سرویس جهان مشرق- رژیم آل‌خلیفه 31 خرداد سال جاری حکم به سلب تابعیت شیخ عیسی قاسم روحانی برجسته و رهبر شیعیان بحرین داد. این اقدام که زنجیره سرکوبگری‌های رژیم حاکم در این کشور را تکمیل کرد، با اعتراض نه تنها شیعیان در خود بحرین و کشورهای اسلامی مانند ایران، عراق و لبنان، بلکه حتی غیرمسلمان‌ها در کشورهای مختلف دیگر مواجه شد تا جایی که حتی برخی سازمان‌های بین‌المللی مانند دیده‌بان حقوق بشر که سابقه چندان درخشانی هم ندارند، این اقدام را محکوم کردند.
کارشناسان مختلف، سلب تابعیت شیخ عیسی قاسم را آخرین میخ بر تابوت رژیم آل‌خلیفه توصیف کرده‌اند و بسیاری معتقدند رژیم بحرین با این اشتباه خود، دور جدیدی از مقاومت مردمی علیه خود را کلید زده که ممکن است حتی ماهیت مسلحانه به خود بگیرد. یکی از این کارشناسان «ظفر بنگاش» مدیر «مؤسسه اندیشه معاصر اسلامی» و سردبیر نشریه «کرسنت اینترنشنال» است که در کانادا چاپ می‌شود. آن‌چه در ادامه می‌خوانید، گفتگوی خبرنگار مشرق با این کارشناس مسائل دنیای عرب است که چندین کتاب از جمله «پادشاهی محکوم به زوال آل‌سعود» را نیز در این زمینه نگارش کرده، که آخرین کتاب وی است.
«ظفر بنگاش» مدیر «مؤسسه اندیشه معاصر اسلامی» مستفر در تورنتوی کانادا
آیا حکمی که آل‌خلیفه اخیراً در مورد شیخ عیسی قاسم صادر و او را از تابعیت و حقوق شهروندی محروم کرد، پایه و اساس یا توجیه قانونی دارد؟
خیر. این حکم به هیچ عنوان از نظر قانونی قابل‌توجیه نیست. تصمیم به این حکم نه از طریق یک روند قضایی، بلکه توسط «شورای وزیران» بحرین گرفته شده است. این شورا که متشکل از اعضای خاندان آل‌خلیفه و عروسک‌های دست‌نشانده آن‌هاست، اختیار این را دارد که حقوق شهروندی مردم را از آن‌ها بگیرد.
شیخ عیسی قاسم در هیچ دادگاهی یا به هیچ جرم مشخصی متهم نشده است، حتی در دادگاه‌های فرمایشی بحرین. بنابراین این اقدام رژیم آل‌خلیفه، کاملاً غیرقانونی است. با این حال، متاسفانه این رژیم تا کنون صدها نفر دیگر را هم از حقوق اساسی شهروندی خود محروم و حتی برخی از آن‌ها را از کشور تبعید کرده است.
با توجه به این‌که اکثریت مطلق مردم در بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند و خاندان حاکم در اقلیت است، به نظر شما نتیجه ادامه این اعتراضات و تحریک مردم توسط آل‌خلیفه چه خواهد بود؟
هیچ شکی نیست که وقتی بیش از 90 درصد جمعیت بحرین را شیعیان تشکیل می‌دهند، حکومت رژیم آل‌خلیفه بر این مردم کاملاً نامشروع است. خاندان آل‌خلیفه را انگلیسی‌ها به قدرت رساندند و در حال حاضر هم این رژیم تبدیل به عروسک خیمه‌شب‌بازی آمریکا و عربستان سعودی شده است.
