گروه اقتصادي مشرق- از 27 دی‌ماه و با اجرای برجام، موج سفر هیئت های سیاسی و اقتصادی کشورهای خارجی خصوصا اروپایی‌ها به کشورمان آغاز شد.
در حدود دو ماه اخیر ده‌ها هیئت سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی به ایران سفر و با مسئولان سیاسی و اقتصادی دولت دیدار کرده‌اند. این هیئت‌ها گهگاه تفاهم‌نامه‌هایی نیز امضا کرده و معمولا سری هم به اتاق بازرگانی زده‌‌اند.
در این مدت، مسئولان دولت و حامیان رسانه‌ای آنها سفر هیئت‌های تجاری کشورهای مختلف اروپایی به کشورمان را نشانه اثرگذاری برجام بر اقتصاد ایران دانسته و این رویداد را به مثابه گشایش اقتصادی جلوه داده‌اند.
در پایان سفر هر یک از هیئت‌های تجاری کشورهای غربی، مسئولان دولتی با استفاده از ظرفیت رسانه ملی، از نتایج عظیم سفر هیئت مذکور گزارش داده و آمار و ارقام دهان پرکنی از تصمیمات این سفر خصوصا در زمینه انجام سرمایه‌گذاری در ایران، به چشم و گوش مرم کشورمان می‌رسانند.
در دو ماه اخیر تقریبا هیچ مسئول دولتی نیست که برای اثبات اثرگذاری مثبت برجام بر اقتصاد ایران، به تعداد سفرهای هیئت‌های تجاری خارجی و آمار و ارقام تفاهم‌نامه‌های امضاشده میان دو طرف و ابراز علاقه شدید طرف خارجی برای سرمایه‌گذاری هرچه سریع‌تر در ایران، استناد نکرده باشد.
در سوی مقابل، کارشناسان، نمایندگان مجلس و خصوصا فعالان اقتصادی که بیش از همگان از جزئیات سفرهای هیئت‌های تجاری خارجی مطلع هستند، به اجماع معتقدند که این هیئت‌ها عموما برای بازاریابی محصولات کشورشان به ایران می‌آیند و به کشورمان به عنوان بازاری جدید برای صادرات کالاهای مصرفی نگاه میکنند.
این عده بارها گفته‌اند که با وجود رفت و آمد فراوان هیئت‌های سیاسی و تجاری غربی به تهران، تاکنون قراردادهاي اقتصادی مهمي با ایران امضا نشده و ماحصل این سفرها سرمایه‌گذاری خارجی قابل توجهي در اقتصاد ایران نبوده است.
اما با وجود این واقعیات، مسئولان دولت و توپخانه رسانه‌ای آن بارها در بوق و کرنا کرده‌اند که سفرهای هیئت‌های تجاری خارجی به تهران بسیار مثمرثمر بوده و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری خارجی قطعی شده است.
مسئولان دولتی با بازی با مفاهیم تخصصی اقتصادی، تلاش کردند تاثیراتی غیرواقعی از برجام به مردم نمایش دهند.
به عنوان مثال، رئیس سازمان سرمایه گذاری خارجی مدتی پیش مدعی شد که در سال 94، هفت میلیارد دلار سرمایه خارجی مصوب شده است. این ادعا بلافاصله در رسانه‌های دولتی با آب و تاب فراوان، منعکس شد.
طبیعتا مردم عادی از این آمار و انعکاس گسترده آن چنین برداشت میکنند با اجرای توافق هسته‌ای، خارجی‌ها 7 میلیارد دلار در کشورمان سرمایه‌گذاری کرده‌اند؛ مثلا اقدام به احداث کارخانه یا اجرای پروژه کرده‌اند.
اما در حالی که رئیس سازمان سرمایه‌گذاری خارجی و رسانه‌های حامی دولت به مردم توضیحات شفاف نداده‌اند، باید در نظر داشت که تصویب سرمایه‌گذاری خارجی با جذب سرمایه خارجی دو مسئله متفاوت از هم است. تصویب سرمایه‌گذاری خارجی صرفا اعطای مجوز به شرکت‌های خارجی متقاضی است.
اما تجربه یکی دو دهه اخیر نشان داده که اکثر مصوبات سرمایه‌گذاری خارجی به نتیجه نمی‌رسد و روی کاغذ می‌ماند و رقم واقعی جذب سرمایه‌گذاری خارجی بسیار پایین‌تر از رقم مصوب است.
در میزان سرمایه گذاری خارجی مهم جذب سرمایه و وارد شدن این پولها به داخل کشور است و تصویب سرمایه گذاری خارجی اهمیت زیادی ندارد، زیرا در سالهای گذشته بعضا 15 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی مصوب هم داشته ایم، ولی این رقم هیچ گاه در صحنه عمل جذب اقتصاد کشور نشده است.
