و نمی‌دانند که چرا این اتفاق مهم باید عملیاتی شود. اگرچه این واقعیت غیرقابل‌انکار است که تغییر استراتژی و راهبرد به این سادگی نیست که بتوان آن را به سهولت تغییر داد و با آن انطباق یافت. «تعامل با حاکمیت» بی‌تردید به معنای عقب‌نشینی از اهداف و مطالبات ترسیم‌شده در تمامی این سال‌ها نیست و می‌توان آن را راهبردی دووجهی (کوتاه‌مدت- میان‌مدت) دانست که می‌خواهد همزمان با خلع سلاح کردن اصلاح‌طلب ستیزان که همواره اصلاح‌طلبی را مترادف با براندازی معرفی می‌کنند، فضای بازیگری را برای کنشگران و نیروهای خود افزایش دهد. شاید در این میان کسانی از نیروهای اصلاح‌طلب باشند که بگویند آنچه امروز اصلاح‌طلبان در میدان سیاست ورزی با آن مواجه‌اند محصول اتخاذکنندگان راهبرد امروز اصلاحات است که البته ضروری است این منتقدان باید ایده خود را برای جبران این ضعف‌ها ارائه کنند چراکه هویت یک کنشگر سیاسی وابسته به تلاشی است که او برای تحقق اهداف خود و حامیان و هواداران خود انجام می‌دهد و سکوت و انفعال در میدان سیاست، ماحصلی به‌جز کناره‌گیری محترمانه از بازیگری سیاسی ندارد.»
روزنامه شرق
روزنامه اصلاح‌طلب شرق صفحه اول خود را به تیترهای «اعلام وضعیت پرونده احمدی‌نژاد» و «هنر «دستوری» تأثیرگذار نیست» اختصاص داد.
· وضعیت پرونده احمدی‌نژاد
روزنامه شرق در صفحه اول به پرونده قضایی رئیس‌جمهور سابق پرداخته است؛ حجت‌الاسلام محسنی اژه‌ای در کنفرانس خبری دیروز خوب پیرامون وضعیت پرونده محمود احمدی‌نژاد اظهار داشت «این پرونده در حال رسیدگی است و مجلس هم شاکی نیست، بلکه مجلس طبق قانون، گزارش تهیه و به قوه قضائیه ارسال می‌کند. در این مورد هم گزارشاتی که آمده در حال رسیدگی است و هنوز به پایان نرسیده است.»
· پاسخ آیت‌الله علم‌الهدی به علی مطهری
پس از نامه‌نگاری‌های فراوان علی مطهری به شخصیت‌های بزرگ نظام، این بار نماینده تهران با ارسال نامه‌ای سرگشاده به آیت‌الله علم‌الهدی وظایف خبرگان رهبری را به ایشان یادآوری کرد و پس‌ازآن امام‌جمعه مشهد به این نامه پاسخ داد؛ در بخشی از پاسخ امام‌جمعه مشهد آمده است «اولاً اصل 111 ربطی به نظارت خبرگان رهبری ندارد و در ارتباط با تعیین تکلیف رهبری در صورت فوت یا عزل یا استعفای رهبری موجود است و اصل 108 هم مربوط به تعیین شرایط و تعداد و خصوصیات خبرگان به‌وسیله شورای نگهبان است، مربوط به نظارت خبرگان بر رهبری نیست. ثانیاً، بنده نگفتم خبرگان بدون دقت و مراقبت نسبت به رفتار و مدیریت رهبر، در گوشه‌ای می‌خوابند و خواب می‌بینید یا به آن‌ها وحی می‌شود که شرایط در رهبری سقوط کرد. دقیقاً با مراقبت و مداقه در عملکرد و رفتار رهبری نظارت خود را بر بقای شرایط اجرا می‌کنند. منتها نظارت به‌صورت نظارت بر استصوابی بر عملکرد رهبری که در مقابل هر عملی و هر رفتاری چون‌وچرا کنند و به‌مجرداینکه با یک برنامه رهبری نظر مخالف داشتند پرچم مخالفت را علم کنند زیر نظارت به معنای چون‌وچرا در عمل از مولی‌علیه نسبت به ولی معنا ندارد. رییس فقید خبرگان مرحوم آیت‌الله مهدوی کنی (قدس سره) در اولین سخنرانی خود در اجلاس خبرگان پس‌ازاینکه به‌عنوان رییس خبرگان انتخاب شد، فرمود نظارت خبرگان بر رهبری به معنای صیانت رهبری است؛ یعنی مقام رهبری و ولایت باید همواره مصون از هر نوع خطر و انحراف باشد لذا شخص متلبس به رهبری و ولایت باید همواره منتسب به صفات و شرایط باشد اما اینکه چه می‌کند و چه انجام می‌دهد به خود او مربوط است، در اعمال و کردارش مورد مواخذه و سؤال قرار نمی‌گیرد. اگر خدای‌ناکرده کوچک‌ترین عملی افراد مورد که شرایط رهبری آسیب دید خبرگان به نمایندگی ملت از وی حل بیعت می‌کنند.»