مردم بحرین سال‌های زیادی است که خواهان حقوق مشروع خود هستند و به طور خاص از ماه فوریه سال 2011 تلاش‌هایشان برای رسیدن به این حقوق را تشدید کرده‌اند. رژیم حاکم هم طی این مدت به‌رغم استفاده از تاکتیک‌های سرکوبگرانه نتوانسته آرمان‌های مردم را سرکوب کند و یا اراده آن‌ها را به زانو دربیاورد. اگر رژیم آل‌خلیفه مسیری را ادامه دهد که اکنون در پیش گرفته، قطعاً آینده‌ای جز سقوط، انتظارش را نمی‌کشد. آن‌چه ستمگران از درک آن عاجزند این است که ظلم و ستم آن‌ها نه تنها موجب تسلیم مردم نمی‌شود، بلکه عزم آن‌ها برای ادامه مبارزه را تقویت می‌کند.
شیخ «عیسی قاسم» از روحانیون برجسته جهان تشیع و رهبر شیعیان بحرین
مردم بحرین تا کنون به دستور رهبران‌شان، تظاهرات‌های خود را صلح‌آمیز برگزار کرده‌اند. به نظر می‌رسد رژیم حاکم در بحرین از این وضعیت سوءاستفاده کرده و چه بسا دچار این توهم شده است که مردم توانایی مقابله جدی‌تر با این رژیم را ندارند. به نظر شما چه‌قدر احتمال دارد که تحریک مردم توسط آل‌خلیفه مردم را وادار کند تا مقاومت و مبارزه را وارد فاز جدیدی کنند؟
احتمال بسیار زیادی دارد که در صورت ادامه این سرکوبگری‌ها، مردم بحرین به این نتیجه برسند که راه دیگری جز مقاومت مسلحانه پیش پایشان نیست. البته این به آن معنا نیست که گزینه اول باید استفاده از سلاح باشد. توصیه من به مردم بحرین این است که اگر یک روز تصمیم به اقدام نظامی گرفتند، این گزینه را از همان ابتدا با دقت تمام بررسی کنند و بر اساس احساسات چنین تصمیمی نگیرند.
ما باید این واقعیت را در نظر داشته باشیم که رژیم حاکم در بحرین، از نظر سربازان و پلیس و تجهیزات نظامی، ظرفیت بسیار بیش‌تری از مردم برای به خشونت کشیدن درگیری‌ها دارد. علاوه بر این، متحدان آل‌خلیفه از جمله عربستان سعودی، انگلیس و آمریکا نیز ممکن است در این ماجرا دخالت و اوضاع را پیچیده‌تر کنند. می‌دانیم که ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در بحرین حضور دارد و واشنگتن مسلماً دلش نمی‌خواهد این پایگاه خود را به سادگی از دست بدهد.
در صحبت‌های خود به ارتباط آل‌سعود با آل‌خلیفه اشاره کردید. به نظر شما عربستان سعودی هم در تصمیم اخیر رژیم بحرین علیه شیخ عیسی قاسم نقش داشته است؟
قطعاً همین‌طور است. سعودی‌ها نفوذ زیادی در بحرین دارند. در واقع، رژیم آل‌خلیفه اصل موجودیت خود را مدیون آل‌سعود است. فوریه سال 2011 زمانی که مردم بحرین علیه رژیم حاکم قیام کردند، نیروها و نفربرهای زرهی عربستان بودند که سریعاً به این کشور هجوم بردند و حکومت آل‌خلیفه را نجات دادند.
«ما فدایی تو هستیم»؛ حمایت شیعیان بحرین از شیخ عیسی قاسم
آل‌سعود از شیعیان چه در کشور خود و چه در هر کجای دیگر دنیا نفرت دارد. یکی از آخرین مظاهر این نفرت را هم 3 ژانویه امسال در اعدام شیخ «نمر باقر النمر» عالم برجسته شیعیان عربستان شاهد بودیم. دلیل این اقدام هم چیزی نبود جز این‌که شیخ نمر خواستار احترام به حقوق همه مردم در عربستان شده بود، درخواستی که در هیچ کجا جز عربستان، جزایش اعدام نیست. بسیاری از رژیم‌های دیگر عربی هم تا کنون به دستور سعودی‌ها سیاست از بین بردن دانشمندان و فعالان سیاسی شیعه را در پیش گرفته‌اند و آل‌خلیفه هم صرفاً یکی از این رژیم‌هاست.
