البته مشکلات زیادی که این ربات آلمانی از ابتدا در بحث هدایت و کنترل درگیر آن بود باعث شد تا پس از جنگ دوم جهانی این بخش از فناوری های نظامی آنچنان که باید مورد توجه قرار نگیرد.
بمب کنترل از راه دور Goliath
در دهه های اخیر و با توجه به پیشرفت ها و موفقیت های پلتفورم های بدون سرنشین خصوصا در بخش هوایی، بحث استفاده از خودروهای بدون سرنشین نیز مجددا مطرح شده و طراح های مختلفی در این بخش در نقاط مختلف دنیا در دست اجرا می باشد. اما در همین ابتدا ذکر این نکته بسیار مهم است که این بخش در مقایسه با پرنده های بدون سرنشین، از محدودیت های بسیار بیشتری برخوردار بوده و کشورهای دارای این فناوری و همچنین کاربران آن بسیار کم تر هستند.
آمریکا به عنوان یکی از کشورهای پیشرو در این بخش، چندین طرح را اجرایی کرده که از آن میان می توان به ربات رزمی TALON اشاره کرد که می تواند نقش هایی مثل شناسایی، نابودی بمب های کنار جاده ای و در صورت لزوم درگیری با نیروهای دشمن را به انجام برساند.
ربات رزمی TALON
امروزه یکی از نکات چالش برانگیز در بحث خودروهای بدون سرنشین، بحث هدایت و عبور از موانع گوناگون در روی زمین است. همانگونه که مشخص است، در آسمان این گونه پستی و بلندی ها وجود نداشته و حرکت به سهولت قابل انجام است. در زمان حرکت بر روی زمین، خصوصا در شرایط رزمی و سطوح ناهموار، مشکلات بسیاری در بحث کنترل ایجاد شده و در بسیاری از موارد افتادن در یک چاله مساوی است با پایان کار آن خودروی بدون سرنشین.
به همین منظور بحث کنترل این خودروهای بدون سرنشین از فاصله دور یکی از چالشهای بزرگ این حوزه به حساب می آید.
نگاهی به ربات های نظامی در ایران
در جمهوری اسلام ایران نیز، طی سالهای اخیر تلاش های زیادی برای طراحی و ساخت ربات های مدرن نظامی صورت گرفته و همین چند ماه پیش بود که ربات های نیروی زمینی سپاه پاسداران در یک رزمایش، مورد تست عملیاتی قرار گرفتند. ربات رزمی سپاه از نظر ساختاری یک نمونه نسبتا کوچک به حساب می آید که بر روی زنجیر چرخ حرکت کرده و برد آن در حدود 5 کیلومتر است که به دوربین های ترمال و یک قبضه تیربار PKM نیز مجهز شده است.
در نگاه اول شاید برد این ربات، اندازه آن و یا سلاحی که حمل می کند آنچنان تاثیرگذار نباشد اما محل استفاده از این وسیله کجاست ؟
امروزه بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که تهدیداتی مثل حملات تروریستی، گروگانگیری و جنگ های شهری شکل جدیدی از نبرد بوده و در آینده نیز روز به روز این مسئله پر رنگ تر خواهد شد. در محیط جنگ شهری و نبردهای فاصله نزدیک، تله های انفجاری، سنگرهای تیربار، یگان های ضد زره دشمن و همچنین تک تیراندازها می توانند تهدیدات گسترده ای را برای نیروهای خودی ایجاد کنند.
یک نمونه زنده از این مسئله بحث نبردهای ارتش عراق و ارتش سوریه با گروه های تروریستی در این دو کشور است.
در بسیاری از موارد در یک سناریوی جنگ شهری، فاصله بین طرفین درگیر شاید کمتر از 500 متر باشد و اینجاست که وسایلی مثل ربات رزمی سپاه به کار می آید. این ربات در این فضا دارای برتری های زیادی است. اندازه آن کوچک است، به دلیل استفاده از موتورهای الکتریکی کم صدا و کم مصرف بوده و به دلیل اندازه کوچک و کم صدایی که به آن اشاره شد، کشف آن بسیار سخت خواهد بود.
ربات مسلح نیروی زمینی سپاه
ربات مذکور به راحتی می تواند از گوشه ای از میدان نبرد، خود را به دشمن نزدیک کرده در عین ارسال اطلاعات و در صورت لزوم با استفاده از گلوله های 45*7.62 تیربار PKM نصب شده بر روی آن که با دوربین آن هم خط شده و هدف گیری با آن انجام می شود، آتش موثری را علیه نفرات پیاده دشمن حتی برخی خودروهای غیر زره پوش شده اجرا کند.