روزنامه آرمان امروز صفحه اول خود را به تیترهای «رفت‌وبرگشت نامه‌های سیاسی» و «دانشگاه منتظر روحانی، روحانی منتظر دانشگاه» اختصاص داد.
· لاریجانی یک گام تا حزب
هرروز که به انتخابات مجلس دهم نزدیک‌تر خواهیم شد، خبرهای مبنی بر تشکیل احزاب و ائتلاف‌ها افزایش می‌یابد؛ روزنامه آرمان در صفحه اول خود به بررسی تشکیل حزب از رئیس مجلس پرداخته است؛ فائزه عباسی پیرامون اثرگذاری این حزب در تعاملات سیاسی نوشت «فراکسیون رهروان ولایت با در دست داشتن اکثریت مجلس یک قدرت تأثیرگذار در خانه ملت محسوب می‌شود؛ مسئله‌ای که در جریان انتخابات هیات رئیسه به‌وضوح خود را نشان داد، ازاین‌رو این ظریفتی است که می‌توان از آن برای تشکیل یک حزب قدرتمند استفاده کرد؛ حزبی که با حضور در اردوگاه اصولگرایان و همچنین حضور برخی نمایندگان معتدل نزدیک به دولت می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در معادلات انتخابات مجلس دهم داشته باشد. مضاف بر این، طبق گفته‌های کاظم جلالی مبنی بر تلاش برای جذب ناطق نوری و رایزنی در این رابطه اگر این امر محقق شود یعنی شخصیت تأثیرگذاری چون ناطق نوری به عضویت این حزب درآید قطعاً می‌توان گفت به یکی از احزاب مؤثر کشور تبدیل خواهد شد»
· دولت روحانی تلفیقی از دولت هاشمی و خاتمی است
علی شکوری راد، نماینده مردم تهران در مجلس ششم در گفت‌وگو با روزنامه آرمان پیرامون دولت یازدهم اظهار داشت «دولت آقای روحانی تلفیقی است از دولت آقای هاشمی و دولت آقای خاتمی به‌اضافه برخی نکات جدید که اتفاقاً این نکات جدید هم برای مردم جاذبه داشته است. آنچه درنهایت از عملکرد آقای هاشمی و دولت سازندگی و آقای خاتمی و دولت اصلاحات و همچنین آقای روحانی و دولت تدبیر و امید باقی خواهد ماند خارج از دایره گفتمان اصلاحات نیست. گفتمان اصلاحات بر همه این دولت‌ها احاطه و دربرگیرندگی دارد. روش هیچ‌گاه گفتمان را تغییر نمی‌دهد. روش قادر است گفتمان را جلو ببرد یا باعث درجا زدن و عقب رفتن یک گفتمان شود. آن چیزی که وجه ممتاز آقای روحانی تلقی می‌شود گفتمان ایشان نیست و بلکه روشی است که اتخاذ کرده است. این روش به شکلی است که از یک‌جهت دیپلماتیک است؛ یعنی در آن هوشمندی‌های سیاسی به‌کاررفته است و از جهت دیگر با توجه به احاطه آقای روحانی بر مسائل امنیتی و سیاسی، شجاعت بیان عقیده و اظهارنظر پیداکرده است.»
روزنامه دولتی ایران، صفحه اول خود را به تیترهای «عقب‌نشینی دلار» و «بزرگان خودروسازی جهان در اسلام» اختصاص داد.
