مصادیقی از تلاش‌های کشورهای غربی برای دامن زدن به رقابت تسلیحاتی در منطقه
درست از زمانی که تلاش ها برای حل مسئله هسته ای ایران صورت جدی به خود گرفته و در نهایت به تدوین برجام و اجرای آن انجامیده است تلاش های متقابل میان کشورهای غربی و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و در راس آن عربستان برای امضای قراردادهای تسلیحاتی نیز افزایش یافته است . عربستان بزرگترین خریدار سلاح در منطقه خاورمیانه است، و هر سال سهم بیشتری از بودجه ملی خود را به بخش دفاعی اختصاص می دهد. میزان تجهیزات نظامی که ریاض سال 2014 خریداری کرد، در مقایسه با سال 2013 ، 17 درصد افزایش یافت و این رقم هر سال رو به افزایش است. عربستان در سال 2002 تنها 20 میلیارد دلار به بخش دفاعی خود اختصاص داد. هم اکنون این رقم 80 میلیارد دلار است که حاکی از افزایش 300 درصدی است(نشنال اینترست، 1394/06/16).
با وجود اینکه سیاست اعلامی آمریکا مبنی برکاهش حضور نظامی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه است اما اعلام این رویکرد به هیچ وجه به مفهوم کاهش فروش تسلیحات نبوده بلکه برعکس زمینه را برای فروش تسلیحات بیشتر فراهم کرده است . در آخرین مورد از قرار دادهای تسلیحاتی که بین آمریکا و عربستان امضاء و اجرا شده است واشنگتن با فروش 9 بالگرد «بلک هاوک» از نوع «یو اچ 60 ام» که شرکت «سکورسکی ایرکرافت» وابسته به گروه «یونایتد تکنولوژی» آن را تولید خواهد کرد و ارزش آن به حدود 495 میلیون دلار می رسد موافقت کرده است.
آژانس همکاری امنیتی - دفاعی پنتاگون که بر قراردادهای تسلیحاتی خارجی نظارت دارد با مثبت ارزیابی کردن این قرار داد از بخش دیگری از خریدهای تسلیحاتی عربستان پرده برداشت و گفت :"دولت عربستان سعودی درخواست خرید 9 فروند بالگرد ، 21 موتور مدل «تی 700 جی ای -701 دی» را که شرکت جنرال الکتریک تولید می کند ، دستگاههای «جی پی اس» و همچنین تیربار و سیستمهای اعلام خطر ارائه کرده است (رویترز،1394/07/23).
حتی گفته می شود که دولت اوباما در فروش تسلیحات به کشورهای خاورمیانه رکورد زده است. در واقع دولت اوباما عملا کنترلها و پیمانهای مربوط به کنترل تسلیحات را به میزان قابل توجهی تضعیف کرده است. یکی از مقامات وزارت خارجه آمریکا اذعان کرد یکی از دغدغه های اصلی همه مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا این بوده است که چگونه تسلیحات بیشتری در همه قاره های جهان بفروشند.... برای دولت اوباما رقابت تسلیحات متعارف در خاورمیانه در نتیجه توافق هسته ای با ایران، پیامد بدی نیست اما تصمیمی جداگانه در سیاست خارجی محسوب می شود.
داریل کیمبال تحلیلگر مسائل مربوط به اشاعه تسلیحات از انجمن کنترل تسلیحات تاکید کرد اولویت اصلی آمریکا جلوگیری از رقابت تسلیحات اتمی و نه تسلیحات متعارف در منطقه است. وی تصریح کرد آمریکا از قدیم مهمترین تامین کننده تسلیحات برای بسیاری از کشورها بوده است همانطور که فرانسویها و انگلیسی ها و روسها نیز از فروشندگان مهم تسلیحات در جهان هستند و همیشه عده ای خریداری تسلیحات بوده اند.( الجزیره انگلیسی،1394/04/31 ).
در این میان برخی از مراکز مطالعاتی تصمیم ساز در آمریکا نیز به کمک دولت آمریکا آمده و با برگزاری نشست های زمینه فکری لازم را در میان تصمیم سازان سعودی فراهم کرده اند. در این راستا مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی آمریکا در واشنگتن نشستی با عنوان {دکترین دفاعی عربستان سعودی برای دوران جدید}برگزار کرد.
آنتونی کوردزمن Anthony Cordesman رئیس سابق مرکز پژوهشهای کنگره آمریکا وکارشناس ارشد این مرکز در معرفی این نشست گفت :" ...
عربستان سعودی در سالهای اخیر جایگاه خودش را به عنوان اصلی ترین رهبر کشورهای عربی ، عامل ثبات آفرین منطقه ای و دژ محکم در مقابل تروریسم و ایران هسته ای ، تحکیم و تثبیت کرده است. افزایش فزاینده مسئولیتهای امنیتی پادشاهی سعودی مستلزم سرمایه گذاری های سریع و اساسی در حوزه نظامی است. با این اوصاف، ضروری است نگاهی جامع به دکترین دفاعی عربستان سعودی برای دوران جدید وجود داشته باشد و توضیح داده شود که چرا احتمال دارد پادشاهی سعودی بخواهد توانمندی های امنیت ملی و دفاعی خودش را در یک دهه آینده دو چندان تقویت کند.
