به گزارش مشرق، ماه رمضان ماهی پرفضیلت است که به برکت، رحمت و مغفرت معروف است ماهی که خداوند با لطف و مهربانی بی نهایتش با دعوت بندگان به مهمانی ویژه خود وسیلهای برای آمرزش بندگان فراهم کرده است.
از فضیلتهای بیشمار ماه رمضان که بگذریم از خصوصیات بارز این ماه وجود آداب و رسوم و آیین ویژه ماه رمضان است که در جایجای ایران به چشم می خورد.
از طرفی آداب و رسوم و آیین یک جامعه نشان‌دهنده هویت و فرهنگ آن جامعه است که ماندگاری و حیات آن شادابی، حیات و سرزندگی هر جامعهای را به دنبال دارد که در این گزارش به آداب و رسوم ویژه ماه مبارک رمضان در شهرستان کردکوی شهری که دارای قدمت و تاریخی کهن است، پرداختیم.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری کردکوی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از گرگان، اظهار کرد: آداب و رسوم، باورها، سنن و اعتقادات در مجموع فرهنگ یک جامعه را تشکیل می دهند که نشان‌دهنده هویت ملی در گروه، قوم یا ملت است که ارزش فراوانی دارد.
وی گفت: آثاری همچون تمیشه، برج رادکان و تپههایی با قدمت 4هزار ساله ریشه در فرهنگ و تاریخ کهن شهرستان کردکوی دارد که این شهر نیز دارای آداب و رسوم مخصوص به ویژه در ماه رمضان است.
منوچهری به رسوم مردم کردکوی در ماه رمضان اشاره کرد و بیان داشت: گذشت زمان و فرهنگ شهرنشینی موجب فراموشی بعضی از آداب و رسوم و دور شدن از اصالتهای فرهنگی شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری کردکوی افزود: مردم کردکوی علاوهبر غبارروبی تکایا و مساجد پیش از فرارسیدن ماه رمضان که امروزه نیز مرسوم است، جمعی از کودکان و نوجوانان با آمدن به کوچهها و فریاد زدن «فردا نه مرغانه ارزانه» با دنیای کودکانه خود طلوع ماه رمضان را نوید میدادند.
*آگاهکردن مردم از زمان سحر و افطار با شیپور زدن و ضربه زدن به سطل حلبی«چلک»
وی بیان داشت: از رسمهای دیگر بیدار کردن مردم هنگام سحر بود که مردم با ضربهزدن به سطل حلبی که«چلک» نام داشت مردم را از وقت سحر آگاه می کردند که علاوهبر این در گذشته هر همسایه مقید بود که همسایه دیگر را برای وقت سحر بیدار کند که معتقد بودند این کار ثواب دارد.
منوچهری تصریح کرد: با پایان ماه رمضان والدین برای آگاهکردن کودکان نسبت به پایان ماه رمضان با زبان کودکانه و با گفتن عمو رمضان اثاثیهاش را کول کرد و رفت» آنها را نسبت به پایان این ماه آگاه کرده و از طرفی بردن لفظ عمو نشان از احترام و تکریم این ماه نزد مردم داشت.
رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری کردکوی تلاوت روزانه قرآن کریم، عزاداری در شبهای قدر به ویژه اطعامدهی مردم در سحر و افطار در شب 19 ماه رمضان، پرداخت فطریه و دستگرداندن آن نزد خانواده را از رسومات دیگر مردم کردکوی در ماه رمضان برشمرد.
وی با بیان اینکه فرهنگ نشان‌دهنده شخصیت اجتماعی هر جامعه است، گفت: اگر بخواهیم در مورد جامعهای قضاوت کنیم باید به آداب و رسوم و سنت آن جامعه مراجعه کنیم.
جعفری افزود: کردکوی یا تمیشه دیروز شهری میان دو فرهنگ استرآبادی و تبری بوده که دروازه استرآباد و تبرستان بوده است که نامش سه بار در اشعار فردوسی آورده شد.
این محقق با بیان اینکه مردم کردکوی همانند مردم تبرستان و استرآباد از آداب و رسوم مخصوص برخوردار هستند، اظهار کرد: در گذشته یکی از رسوم مردم کردکوی 10 روز پیش از آغاز ماه رمضان بود که تعدادی از جوانان با رفتن به کوچهها و درب منازل مواد غیرضروری و بازیافتی را جمعآوری کرده تا از آن برای ساخت شمع برای روشنایی ماه رمضان استفاده کنند.
وی غبارروبی مساجد، نظافت، پاکیزگی و گِل کردن منازل و استقبال از ماه رمضان دو روز پیش از شروع این ماه را از رسومات دیگر ماه رمضان در کردکوی دانست.
