گروه فرهنگی مشرق- بیست و چهارم اردیبهشت 1334 در نیشابور پسری به دنیا میآید که بعدها یکی از قطبهای موسیقی ایران میشود و تأثیرات شگرفی را در سبک نوازندگی و تصنیف سازی از خود به جای میگذارد. وقتی خانوادهای اهل هنر باشد و از شش سالگی به فکر آموزش و پرورش کودک خود باشند، ثمرهاش پرویز مشکاتیان میشود.مشکاتیان از همان دوران کودکی به روی صحنه رفت و نوجوانیاش همراه با جوایز بسیاری در نوازندگی سازهای مختلف بود، این خود نوید زایش فردی خلاق و تأثیرگذار برای موسیقی را در آن زمان میداد.
نام و آثار زنده یاد پرویز مشکاتیان آنچنان با فرهنگ موسیقی معاصر ایران، عجین گشته که میتوان وی را از بزرگترین و تأثیر گذارترین نوازندگان و آهنگسازان سه دهه اخیر به حساب آورد. بی شک نام وی در کنار بزرگانی چون: ابوالحسن صبا، روح الله خالقی، علینقی وزیری، فرامرز پایور و ... میدرخشد. پرویز مشکاتیان به خاطر ذوق و خلاقیت و تواناییهای بسیاری که در زمینه آهنگسازی، تصنیفسازی، نوازندگی، ادبیات و فلسفه داشت، توانسته بود خیل عظیمی از مشتاقان و علاقمندان را به سوی خود و ساز سنتور جذب کند.
اجرای چهار مضراب نوا در شیراز در اوایل جوانی تحسین همگان را برانگیخت. آشنایاش با محمدرضا لطفی و حسین علیزاده باعث شد تا مثلثی در موسیقی به وجود آید که تا دو دهه موسیقی در دستان این سه نفر باشد و آثار موسیقایی ماندگاری خلق شود. از سال 60 تا اواخرش که لطفی و علیزاده کمتر در عرصه موسیقی حضور داشتند، مشکاتیان وظیفه خود در موسیقی دو چندان دید و در واقع رستم موسیقی ایران شد و نزدیک به یک دهه به تنهایی موسیقی ایرانی را به پیش برد و بهترین و فاخرترین آثار موسیقایی را در این سالها خلق کرد- که در ادامه به آن اشاره میکنیم- اگر او هم در این چند سال حضور نداشت معلوم نمیشد چه بر سر موسیقی ایران میآمد. به واقع موسیقی ایران مدیون پرویز مشکاتیان است. به قول مرتضی حنانه اولین نوآوری در موسیقی ایران را مشکاتیان با خلق اثری زیبا به نام بیداد بوجود آورد که سرآغازی جدید در موسیقی گردید.
وجه مشخصه کار وی بسط و گسترش ملودی و در عین حال توسعه گروه نوازی در قالب اضافه کردن سازهایی تازه به گروه عارف بود.
مشکاتیان ردیفدان، به معنای دقیق کلمه نبود، اما آشنایی مطلوبی با ردیف داشت و شاید همین آزادی و بند نشدن به ردیف سبب شد که برخی از کارهایش در فضایی ترکیبی ساخته شود و شنونده را بیشتر مجذوب خود کند.
گوش خوب، وسواس در اجرای ظرافتهای موسیقی تسلط به ریتم و درک منتطقی و استدلال و ذهنیت هنری، شناخت عمیق از ادبیات و شعر کهن و نو، همه در یک آن، در زمانی که وی به نواختن میپرداخت در کارگاه ذهنش به کار میافتاد و آفرینشهایی شگفت انگیز در ملودی و آهنگ را سبب میشد. به گفته استاد علیزاده پرویز مشکاتیان در موسیقی ساری و جاری بود و بدون هیچ تأمل و تأخیری جوشش درونیاش باعث خلق تصانیف ماندگار شده است.
اگر چه تمام آثار پرویز مشکاتیان شنیدنی است، اما آثار زیر را به نوعی میتوان موفقترین آثار این چهره نام آشنای موسیقی به شمار آورد.
«بر آستان جانان»، «دستان»، «نوا مرکب خوانی»، «دود عود»، «گنبد مینا»، «قاصدک»، «بیداد». مشکاتیان تنها نوازنده سنتوری بود که در مرکز حفظ و اشاعه، سنتور را با نمد مینواخت. و این از عجایب روزگار بود که فردی چون داریوش صفوت که در این زمینهها بسیار سخت گیر بود، راضی شد تا مشکاتیان با نمد سنتور بنوازد. هر چند رابطه مشکاتیان و صفوت فراتر از استاد و شاگردی بود ولی مشکاتیان تأکید داشت که سنتور نوازیاش تحت تأثیر از نوازندگانی صفوت بوده است. بر آستان جانان از نخستین آثار برجسته در بداهه نوازی و بداهه خوانی اوست که حاصل تکنوازی سنتور وی با همراهی تنبک ناصر فرهنگفر و آواز استاد محمدرضا شجریان در نغمه بیات ترک به سال 1362 در سفارت ایتالیا است. همین آلبوم باعث گرایش بسیاری از جوانان به ساز سنتور شد.
اوایل دهه 70 مشکاتیان به همراه شجریان و همایون شجریان اجرایی را در دستگاه ماهور روی شعری از مهدی اخوان ثالث با عنوان قاصدک در خارج از ایران (آلمان) اجرا کردند که به رغم تلاش فراوان برای دریفات مجوز از ارشاد در آن زمان امکان پخش رسمی آن فراهم نشد، اما به صورت غیر رسمی تقریبا علاقهمندان به موسیقی آن را شنیدند. پیش از این اثر در سال 61 وی به همراه محمد موسوی و شجریان آلبوم سرعشق را در دستگاه ماهور اجرا کردند. اثری که با سه تار مشکاتیان منتشر شد و جلوهای دیگر از تواناییهای او در سه تار نوازی را بروز و ظهور داد.
