به گزارش مشرق، وزیر راه و شهرسازی دیروز و در جلسه علنی مجلس در خصوص چشم انداز وزارت خانه متبوعش در حوزه حمل و نقل، مسکن و شهرسازی توضیحانی را به کرسی نشینان بهارستان ارائه کرد. اگرچه بخش عمده ای از صحبت های  عباس آخوندی به موضوع توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل هوایی و فرودگاه های کشور اختصاص یافت اما گریزی هم به بحث مسکن نیز داشت.

عضو کابینه دولت یازدهم  در این زمینه گفت:«در طرح فاجعه‌آمیز مسکن مهر، بیش از یکصد هزار میلیارد تومان هزینه شد، اما با وجود این حجم از سرمایه‌گذاری، 19 میلیون بدمسکن و بیش از 9 میلیون حاشیه‌نشین داریم و بیش از 9 میلیون نفر هم در فضاهای میانی شهری در وضعیت بدی زندگی می‌کنند.

آخوندی تصریح کرد: اگر این طرح یک سر سوزن مناسب بود، باید آثارش را در ارتباط با این 19 میلیون بدمسکن مشاهده می‌کردیم؛ این یک طرح فاجعه‌آمیز بود که منافع ملی کشور را در معرض خطر قرار داد اما این به آن معنا نیست که نسبت به ایفای تعهدات خودمان به تک‌تک خریداران مسکن مهر پایبند نباشیم».

 آمار غلط آقای وزیر!

این سخنان وزیر مسکن با واکنش برخی رسانه ها همراه شد از جمله  «تسنیم» در گزارشی به این موضوع  پرداخت و نوشت:«سخنان وزیر بازهم با حمله به مسکن مهر همراه بود و این طرح را بار دیگر فاجعه آمیز خواند و هیچ گونه اشاره به وعده ها و سخنان خود در روز رای اعتماد از مجلس گذشته در خصوص تکمیل مسکن مهر نکرد.

اما نکته جالب توجه سخنان آخوندی مربوط به آماری بود که وزیر راه و شهرسازی در حوزه مسکن به سمع نمایندگان رساند و نشان داد که از کلی ترین آمار این حوزه بی اطلاع است. در حالی وزیر راه آمار 19 میلیونی موجودی مسکن را اعلام کرد که سرشماری سال 90 نشان می دهد با احتساب خانه خالی موجودی مسکن کشور بیش از 21٫5 میلیون واحد مسکونی بوده و طی سه سال گذشته طبق آمار بانک مرکزی به غیر از 1 میلیون واحد مسکن مهر تکمیل و عرضه شده،  بین 500 تا 800 هزار واحد مسکونی سالانه در کشور تکمیل و روانه بازار شده است.

از این رو با توجه به آمار فوق موجودی فعلی مسکن بیش از 23 میلیون واحد مسکونی برآورد می شود که آمار ارائه شده از سوی وزیر نشان می‌دهد آخوندی نه تنها برآورد به روزی از موجودی مسکن ندارد که از نتایج سرشماری سال 90 نیز بی اطلاع است.آخوندی در گذشته مسکن مهر را حاشیه نشینی مدرن نامیده و عنوان کرده بود که باعث شده تا مردم به جای سکونت در حواشی شهرها در طرح های مسکن مهر سکونت داشته باشند.

 روایتی از موافقان و مخالفان مسکن مهر

«محسن فاضلی» در مقاله ای که در «اجتماع و توسعه» منتشر شده است با مروری بر پیشینه طرح مسکن مهر روایت موافقان این طرح را  این گونه بیان می کند:

بخش بزرگی از جمعیت ایران متولدین دهه 60 و در سن تشکیل خانواده هستند. همچنین آمار رسمی بیان می دارد که از مجموع 20 میلیون خانوار ایرانی،  7 میلیون خانوار بدون مسکن هستند. با یک حساب ساده می توان نتیجه گرفت در غیبت پروژه مسکن مهر سالی 50 تا یکصد هزار واحد مسکونی ساخته می شد و برای ساخت 4 میلیون مسکن به جای 6 سال  به 40 سال زمان نیاز بود.  برای جمعیت جوانی که هم اکنون در موقعیت ازدواج است و افراد بدون خانه شخصی، که نیاز فوری به مسکن دارند، سخن گفتن از فردا و وعده های طولانی بی حاصل است .

از دیگر مزیت های طرح مسکن مهر می توان به ساخت مسکن در تیراژ بالا، پایین آمدن سهم هزینه‌های ثابت در متر مربع (از قبیل : نقشه‌کشی، نظارت، نیروی انسانی و …)، ارزان‌سازی در عین رعایت حداقل استانداردهای لازم، حذف قیمت زمین از قیمت تمام شده مسکن،  پرهیز از تجمل گرایی، افزایش امید به خانه دار شدن در اقشار کم درآمد جامعه، عدم مالکیت دائمی زمین، امتیاز استفاده از تسهیلات ارزان قیمت با بوروکراسی بسیار کمتر نسبت به گذشته اشاره کرد.

دولت احمدی نژاد با شعار هایی همچون  نهضت ِمسکن سازی، سعی در آن داشت تا بیش از آنکه جلسه و همایش دست و پاگیر برگزار کند، آستین را در حوزه ”  آزمون و خطا ”  بالا بزند و در عمل چاره ای بجوید. ساخت چهار میلیون و چهارصدهزار واحد مسکونی در مدت 5 سال، پاسخی مناسب به منتقدینی خواهد داد که در عمل راهکاری جز بحث و جلسه و همایش نداشتند.