* جذب 4.2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی
همچنین حسن روحانی هفته گذشته در نشست خبری از جذب 4.2 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی خبر داد و لیستی از آثار فوری برجام بر اقتصاد کشور قرائت کرد و گفت: امروز فعالیت بانک های ایرانی با بانک های خارجی آغاز شده و روز به روز هم بهتر و بیشتر می‌شود.
مساله سوئیفت حل و بیمه تا حد زیادی اجرایی شده ، البته ممکن است برخی بیمه‌ها و شرکت‌ها فعال نشده باشند، اما هزینه نقل و انتقال ارزی ما برای تولید و صادرات 10 درصد و در بخش حمل و نقل دریایی 25 درصد کاهش یافته است. همچنین طی چند ماه گذشته 4.2 میلیارد دلار سرمایه گذاری به ثبت رسیده است.
روحانی با بیان اینکه مردم و رسانه‌های منصف هم گام به گام اثرات برجام را لمس میکنند، گفت: برخی رسانه‌ها موضوع را به گونه ای دیگر به مردم گفتند، اما الان واقعیت دیگری مشهود شده است؛ همه باید توبه کنند.
رییس جمهوری ادامه داد: بسیاری از افراد در گذشته و حال بر این عقیده بوده و هستند که مگر می شود هم سانتریفیوژها و هم زندگی مردم با هم بچرخند، اما امروز می بینند که هم سانتریفیوژ ها می چرخند و هم بانکها فعالند و هم سرمایه های خارجی به کشور وارد می شود.
دکتر روحانی تصریح کرد: وزارت صنعت، معدن و تجارت در آخرین گزارش خود اعلام کرده که مذاکره با 102 شرکت خارجی برای سرمایه گذاری به مرحله پایانی رسیده است. برجام یک مثل آفتاب تابان است، اما اگر کسی چشم خود را ببندد، فکر می کند شب است؛ چشم‌ها را باید باز کرد.
* رفت‌وآمدهایی که وجود داشته، هیچ اثری نداشته است
در حالی که مسئولان دولتی در 2 ماه اخیر، انتقادات کارشناسان و فعالان اقتصادی از عدم تاثیرگذاری برجام و سفر هیئت‌های تجاری خارجی را با لحن‌های تند و عتاب‌گونه، نادرست و سیاسی جلوه داده‌اند و روحانی نیز منتقدان را به توبه فراخوانده، فرمایشات روز پنج‌شنبه رهبر معظم انقلاب اسلامی، اتمام حجتی در این موضوع بود.
ایشان در این زمینه فرمودند: «این رفت‌وآمدهایی که الان هست، هیچ معنای مثبتی تاکنون برای ما نداشته؛ حالا در آینده ممکن است داشته باشد - نمیدانم - امّا تا الان این رفت‌وآمدهایی که وجود داشته، هیچ اثری [نداشته]. این را هم من باز به یکی دیگر از این آقایان رؤسایی که همین چندی پیش اینجا آمده بودند - آقای دکتر روحانی هم حضور داشتند - گفتم که باید روی زمین معلوم باشد؛ روی کاغذ فایده‌ای ندارد که بنشینید مذاکره کنید، تفاهم کنید سر یک چیزهایی که بعد هم تحقّق پیدا نکند و مشروطش کنید به موافقت فلان‌جا، باید روی زمین معلوم باشد که چه اتّفاقی دارد می‌افتد؛ چه کاری دارد انجام میگیرد؛ این تا حالا نشده.»
بنابراین با توجه به صراحت رهبری مبنی بر بی‌تاثیری سفرهای هیئت‌های تجاری خارجی به کشورمان پس از برجام، به نظر می‌رسد، مسئولان اقتصادی و سیاسی دولت باید از رویکرد نادرست 2 ماه اخیر خود توبه کنند و همانطور که رهبر معظم انقلاب در دیدار با خبرگان فرمودند، به جای چشم امید بستن به عنایت خارجی‌ها، «راه درست این است که ما خودمان را در درون تقویت کنیم و استغنا پیدا کنیم. دنیا به کشوری که غنی باشد و قوی باشد احترام میگذارد؛ مجبور است احترام بگذارد. اگر کشور ایران اسلامی قوی باشد و غنی باشد، همان کسانی که امروز دارند شاخ‌وشانه میکشند، همینها می‌آیند پشت دروازه‌ی ما می‌ایستند و منّت‌کشی میکنند....
ما باید خودمان را تقویت کنیم، قوی کنیم؛ از لحاظ فکری قوی کنیم، از لحاظ سیاسی قوی کنیم، از لحاظ اقتصادی قوی کنیم، از لحاظ فرهنگی قوی کنیم، از لحاظ علمی قوی کنیم. وقتی قوی شدیم، طبعاً عزّت پیدا خواهیم کرد؛ امروز عزّت یک ملّت در دنیا به اینها است.»