با انتشار آلبوم نوا (مرکب خوانی) در دستگاه نوا با آوازهای بیات ترک، شور و سه گاه، مشخص شد که میتوان کارهای سخت را هم به آسانی انجام داد. آلبوم دود عود در دستگاه نوا، اثری بود که نخستین بار با تنظیم کامبیز روشن روان ملودیهای مشکاتیان را در بستری ارکسترال از سازهای موسیقی سنتی و کلاسیک به نمایش گذاشت. قطعه «چکاد» در آغاز آلبوم دستان در دستگاه چهارگاه که به گفته مشکاتیان، در سفری در منزل یکی از دوستان در پای قله دماوند و با الهام از این نماد عظمت ایرانیان ساخته شد، نمونهای از ظرفیتهای موسیقی ایرانی در قالبی تازه را نشان داده است.
سرانجام پرویز مشکاتیان در بیست نهم شهریور ماه سال 1388 در سن 54 سالگی دارفانی را وداع گفت و جامعه موسیقی را عزادار کرد. مزار وی در محوطه بیرونی باغ عطار و در جوار مقبره عطار نیشابوری است.
نام و آثار زنده یاد پرویز مشکاتیان آنچنان با فرهنگ موسیقی معاصر ایران، عجین گشته که میتوان وی را از بزرگترین و تأثیر گذارترین نوازندگان و آهنگسازان سه دهه اخیر به حساب آورد. بی شک نام وی در کنار بزرگانی چون: ابوالحسن صبا، روح الله خالقی، علینقی وزیری، فرامرز پایور و ... میدرخشد. پرویز مشکاتیان به خاطر ذوق و خلاقیت و تواناییهای بسیاری که در زمینه آهنگسازی، تصنیفسازی، نوازندگی، ادبیات و فلسفه داشت، توانسته بود خیل عظیمی از مشتاقان و علاقمندان را به سوی خود و ساز سنتور جذب کند.
اجرای چهار مضراب نوا در شیراز در اوایل جوانی تحسین همگان را برانگیخت. آشنایاش با محمدرضا لطفی و حسین علیزاده باعث شد تا مثلثی در موسیقی به وجود آید که تا دو دهه موسیقی در دستان این سه نفر باشد و آثار موسیقایی ماندگاری خلق شود. از سال 60 تا اواخرش که لطفی و علیزاده کمتر در عرصه موسیقی حضور داشتند، مشکاتیان وظیفه خود در موسیقی دو چندان دید و در واقع رستم موسیقی ایران شد و نزدیک به یک دهه به تنهایی موسیقی ایرانی را به پیش برد و بهترین و فاخرترین آثار موسیقایی را در این سالها خلق کرد- که در ادامه به آن اشاره میکنیم- اگر او هم در این چند سال حضور نداشت معلوم نمیشد چه بر سر موسیقی ایران میآمد. به واقع موسیقی ایران مدیون پرویز مشکاتیان است. به قول مرتضی حنانه اولین نوآوری در موسیقی ایران را مشکاتیان با خلق اثری زیبا به نام بیداد بوجود آورد که سرآغازی جدید در موسیقی گردید.
مشکاتیان ردیفدان، به معنای دقیق کلمه نبود، اما آشنایی مطلوبی با ردیف داشت و شاید همین آزادی و بند نشدن به ردیف سبب شد که برخی از کارهایش در فضایی ترکیبی ساخته شود و شنونده را بیشتر مجذوب خود کند.
گوش خوب، وسواس در اجرای ظرافتهای موسیقی تسلط به ریتم و درک منتطقی و استدلال و ذهنیت هنری، شناخت عمیق از ادبیات و شعر کهن و نو، همه در یک آن، در زمانی که وی به نواختن میپرداخت در کارگاه ذهنش به کار میافتاد و آفرینشهایی شگفت انگیز در ملودی و آهنگ را سبب میشد. به گفته استاد علیزاده پرویز مشکاتیان در موسیقی ساری و جاری بود و بدون هیچ تأمل و تأخیری جوشش درونیاش باعث خلق تصانیف ماندگار شده است.
«بر آستان جانان»، «دستان»، «نوا مرکب خوانی»، «دود عود»، «گنبد مینا»، «قاصدک»، «بیداد». مشکاتیان تنها نوازنده سنتوری بود که در مرکز حفظ و اشاعه، سنتور را با نمد مینواخت. و این از عجایب روزگار بود که فردی چون داریوش صفوت که در این زمینهها بسیار سخت گیر بود، راضی شد تا مشکاتیان با نمد سنتور بنوازد. هر چند رابطه مشکاتیان و صفوت فراتر از استاد و شاگردی بود ولی مشکاتیان تأکید داشت که سنتور نوازیاش تحت تأثیر از نوازندگانی صفوت بوده است. بر آستان جانان از نخستین آثار برجسته در بداهه نوازی و بداهه خوانی اوست که حاصل تکنوازی سنتور وی با همراهی تنبک ناصر فرهنگفر و آواز استاد محمدرضا شجریان در نغمه بیات ترک به سال 1362 در سفارت ایتالیا است. همین آلبوم باعث گرایش بسیاری از جوانان به ساز سنتور شد.
سرانجام پرویز مشکاتیان در بیست نهم شهریور ماه سال 1388 در سن 54 سالگی دارفانی را وداع گفت و جامعه موسیقی را عزادار کرد. مزار وی در محوطه بیرونی باغ عطار و در جوار مقبره عطار نیشابوری است.