امّا مخالفین طرح مسکن مهر با ناکام خواندن دو هدف اصلی مسکن مهر این طرح را به چالش می کشند، این دو هدف عبارت بودند از:خانه دار کردن اقشار کم درآمد و جلوگیری از افزایش قیمت مسکن. هدف اول در بسیاری از مواقع با شکست مواجه شد، علت این امر عدم شناخت گروه های هدف بود که منجر به تخصیص وام مسکن مهر به بسیاری از افرادی شد که جزو دهک اول جامعه نبودند. از دیگر سو طبق آمارها از سال 85 تا کنون مسکن در تهران 459 درصد رشد قیمت داشته، پس تحقق هدف دوم هم با واقعیت سازگار نیست.

از عمده دلایل ناکامی این طرح تصدی همزمان سه نهاد بر آن است، به نحوی که متقاضیان، ثبت نام را در وزارت تعاون انجام می دهند، وزارت مسکن مسئول دادن زمین است و در آخر وام را بانک عامل (که عموما بانک مسکن است) اعطا می‌کند. اینکه این سه نهاد همزمان در این طرح همکاری دارند به خودی خود بد نیست، اما در عمل به‌دلیل تفاوت‌های ساختاری که دارند تضارب رای و آیین‌نامه‌ بین آنها اتفاق می‌افتد. یکی دیگر از معایب این طرح مخصوصا در کلانشهرها ، احداث ساختمان ها در حاشیه شهرهاست، با  افزایش غیر معمول و یکباره جمعیت در این حاشیه ها، ناهنجاری های اجتماعی گسترش می یابند که این عاملی مخاطره آمیز برای بسیاری از صاحبان این مسکن ها است که قصد زندگی در این مکان ها را دارند.

مشکل دیگر مسکن مهر عدم توازن در تامین امکانات زیر ساختی همراه با ساخت واحدهای مسکونی است، در بسیاری از این پروژه ها با وجود سرعت در ساخت واحدهای مسکونی، تلاشی برای حل مسئله مراکز آموزشی و مذهبی و بهداشتی ضروری نشده، همچنین بسیاری از این سایت ها با مشکل انشعاب گاز و آب و برق مواجه اند که ناشی از عدم تعامل با ارگان های دیگر است.

 تاخیرهایی که کمرشکن است

اما «جام جم» هم در گزارشی انتقادی به تاخیر در تحویل پروژه های نیمه تمام مسکن مهر پرداخته  ونوشته است:« در حالی که مسکن مهر برای اقشار کم‌درآمد کشور در نظر گرفته شده بود تا خانه‌دار شوند، اکنون بخشی از متقاضیان مسکن مهر، بیش از گذشته فشار بی خانه بودن را تحمل می‌کنند و در کنار پرداخت اجاره بها، اقساط مسکنی را می‌پردازند که هنوز آن را تحویل نگرفته‌اند.

سال گذشته گزارش عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی در مجلس شورای اسلامی مشخص کرد که بیش از یک میلیون و 440 هزار واحد مسکونی در کشور فروش اقساطی شده است. در همین گزارش که در صحن علنی مجلس قرائت شد، وی واحدهای تکمیل شده را که به متقاضیان تحویل داده شده است ، یک میلیون و 180 هزار واحد عنوان کرد.

اختلاف این دو عدد نشان داد که واحدهای مسکن مهر قبل از آن‌که این واحدها تکمیل و به مشتریان خود تحویل شود، فروش اقساطی شده است و بخشی از متقاضیان، اقساط واحدهایی را پرداخت می‌کنند که هنوز تحویل نگرفته‌اند و در کنار پرداخت اجاره بهای سنگین، باید متحمل پرداخت اقساط مسکن مهر نیز باشند.

از سوی دیگر، در اواسط سال 94 شورای پول و اعتبار با افزایش سقف تسهیلات مسکن مهر از 25 میلیون تومان به 30 میلیون تومان موافقت کرد، ولی از آنجا که این واحدها تسهیلاتشان فروش اقساطی شده و مالکان، دفترچه اقساط دریافت کرده‌اند، امکان استفاده از این اضافه تسهیلات را نداشته‌اند و بانک مسکن با استدلال این‌که امکان افزایش تسهیلات این دسته از متقاضیان را ندارد، تا کنون از افزایش تسهیلات برای این دسته از واحدها امتناع کرده است.

در این شرایط بسیاری از این واحدها که پیشرفت‌های فیزیکی 70 تا 80 درصدی دارند و طبق مصوبه شورای پول و اعتبار و ابلاغیه بانک مرکزی به بانک مسکن در صف اول اولویت‌های افزایش تسهیلات قرار دارند تاکنون نتوانسته‌اند از این تسهیلات استفاده کنند.

اگرچه مسکن مهر به عنوان طرحی کلان و با گروه مخاطبی گسترده، ایرادات و مشکلات خاص خود را نیز به دنبال داشت اما نباید فراموش کرد که به هر حال بخش عمده ای  از بار سنگین کمبود مسکن را نیز سبک کرد. این در حالی است که طرح مسکن اجتماعی به عنوان جایگزین«مسکن مهر» که از جانب دولت یازدهم مطرح شد همچنان پیچ و خم های اداری و اعتباری گیر  کرده و خیال عملیاتی شدن ندارد. تاکید مکرر وزیر مسکن بر ناکارآمد بودن  مسکن مهر بدون اقدامی عملی برا یاتمام این پروزه و ارائه طرح های جایگزین نمی تواند نتیجه ای کاربردی به همراه داشته باشد. مسکن مهر فاجعه باشد یا خیر، مهم این است که با زندگی بخش قابل توجهی از جامعه گره خورده و اصلاح و اتمام آن می تواند گره هایی زیادی از اقشار کم درآمد و نیازمند به مسکن بگشاید.

پایگاه رصد