گروه بین‌الملل مشرق- اندیشکده آمریکایی مؤسسه واشنگتن طی مطلبی با عنوان "ترکیه با عملیات نظامی در سوریه چه از دست می‌دهد و چه به دست می‌آورد" به بررسی پیامدهای حمله احتمالی ترکیه به مناطق شمالی سوریه در کوتاه‌مدت و بلندمدت پرداخته است.

با وجود منافع کوتاه مدت سیاسی برای حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه، حمله زمینی به شمال سوریه می تواند خطرات متعدد و بلند مدتی برای این کشور به همراه داشته باشد، نظیر دوباره جان گرفتن تجزیه طلبی کردها، اقدامات تلافی جویانه اقتصادی توسط روسیه و انتقام مسلحانه توسط حکومت بشار اسد، حزب اتحاد دموکراتیک و داعش.

گزارش‌های رسانه‌ای اخیر نشان می‌دهند که ترکیه احتمالا دارد خود را برای اجرای یک عملیات نظامی در سوریه آماده می‌کند. هدف نیروهای ترک به دست گرفتن یک قلمرو 55 مایلی از اعزاز در غرب به سمت جرابلس در شرق و ایجاد یک دیوار حائل به عمق 20 مایل در برابر خشونت ها از منطقه مجاور و همچنین حمایت از شورشیان سوری طرفدار ترکیه است.

ماه اکتبر گذشته، حزب عدالت و توسعه مجوز استقرار نیروهای نظامی را در سوریه یا عراق از مجلس دریافت کرد و 2 ژوئیه، حزب جنبش ملی که در حال انجام مذاکرات ائتلافی با حزب عدالت و توسعه است، حمایتش را از اجرای این عملیات اعلام کرد.

با این وجود، دیگر شرایط داخلی ترکیه انجام این حمله را ناممکن می‌کرد، از جمله موانع بالقوه ای همچون بی‌میلی ارتش به حمله به سوریه، فقدان حمایت دولتی و مخالفت از سوی حزب جمهوری خواه مردم و حزب دموکرات مردم. در این‌جا سوالاتی مطرح می‌شود در این خصوص که آنکارا به دنبال انجام عملیات در سوریه چه بدست خواهد آورد و چه از دست خواهد داد.

بلوکه کردن پیشروی حزب اتحاد دموکراتیک به سمت غرب

تا همین اواخر، طرف سوری مرز 510 مایلی ترکیه تحت کنترل مجموعه ای از بازیگران نظیر حزب اتحاد دموکراتیک طرفدار کردها، داعش، جیش الفتح (تحت حاکمیت گروه جبهه النصره وابسته به القاعده) و عناصر میانه‌روی شورشیان ارتش آزاد سوریه قرار داشت.

حزب اتحاد دموکراتیک به حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) متصل است. ترکیه برای چندین دهه (تا سال 2012 یعنی زمان ورود به مذاکرات صلح) با این گروه می جنگید. حزب اتحاد دموکراتیک برای مدتی سه منطقه جدا شده را تحت کنترل داشت: عفرین در شمال غرب، کوبانی در منطقه شمال مرکزی و جزیره در شمال شرق. در ماه مه، این گروه با کمک حملات هوایی آمریکا، یک گستره تقریبا 60 مایلی از قلمرو داعش را بین مناطق جزیره و کوبانی تصرف کرد و یک منطقه 250 مایلی را تحت کنترل خود در آورد. اکنون آنکارا نگران است مبادا این گروه تصمیم بگیرد هر سه منطقه را با پیشروی به سمت غرب و تصرف قلمرو بین اعزاز و جرابلس تصرف کند.

این امر می تواند یک اقدام مهم باشد، درحالیکه اتحاد حزب دموکراتیک قادر است با پشتیبانی هوایی آمریکا کنترل نظامی را بر کمربند اعزاز-جرابلس بدست گیرد، اما تحت کنترل گرفتن این مناطق که اکثرا عرب نشین هستند بدون اجرای یک کمپین پاکسازی قومی دشوار خواهد بود. با این وجود، آنکارا ممکن است تلاش کند مقابل جبهه 385 مایلی تحت کنترل حزب کارگران کردستان، پیش دستی کند.

از دست دادن کردهای ترکیه

جامعه کردهای ترکیه از موفقیت حزب دموکراتیک مردم در انتخابات پارلمانی 7 ژوئن خوشحال است. در کنار جناح های مختلف لیبرال، این حزب بطور بی سابقه ای 80 کرسی را در قوه مقننه به دست‌آورد و در حال حاضر سومین گروه بزرگ در ترکیه در نظر گرفته می شود. اکنون کردها اعتقاد دارند که خواسته هایشان برای حقوق سیاسی و زبانی را دیگر نمی توان نادیده گرفت.