جعفری سحر خوانی هنگام افطار به ویژه سحر اشاره کرد و گفت: با ضربه به طبل و یا شیپور زدن مردم را از زمان افطار و سحر آگاه کرده که این افراد سحرخوان نام داشتند.
*طبخ کلهپاچه در وعده افطار در شب 27 ماه رمضان
این محقق و تاریخنگار غذاهای مرسوم کردکوی در ماه رمضان را فرنی، انواع آشها، ساک برشمرد و گفت: یکی از رسمهایی مخصوص شهرستان کردکوی که در حال حاضر نیز در برخی از خانوادههای سنتی وجود دارد، پخت کلهپاچه برای افطار در شب 27 ماه رمضان است که آنها با اعتقاد به اینکه در این شب امام حسن(ع)«ابنملجم» را به سزای عملش رسانده است اقدام به افطاریدادن و پخت کلهپاچه میکنند.
وی به مراسم احیای شبهای قدر اشاره کرد و گفت: علاوهبر حضور در مساجد روضهخوانی، دعا و نیایش و قرآن به سر و شبزندهداری که از برنامههای شبهای قدر بوده و که اکنون نیز پابرجا است، در روز 21 این ماه با پای پیاده به امامزادههای روستاهای اَلنگ و روشنآباد و امامزاده یحییبنزید(ع) گنبد مشرف میشدند که در حال حاضر نیز در بعضی محلات کردکوی مرسوم است.
جعفری افزود: مردمکردکوی سه شب آخر ماه رمضان را غش،ضعف و قبول نامیده که زنان در شب 27 دستها و موها را حنا میبستند که در شب آخر این ماه مراسم وداع را برگزار کرده و با گفتن«الوداع ماه رمضان» با این ماه وداع می کردند.
*روزهسری یا همان هدیه دادن به روزهاولیها این محقق هدیه دادن به کسانی که به سن بلوغ رسیده و برای نخستین بار روزه گرفتند که روزهسری نام داشت را یکی دیگر از رسوم مردم کردکوی در ماه رمضان بیان کرد.
وی مراسم مقابله قرآن که هر کسی قرآن منزل را آورده و با قرائت آن اشکالات احتمالی خطی، تایپی و... را برطرف می کرد، مراسم عید فطر که با سرکشی از منازل افراد تازه فوتشده و بزرگخاندان و اماکن مقدسه همراه است را از دیگر رسومات مردم کردکوی برشمرد که این مراسمات در زمان حال نیز مرسوم است.
جعفرقلی کیانی از اهالی شهرستان کردکوی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از گرگان، یکی از رسوم کردکوی در ماه رمضان را تهیه مایحتاج ضروری پیش از آغاز ماه رمضان عنوان کرد و گفت: یکی از کارها تهیه آرد برنج برای فرنی بود که در آن زمان در ظرفی از جنس سنگ یا چوب که«ه» نام داشت آرد برنج تهیه میشد.
وی از غذاهای مرسوم مردم کردکوی در ماه رمضان را فرنی، انواع حلوا، اشکنه، آبگوشت و انواع آشها برشمرد.
کیانی تصریح کرد: از وسایل اطلاعرسانی«چلک زدن» بود که با ضربهزدن به سطل مردم را از وقت سحر و افطار آگاه کرده که وسیلهی دیگری بهنام شیپور هم وجود داشت که در ماه محرم هنگام حرکت دستههای عزاداری و در ماه رمضان برای اطلاع از وقت سحرو افطار استفاده میشد.
این شهروند کردکویی قرائت روزانه قرآن کریم، عزاداری و شبزندهداری شبهای قدر، پخت حلوا و انواع شیرینی‌جات برای عید فطر را از دیگر رسوم مردم کردکوی دانست که در زمان حال هم مرسوم است.
یکی از اهالی روستای مهترکلاته شهرستان کردکوی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس از گرگان، اظهار کرد: از رسوم مردم مهترکلاته در گذشته اطعامدهی فراوان بود طوریکه مردم برای مهمانی رفتن با مشکل مواجه میشدند.
وی از رسمهای دیگر که در روستا وجود داشت مردم معتقد بودند شب عید فطر اگر تمام فطریه موجود نبود حداقل باید بخشی از مبلغ فطریه کنار گذاشته شود و مابقی روز بعد پرداخت میشد و نیز اعتقاد داشتن کل مبلغ فطریه نیز نباید تنها به یک نفر داده شود بلکه در خانواده سه نفره باید مبلغ فطریه به سه مستمند داده میشد.
این پیرمرد روستایی برگزاری مقابله قرآن، آگاهکردن مردم از وقت افطار و سحر با شیپور و ضربهزدن به طبل، عزاداری و شبزندهداری از دیگر مراسمات ماه رمضان در این روستا برشمرد.
==============
گزارش از: فاطمه رائیجی