· اصلاح قیمت تعبیر جدید دولت از افزایش قیمت نان
قیمت نان با «شیب» ملایم افزایش یافت، دولتی‌ها از این افزایش قیمت به اصلاح تعیبرکردند؛ روزنامه دولتی ایران پیرامون جزییات افزایش قیمت نان نوشت «پس از گذشت 30 ماه ثابت ماندن قیمت نان دیروز اصلاح قیمت نان رسماً کلید خورد و دولت اعلام کرد هیچ تصمیمی برای افزایش قیمت نان ندارد و یارانه خرید گندم را همانند سابق پرداخت خواهد کرد اما نانوایان می‌توانند قیمت نان را تا سقف 30 درصد افزایش دهند تا قوت غالب مردم یعنی نان را باکیفیتی بهتر در اختیار خریداران قرار دهند و به این طریق هم مردم و هم نانوایان از این شرایط راضی شوند، چراکه در سه سال اخیر قیمت بسیاری از کالاها و خدمات متناسب با نرخ تورم افزایش یافته و هزینه‌های نانوایان و کارخانه‌های آردسازی نیز با افزایش نرخ دستمزد و قیمت حامل‌های سوخت به‌تناسب بیشتر شده است. در این مدت نانوایان برای آنکه با افزایش قیمت نان متخلف شناخته نشوند به‌مرور از وزن خمیر نان و کیفیت آن کم کرده‌اند و این موضوع موجب نارضایتی مردم شده است. اکنون دولت برای آنکه کیفیت نان به سابق برگردد و هزینه نانوایی‌ها نیز پوشش داده شود افزایش 30 درصدی قیمت نان را قانونی اعلام کرده است. محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت این افزایش قیمت را صرفاً محصول افزایش هزینه‌هایی دانست که به نانواها وارد می‌شود.»
· «20:30» تذکر گرفت
روزنامه ایران که در چند ماه گذشته بارها گزارش‌های در انتقاد از رفتار بخش خبری 20:30 در صفحه سیاسی خود درج کرده است؛ روزنامه ایران در ستون «دیگه چه خبر» نوشت «در پی شکایت نمایندگان اردبیل به خاطر پخش خبر نزاع دسته‌جمعی در بیمارستانی در این شهر در بخش خبری 20:30، شورای نظارت به این بخش خبری تذکر داد. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نظارت بر سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، در این تذکر آمده: «این اقدام بخش خبری 20:30، زمینه‌ساز شکل‌گیری یک بحران امنیتی و اجتماعی در استان اردبیل شده است.» در این تذکر آمده: رسانه ملی باید توجه داشته باشد که مشابه چنین نزاعی در شهرهای مختلف کشور صورت می‌پذیرد اما به‌هیچ‌وجه ضرورتی برای پخش آن در شبکه ملی وجود ندارد.»
روزنامه اصلاح‌طلب شهروند با تیترهای «شبکه اجتماعی جوانان شکل‌گرفته است» و «م.ر تبرئه نشد» میزبان نگاه خوانندگانش بود.
· روایت «آشنا» از صلح حدیبیه
روزنامه شهروند در صفحه سیاسی خود به پست حسام‌الدین آشنا در یکی از شبکه‌های اجتماعی پرداخته است؛ حسام‌الدین آشنا در صفحه شخصی‌اش نوشت: «فتح مبین پیامبر (ص)، صلح حدیبیه بود. آشنا ۴ آیه اول سوره فتح را نیز در این نوشته منتشر کرده و نوشته است تفسیر و شأن نزول آیات اوّل سوره فتح چیست؟
در شأن نزول این سوره و دو آیه اوّل آن، روایات متعدّدی واردشده که «صلح حدیبیه» در این سوره شریفه، به‌عنوان «فتح مبین» معرفی‌شده است. هنگامی‌که پیامبر (ص) از حدیبیه بازمی‌گشت و (سوره فتح نازل شد)، یکی از اصحاب عرض کرد: این چه فتحی است که ما را از زیارت‌خانه خدا بازداشتند و جلوی قربانی ما را گرفتند؟! (چراکه پیامبر (ص) در سال ششم هجرت ماه ذی‌القعده به‌قصد عُمره به‌سوی مکه حرکت کرد، ولی در نزدیکی مکه باخبر شد قریش تصمیم گرفتند از ورود ایشان جلوگیری کنند تا اینکه پیامبر (ص) به حدیبیه (روستایی در بیست کیلومتری مکه) رسید و صلح رقم خورد). پیامبر (ص) فرمود: «بد سخنی گفتی، بلکه این بزرگ‌ترین پیروزی ما بود که مشرکان راضی شدند بدون برخورد خشونت‌آمیز، شما را از سرزمین خود دور کنند و به شما پیشنهاد صلح دهند و باآن‌همه ناراحتی که قبلاً دیده‌اند، تمایل به ترک تعرّض نشان دادند.» سپس پیامبر (ص) ناراحتی‌هایی را که در بدر و احزاب تحمل کردند به آن‌ها یادآور شد. مسلمانان تصدیق کردند که این اعظم فتوح بوده است و آن‌ها از روی ناآگاهی قضاوت کردند. زهری که از رجال معروف تابعین است، می‌گوید: فتحی عظیم‌تر از صلح حدیبیه صورت نگرفت، چراکه مشرکان با مسلمانان ارتباط یافتند و اسلام در قلوب آن‌ها جایگزین شد و در عرض ۳ سال گروه عظیمی اسلام آوردند و جمعیت مسلمانان با آن‌ها فزونی گرفت.»