کردهای ترکیه همچنین از تحولات اخیر در عراق و سوریه بسیار خرسند هستند، به این خاطر که دیگر کردهای منطقه اکنون میزانی از استقلال را بدست آورده اند. کردهای ترکیه به خصوص اهمیت زیادی به سرنوشت کردهای سوریه می‌دهند که اکثریتشان در سه منطقه آن سوی مرزهای ترکیه زندگی می کنند. پیوندهای شخصی، خانوادگی، جغرافیایی و سیاسی عمیقی بین کردهای ترکیه و سوریه وجود دارد. حزب کارگران کردستان و حزب اتحاد دموکراتیک طرفدار کردها در دو سوی مرز، سلطه مشابهی بر بخش های بزرگ جامعه کردها دارند. این مسئله دلیل تاثیر زلزله واری است که بحران کوبانی بر سیاست های ترکیه (که از سال گذشته آغاز شده) داشته است.

در ماه سپتامبر، وقتی منطقه تحت کنترل حزب اتحاد دموکراتیک طرفدار کردها مورد حمله داعش قرار گرفت، ابتدا آنکارا از کمک به این حزب خودداری کرد و امیدوار بود از این بحران به عنوان یک ابزار چانه زنی برای تحت کنترل گرفتن حزب اتحاد دموکراتیک طرفدار کردها و حزب کارگران کردستان استفاده کند. اما این استراتژی نتیجه عکس داد: آمریکا با سلاح و حملات هوایی مداخله کرد و کوبانی به یک اسطوره برای کردها تبدیل شد. همچنین تصمیم آنکارا باعث شد رجب طیب اردوغان حمایت و پشتیبانی قوی کردها را از دست بدهد.

بسیاری از کردهای محافظه کار که در گذشته از حزب عدالت و توسعه حمایت کرده بودند، رای خود را به حزب دموکراتیک مردم اختصاص دادند و این حزب در مقایسه با انتخابات سال 2011، برابر بیش‌تر رأی کسب کرد. اقدام نظامی ترکیه برای بلوکه کردن حزب اتحاد دموکراتیک طرفدار کردها تنها تاثیر حادثه کوبانی را بیشتر خواهد کرد. حزب عدالت و توسعه ممکن است حمایت تمام کردها را از دست بدهد و یا بدتر از آن ممکن است کردها تصمیم بگیرند بطور کامل از آنکارا جدا شوند. دید کردهای ترکیه نسبت به سرنوشت کردهای سوریه، همان دید ترک ها نسبت به برادران قومی شان در شمال قبرس است و انتظار دارند دولت به همان میزان از آنها محافظت و حمایت کند. اگر آنکارا به جای کمک به کردها در سوریه، آن ها را از خود براند، این اقدام می تواند سرسپردگی سیاسی و عاطفی کردها را به دولت ترکیه از بین برده و عواقب بدی برای ثبات داخلی این کشور داشته باشد.

در ماه های اخیر، ترکیه، قطر و عربستان سعودی منابع خود را برای تامین تسلیحات بیشتر برای نیروهای مخالف در شمال سوریه ترکیب کرده اند. این اقدام به جیش الفتح/جبهه النصره کمک کرده است تا کنترل ادلب، اولین مرکز استانی که باید توسط این اتحاد اشغال می‌شد، را بدست گیرد.

یک منطقه نظامی ترکیه در سوریه (که ممکن بود تا حومه شهر حلب، بزرگترین شهر سوریه پیش از جنگ، بسط پیدا کند) زمینه ای فراهم می آورد تا این اتحاد، حلب را تهدید کرده و حتی تصرف کند و هدف برکناری حکومت اسد توسط حزب عدالت و توسعه را پیش ببرد.

اسکان مجدد پناهندگان در سوریه

مداخله در سوریه می تواند به ترکیه در زمینه رفع مشکل نوظهور پناهندگان کمک کند. این کشور میزبان تقریبا 2 میلیون پناهنده سوری (بزرگ ترین جمعیت پناهندگان در جهان) است. بسیاری از آنها مردم فقیر از روستاهای سوریه و جنگ زده هستند و حضور روز افزون شان در شهرها و کمپ های ترکیه باعث بروز تنش های اجتماعی و اقتصادی شده است و موجبات بروز خشم و نارضایتی نسبت به سیاست حزب عدالت و توسعه در خصوص سوریه را فراهم آورده است.

برای حل این مشکل، آنکارا می تواند برخی از آوارگان را به یک منطقه نظامی در آن سوی مرز انتقال دهد، به عنوان مثال 300 هزار نفر از افرادی که هم‌اکنون در کمپ های ترکیه ساکن هستند و همچنین پناهندگان بالقوه در آینده.

دامن زدن به خشم اسد، روسیه، ایران و داعش

تاخت و تاز ترکیه برای کمک به شورشیان باعث خشمگین شدن حکومت اسد می گردد که گفته می شود. حامی اصلی و بین المللی بشار اسد (مسکو) و حامی منطقه ایش (تهران) از یک چنین حرکتی ناراحت خواهند شد. روسیه و ایران دارای پیوندهای تاریخی با حزب کارگران کردستان هستند و می توانند از این گروه در بی ثبات کردن هرگونه منطقه نظامی ترکیه در داخل سوریه حمایت کنند.