"همچنانکه ملاحظه می شود کوردزمن در این سخنرانی آشکارا عربستان را به اتخاذ سیاست میلیتاریستی تشویق و تهییج می‌کند . درست در همین نشست بود که سلطان بن خالد الفیصل فرمانده سابق نیروی دریایی سلطنتی، رئیس سابق گروه عملیات ویژه ضداطلاعات و فرمانده سابق مرکز آموزشهای نیروی ویژه نیروی دریایی عربستان سعودی در سخنانی در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی آمریکا در واشنگتن به توجیه لزوم تجهیز عربستان به سامانه های دفاع موشکی پرداخت که آمریکا از سال ها پیش در انتظار فرصتی مناسب بریا استقرار آن بوده است .
وی در این سخنان گفت :"مقاماتی که در گفتگوهای پنج بعلاوه یک حضور داشته اند می گویند باید به توافق هسته ای اعتماد کرد و دید که تا ده سال دیگر چه وضعی پیش خواهد آمد. در این شرایط، عربستان سعودی باید چه کار کند؟ آیا می تواند در این قضیه دست روی دست بگذارد و کاری انجام ندهد؟ چه تضمینی برای عربستان سعودی وجود دارد؟ آیا می دانید فاصله زمانی شلیک یک موشک از تهران تا ریاض چقدر است؟ این فاصله زمانی فقط چهارصد ثانیه است. ما فقط این زمان محدود را در اختیار داریم تا موشکهای شلیک شده از ایران را رهگیری کنیم و هدف قرار بدهیم و منهدم کنیم. با این اوصاف، می بینید این خطر برای ما بسیار جدی است. در نتیجه باید بگویم توافق هسته ای اخیر برای عربستان سعودی خوب نیست و به ضرر ماست.» (مونیتورینگ صدا و سیما، 1394/07/18).
البته قضیه تنها به فروش تسلیحات پیشرفته و سامانه‌های دفاع موشکی محدود نمی‌شود و دولت اوباما در صدد است فضای ناشی از امضای توافق هسته ای با ایران را (که به طور توامان بین اسرائیل و عربستان وحشت ایجاد کرده ) به گونه ایی مدیریت کند که بتواند نوعی ائتلاف را بین رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و در راس آنها عربستان برقرار کند . به نوشته بیزینس اینسایدر عربستان سعودی و اسرائیل روابط رسمی با یکدیگر ندارند و ریاض حتی موجودیت اسرائیل را هنوز به رسمیت نمی شناسد، اما دو طرف از ابتدای سال 2014 تاکنون، پنج دیدار محرمانه داشته اند که هدف از آن بحث درباره قدرت گرفتن ایران بوده است. این دیدارها موجب شده است سطح تفاهم راهبردی بی سابقه ای بین ریاض - تل آویو ایجاد شود.
شیمون شاپریا ژنرال بازنشسته اسرائیلی که در این مذاکرات با عربستان سعودی شرکت داشته است، گفت: «ما دریافتیم که مشکلات و چالش های مشابهی با پاسخ های مشابه داریم.» ... تمایل عربستان برای همکاری با اسرائیل از این حس ناشی می شود که این کشور اکنون ایران را خطری بزرگتر از اسرائیل می بیند. یک نظرسنجی که به تازگی در عربستان انجام شد، نشان داد 53 درصد سعودی ها ایران را حریف اصلی خود می بینند و 18 درصد اسرائیل را دشمن خود می خوانند. (بیزینس اینسایدر،1394/03/29).
گرایش عربستان به رژیم صهیونیستی دست دیگر کشورهای عربی متحد این کشور را نیز بازگذاشته و آنها را نیز به سمت این رژیم سوق داده است . وزیر امور خارجه بحرین گفته است کشورهای حاشیه خلیج فارس از ترس حمله ایران در حال گفتگو برای خرید نسخه بزرگتر سامانه ضد موشکی گنبد آهنین قدرتمند رژیم صهیونیستی هستند.خالد بن محمد آل خلیفه گفت کشورهای شورای همکاری خلیج فارس -- بحرین، عربستان سعودی، امارات عربی متحده، عمان، قطر و کویت -- با میانجی گری آمریکا در حال مذاکره با شرکت های تسلیحاتی اسرائیل درخصوص این توافق چند میلیارد پوندی هستند.این مشارکت غیرمحتمل بین دشمنان قدیمی ناشی از توافق تحت حمایت سازمان ملل متحد برای لغو تحریم ها علیه ایران در ازای محدودیت بر برنامه هسته ای این کشور است.(تایمز، 1394/07/23).