اثر روانی حضور همچنین سلاحی را نیز نباید فراموش کرد.
با این اوصاف، دشمن دیگر با انسان ها سر و کار نداشته و در مقابلش تعدادی ربات کوچک حضور دارند که ممکن است از هر نقطه ای به سمت آنها شلیک کنند. البته فراموش نکنیم که تیربار PKM وزنی در حدود 9 کیلو دارد که البته با توجه حذف قنداق برای نصب بر روی ربات، بخشی از این وزن کاهش پیدا می کند.
ربات شناسایی نیروی زمینی سپاه
البته ربات دیگر سپاه که در این رزمایش دیده شد، بزرگتر بوده و از ظاهر آن مشخص بود که به صورت خاص برای عملیات شناسایی طراحی و ساخته شده است. نصب یک سامانه شناسایی اپتیکی بر روی پایه ای که روی این خودرو چرخ دار نصب شده است موید این نکته می باشد.
نزاجا هم با نذیر وارد می شود
پس از آزمایش موفق ربات های رزمی و شناسایی سپاه در جریان رزمایش پیامبر اعظم (ص) سپاه در سال گذشته، حالا نوبت نزاجا بود تا ربات شناسایی – رزمی خود را به نمایش دربیاورد. "نذیر" نام جدید خودروی بدون سرنشین شناسایی – رزمی نزاجاست که توسط جهاد خودکفایی این نیرو طراحی و ساخته شده است.
این ربات شناسایی و رزمی هم در مراسمی در محل سازمان جهاد خودکفایی نزاجا و هم در جریان رژه روز ارتش در تهران به نمایش درآمد. نکته جالب این است که مدل به نمایش درآمده در رژه برخلاف مدل اول که دارای 4 چرخ بود از 6 چرخ برخوردار بود و از نظر ظاهری نیز تفاوت هایی بین این دو مدل وجود دارد که احتمال نشان از وجود دو مدل از "نذیر" است.
با توجه به عکس های موجود می توان به راحتی به این تفاوت ها پی برد.
ربات 4 چرخ نذیر
مسلما مدل 6 چرخه این خودروی بدون سرنشین از تحرک بالاتری برخودار بوده و احتمالا برای حرکت در سطوح با ناهمواری های بسیار بیشتر طراحی و ساخته شده است.
"نذیر" می تواند یک قبضه تیربار 7.62 میلی متری، دو قبضه موشک دوش پرتاب ضد هوایی و یا دو قبضه موشک ضد زره را با خود حمل کند. این خودرو فاقد هر گونه اگزوز می باشد که نشان می دهد از موتور الکتریکی استفاده می کند. نذیر، به دلیل استفاده از موتورهای الکتریکی کم صدا و کم مصرف بوده و کشف آن نیز به همین دلیل سخت تر خواهد بود.
با توجه به تصاویر منتشر شده، مشخص است که سلاح های مورد نظر، درون این خودرو حمل می شوند و در زمان نیاز به استفاده دریچه های نصب شده بر روی آن باز شده و سلاح مورد نظر از درون "نذیر" خارج می شود.
ربات نذیر مسلح به دو فروند موشک دوش پرتاب
در چهار طرف این خودرو رزمی – شناسایی نارنجک اندازهای دود زا نصب شده است که می تواند در شرایط خطر استتار لازم برای این خودرو در برابر تهدیدات را به وجود آورد. بر اساس اعلام مسئولین "نذیر" بردی در حدود دو کیلومتر دارد و به نظر می رسد که از هدایت رادیویی برای کنترل از راه دور آن بهره گرفته می شود.
در مقابل این خودروی "نذیر" نیز یک سامانه شناسایی اپتیکی نصب شده است که توان شناسایی و هدف گیری در شب و روز و آب و هوای نامساعد را در اختیار آن قرار می دهد. همچنین در مراسم رژه امسال ارتش، یک دستگاه خودروی تاکتیکی سفیر به عنوان خودروی فرماندهی سامانه بدون سرنشین نذیر حضور داشت که نشان می داد می توان در شرایط اضطراری، از توان سفیر برای یدک کشیدن این ربات استفاده کرد.