همچنین مسکو می تواند برای تصویب قطعنامه های ضد ترکیه در سازمان ملل اعمال فشار کند؛ هرچند آمریکا ممکن است مانع این اقدامات شود. در نهایت، روسیه می تواند از برگ انرژی خود علیه آنکارا استفاده کند. ترکیه بیش از نیمی از نفت و گاز طبیعی اش را از روسیه خریداری می کند و قطع این منابع به شدت به اقتصاد ترکیه آسیب خواهد زد.

به نوبه خود، داعش در ابتدا ممکن است تن به این تاخت و تاز ترکیه دهد. داعش ترجیح می دهد این قلمرو به دست آنکارا بیفتد تا دشمنان بزرگش، یعنی حزب اتحاد دموکراتیک و آمریکا. مبارزان داعش ممکن است بدون مبارزه با نیروهای ترک، از این مناطق خاص عقب نشینی کنند.

با این حال، یک منطقه نظامی تحت کنترل ترکیه در نهایت عناصر شورشی ضد داعش را توانمند خواهد ساخت، بنابراین این گروه به ناچار شروع به پناه دادن به خشم علیه آنکارا خواهد کرد. در بلند مدت، ترکیه با یک تهدید جدی از سوی داعش مواجه خواهد شد.

دادن یک شاهراه اصلی به حزب عدالت و توسعه در صورت انتخابات زودهنگام

اردوغان می تواند جهت کسب یک پیروزی سریع برای حزب عدالت و توسعه، اقدام به تصاحب سریع بخشی از خاک سوریه کند. چنانچه ترکیه مجبور شود انتخابات را زودتر از موعد انجام دهد، این اقدام به حزب اردوغان کمک خواهد کرد. طبق قانون اساسی، یک دولت جدید باید ظرف 45 روز بعد از انتخاب رئیس و معاون اول رئیس مجلس پس از انتخابات، تشکیل شود.

رئیس جدید در 1 ژوئیه انتخاب می شود و معاونان رئیس هفته بعد انتخاب خواهند شد که در این نقطه تیک تاک ساعت آغاز خواهد شد. حزب عدالت و توسعه دارای اکثریت آرا در قوه مقننه است اما هنوز فاقد اکثریت لازم برای تشکیل یک دولت است.

اگر تا اواسط ماه اوت مذاکرات ائتلاف با سایر حزب ها منجر به تشکیل یک دولت جدید با رای اعتماد نشود، انتخابات جدیدی برگزار خواهند شد. در آن سناریو، تاخت و تاز ترکیه در سوریه باعث می شود حزب عدالت و توسعه نیاز به حمایت بیشتر کردها در پای صندوق های رای داشته باشد. در عین حال، یک چنین عملیات موفقیت‌آمیزی باعث حضور رای دهندگان محافظه کار از حزب حرکت ملی می شود و بدون شک اردوغان امیدوار است این افزایش حمایت به حزب عدالت و توسعه در گرفتن اکثریت قاطع آرا کمک کند.

بی ثبات کردن ترکیه در بلند مدت

یک عملیات نظامی در سوریه می تواند چالش های سیاسی و امنیتی بلندمدتی برای آنکارا به همراه داشته باشد. علاوه بر تهدیدات قبلا ذکر شده، جان گرفتن احتمالی جدایی طلبی در میان کردهای ترک که به لحاظ سیاسی با هم متحد و از دولت ترکیه ناراضی هستند، اقدامات خصمانه توسط روسیه، اقدام تلافی جویانه و مسلحانه توسط حکومت اسد، حزب اتحاد دموکراتیک و داعش، باعث می‌شود ترکیه در نهایت از دید مردم سوریه یک "اشغالگر" تلقی شود؛ مردمی که ترکیه اتفاقاً قصد دارد از برخی از آن‌ها حمایت کند. در پایان، ترکیه مجبور است بین یک تعهد بلند مدت و پرهزینه برای دفاع از یک منطقه نظامی بین جرابلس و اعزاز یا عقب نشینی از منطقه و در پی آن اعلام "شکست"، یکی را انتخاب کند.

پیامدها برای سیاست آمریکا

موضع آمریکا نسبت به مداخله ترکیه به جزئیات، دامنه و تاثیر عملیات بستگی خواهد داشت. احتمال اینکه واشنگتن از یک عملیات نظامی گسترده حمایت کند که شامل نیروهای زمینی می شود، بسیار پایین است. ترکیه یک متحد عضو ناتو است و یک چنین عملیاتی خطر کشاندن آمریکا به جنگ سوریه را در پی خواهد داشت. در مقابل، یک عملیات کوچک تر، که محدود به مبارزه پایدار در عمق قلمرو سوریه برای ایجاد یک پناهگاه امن برای گروه های شورشی است، در واشنگتن مورد استقبال قرار خواهد گرفت، مخصوصا به این خاطر که خطوط حمایتی داعش را قطع خواهد کرد و این گروه را از برخی مناطق بیرون می‌کند. اگر ترکیه بتواند به جای درگیری با حزب اتحاد دموکراتیک، با آن همکاری کند، یک شیرین کننده اضافی برای حمایت ضمنی آمریکا نظیر دسترسی به برخی از نیروهای نظامی آمریکا خواهد بود.