البته ائتلاف بندی های جدید تنها به این حوزه محدود نمی شود و در جنگ یمن نیز نمود یافته است . به نوشته رویترز سخن گفتن از طرح ایجاد ائتلافات جایگزین به جای نقش ناچیز آمریکا در منطقه بین کشورهای خلیج (فارس) افزایش یافته است و این مسئله با ایجاد ائتلافی در یمن و تقویت همکاری با ترکیه در خصوص سوریه نمود پیدا کرده است.... واشنگتن از اقدام عربستان سعودی به اتخاذ مواضع قویتر در عرصه منطقه ای استقبال می کند و برای تشکیل ائتلافات جدید با این کشور آمادگی دارد که این مسئله نشان می دهد عربستان بار بیشتری را که بین دو کشور مشترک است به دوش می کشد. واشنگتن اساسا از دخالت نظامی ریاض در یمن حمایت کرد اما ریاض تنها چند ساعت قبل از آغاز این حمله به آمریکا اطلاع داد که این مسئله نشان دهنده کاهش نفوذ آمریکا است.(رویترز، 1394/04/04).
از دیگر کشورهای غربی که به موازات آمریکا تلاش کرده است از سیاست های میلیتاریستی عربستان حداکثر استفاده را در جهت رونق بخشیدن به صنایع نظامی و خارج کردن اقتصاد خود از رکود بعمل آورد، فرانسه است . در ماه ژوئن سال دوهزار و چهارده امضای قراردادهایی به ارزش ده میلیارد یورو میان فرانسه و عربستان سعودی، این کشور را به نخستین متحد تجاری فرانسه در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس تبدیل کرد.
فرانسه از سال دوهزار و سیزده قراردادهایی به ارزش شانزده میلیارد یورو با عربستان سعودی امضا کرده است. .(فرانس 24، 1394/07/21). همچنین بر اساس یکی از توافقنامه های میان ریاض و پاریس، فرانسه 23 بالگرد نظامی به نیروی مرزبانی ارتش سعودی می‌دهد. ارزش این قرارداد پانصد میلیون دلار است. علاوه بر این عربستان 50 هواپیمای ایرباس تجاری را به ارزش 7 میلیارد دلار از فرانسه خریداری می کند.فرانسه همچنین مطالعات و بررسی ها برای ساخت دو نیروگاه هسته ای در عربستان را سرعت می دهد.توافق در زمینه های علمی، مطالعات انرژی، پزشکی و بازیافت پسماندها از دیگر موارد توافق میان فرانسه و عربستان است.(العربیه ،1394/04/03)
در همین حال «مجتهد» (فردی که با اسم مستعاراز درون خاندان سعودی افشاگری می کند)در صفحه توئیتر خود در خصوص سفر اخیر هیات فرانسوی به ریاض فاش کرد: "برنامه نخست وزیر فرانسه به همراه وزیر دفاع او در سفر به عربستان، شامل تکمیل قراردادهایی است که محمد بن سلمان طی ماه‌های اخیر با فرانسه ترتیب داده است. هزینه کلی قراردادهای بن سلمان با فرانسه پنجاه میلیارد دلار است که شامل ناوچه، قایق های تندرو، ماهواره های جاسوسی و هواپیماهای بدون سرنشین است.
به نوشته وی، فرانسه برای رعایت اوضاع اقتصادی عربستان پس از سقوط بهای نفت، موافقت کرد که پرداخت به صورت قسطی به مدت سه سال انجام شود و البته طبیعتا سود بسیاری را روی کل این هزینه‌ها کشید. (مونیتورینگ خبرگزاری صدا و سیما،1394/07/21).وقتی پای منافع اقتصادی در میان باشد کشورهای غربی به راحتی از اصول و مواضع اعلامی خود همچون حمایت از حقوق بشر دست می کشند و آن را قربانی منافع خود می کند .
روزنامه سوئیسی لوتان در این باره نوشت :"دیپلماسی فرانسه به غیر از بستن قرارداد به چیز دیگری فکر نمی کند. کشور مدافع حقوق بشر امروز بدون هیچ شرمی بدنبال روابطی چرب و نرم است. روزنامه فرانسوی نوول ابسرواتور نیز در مقاله ای نوشت :چرا فرانسه از فروختن سلاح به کشوری که حقوق بشر را زیر پا می گذارد و در جنگ یمن شرکت دارد، به خود می بالد. (فرانس 24، 1394/07/21)
از آنچه که گفته شد مشخص می‌شود که کشورهای غربی و در راس آن آمریکا و فرانسه که هر دو از اعضای گروه 1+5 هستند برخلاف مواضع اعلامی خود که مدعی اند می خواهند از فضای ناشی از توافق هسته ای در جهت حل سایر مسائل و بحران های منطقه ای استفاده کنند اما در عمل عربستان را به بحران سازی و اتخاذ سیاست های میلیتاریستی تشویق می کنند تا به واسطه آن ذخایر ارزی این کشور را در چرخه صنایع تسلیحاتی و اقتصاد رکود زده خود به جریان بیندازند.