ربات نذیر در رژه روز ارتش با 6 چرخ به همراه خودروی کنترل
اما یکی از قابلیت های بسیار جالب این خودرو که می تواند در میدان نبرد بسیار موثر و حیاتی باشد ، بحث توان حمل محموله ای به وزن 600 کیلوگرم توسط این خودروی بدون سرنشین است. 600 کیلوگرم بار در میدان نبرد وزن بسیار زیادی، خصوصا برای نیروهای پیاده محسوب می شود.
مهمات، غذا، کمک های اولیه پزشکی و یا بار همراه سربازان می تواند بخشی از محموله ای باشد که این خودرو آن را حمل کند. در شرایط جنگی رساندن این حجم از محموله به نیروهای درگیر در خط مقدم و یا کم کردن این حجم از بار از دوش سربازان نقش بسیار موثری در افزایش توان رزمی یگان ها خواهد داشت.
البته یک نکته درباره ربات های رزمی ارتش وجود دارد که آنها را در بخش عملیات مشترک بسیار توانا می کند. برخلاف ربات های رزمی سپاه که فعلا در بخش رزمی به یک تیربار PKM مجهز شده اند، ربات نذیر می تواند هم به تیربار، موشک دوش پرتاب ضد هوایی و موشک ضد زره مسلح شود. وارد کردن هر سه مدل رزمی از این ربات در میدان نبرد می تواند توان تهاجمی و تدافعی نیروهای مسلح کشور را به طور قابل ملاحظه ای افزایش دهد.
در نبردهای شهری و یا در فضاهای بسته و پوشیده مثل کوهستان و یا جنگل این خودروهای بدون سرنشین توان استتار و منتظر ماندن برای مدت طولانی را دارند. با توجه به توان حمل سلاح های گوناگون این خودروها می توانند با طیف مختلفی از تهدیدات مثل بالگردها ، تانکها و زره پوش ها و همچنین نیروهای پیاده درگیر بشوند. در حقیقت با استفاده از این ربات ها می تواند مساحت زیادی از نقاط پرخطر مرزی و یا درصورت به وجود آمدن شرایط جنگی در محل رزم را پوشش داد.
نباید فراموش کرد که در یک سناریوی نبرد تمام عیار نیروی های متخاصم به تنهایی وارد عمل نشده و معمولا ترکیبی از واحدهای هوایی و زمینی شامل پیاده نظام و زرهی به یک نقطه حمله می کند. امکان نصب سه مدل از تسلیحات مختلف بر روی ربات نذیر انعطاف پذیری نیروهای خودی در هر سناریوی تدافعی و یا تهاجمی شدیدا افزایش خواهد داد.
طبیعی است که این خودروهای بدون سرنشین گرسنه یا تشنه نمی شود، نیاز به خواب و استراحت ندارد، در زمانی که ثابت است هیچگونه صدا و یا ریسک خاص شناسایی ندارد و به دلیل استفاده از سامانه های الکترونیکی می تواند زمان زیادی را به عملیات بپردازد.
همچنین باید به این نکته توجه داشت که تمام این عملیات ها را می تواند توسط یک نفر که در فاصله دوری نشسته انجام داد و بدون به خطر انداختن جان نیروها، از مساحت بسیار زیادی حفاظت کرد.
نکته ای که در پایان باید به آن اشاره کرد افزایش حجم استفاده از سامانه های بدون سرنشین در کشور است که پیش از این در هوا و دریا شاهد آن بودیم و امروز نیز در زمین شاهد تلاش های سپاه و ارتش در این بخش هستیم. فناوری های رباتیک و هدایت بدون سرنشین از جمله علوم بسیار پیشرفته در جهان به حساب می آید و می توان از سریز فناوری و دانش در این بخش استفاده های فراوانی در سایر بخش های نظامی و غیر نظامی کرد.
فراموش نکنیم که علوم رباتیک و استفاده از وسایل بدون سرنشین نظامی ، خصوصا در بخش زمینی ، امروزه در اختیار تعداد بسیار محدودی از کشورها بوده و جمهوری اسلامی ایران با رونمایی از ربات رزمی - شناسایی نذیر نشان داد که به خوبی به این فناوری پیشرفته مسلط شده است.
از سوی دیگر، ربات رزمی سپاه و ربات نیروی زمینی ارتش، دارای وظایفی مکمل هم هستند که این توجه به ظراحی و ساخت با نگاهی به ساختار و ماموریت های مختلف هر دو نیرو، نوید این را می دهد که در آینده نزدیک بتوان بخش قابل توجهی از ماموریت های محوله به دو نیرو در مناطق خاص جغرافیایی کشور را به ربات های رزمی سپرد.