سعودی‌ها همین الآن هم در سوریه و یمن گرفتار هستند. به نظر شما چرا با این همه مشکلات داخلی و خارجی و ظاهراً بدون هیچ دلیلی، خود را در بحرین هم درگیر کرده‌اند؟
بحرین برای رژیم سعودی بسیار مهم است، چراکه اگر رژیم آل‌خلیفه در این کشور سقوط کند، شیعیان در شرق عربستان هم تحریک خواهند شد تا علیه آل‌سعود قیام کنند. گرفتاری آل‌سعود در سوریه و یمن هم این وضعیت را وخیم‌تر کرده است. سعودی‌ها الآن به شدت عصبی هستند، چون می‌بینند ابتدا رژیم صدام در عراق سقوط کرد و یکی از ستون‌های مهم مکانیسم دفاعی عربستان از دست رفت. اکنون هم اوضاع در سوریه و یمن به ضرر سعودی‌ها پیش می‌رود و سیاست‌های آن‌ها در این دو کشور شکست خورده است.
بنابراین رژیم سعودی با دخالت در بحرین به دنبال آن است تا با تشدید سخت‌گیری‌ها در این کشور، رژیم آل‌خلیفه را از سقوط در امان نگه دارد. باید توجه داشت که بحرین یکی از اصلی‌ترین کشورهای عضو شورای همکاری خلیج [فارس] است. اگر این کشور از چنگال خاندان آل‌خلیفه نجات پیدا کند، عملاً شورای همکاری در آستانه فروپاشی قرار می‌گیرد و چه بسا منحل گردد.
چنین سناریویی به معنای تقویت بیش‌تر جایگاه ایران اسلامی در منطقه خاورمیانه خواهد بود و کم‌تر کسی شک دارد که هدف واقعی عربستان، مهار و تضعیف همین جایگاه است. البته تا کنون نتوانسته‌اند به این هدف خود برسند و آن‌گونه که روی‌دادهای منطقه‌ای دار رقم می‌خورد، به نظر نمی‌رسد سیاست‌های دیگر سعودی‌ها هم نتیجه بهتری برایشان به دنبال داشته باشد. اقدامات آن‌ها [از جمله دخالت‌شان در بحرین] ضعف‌شان را بیش‌تر نشان می‌دهد، نه این‌که از روی قدرت باشد.
قیام مسالمت‌آمیز مردم بحرین با تحریکات رژیم حاکم، هر لحظه
ممکن است تبدیل به مقاومت مسلحانه شود
بعد از واکنش صریح و قاطع ایران علیه آل‌خلیفه، دیدیم که کشورهای دیگر و حتی آمریکایی‌ها هم اقدام رژیم بحرین را محکوم کردند. به نظر شما اکنون زمان آن نرسیده که یک اجماع بین‌المللی برای پایان دادن به ظلم و ستم علیه مردم بحرین ایجاد شود؟
نباید از اظهارات آمریکایی‌ها در این‌باره و محکوم کردن سلب تابعیت شیخ قاسم، برداشت غیرواقعی کرد. آمریکایی‌ها عملاً مجبور شدند این اقدام را محکوم کنند، چون واقعاً هیچ راه دیگری نداشتند تا آن را مشروع جلوه دهند. آل‌خلیفه حتی تظاهر هم نکرد که این تصمیم را بر اساس یک محاکمه قانونی و عادلانه گرفته است، یعنی حداقل زمینه را هم برای این اقدام خود آماده نکرده بود.
اقدام رژیم بحرین علیه شیخ قاسم را سازمان‌های متعدد حقوق بشری هم محکوم کرده‌اند، از جمله دیده‌بان حقوق بشر که در آمریکا مستقر است. البته این محکومیت‌ها را می‌توان گامی در جهت مثبت ارزیابی کرد و امیدوار بود که ادامه پیدا کنند، اما برای رسیدن به یک اجماع بین‌المللی، اقدامات بسیار بیش‌تری نیاز است. من بعید می‌دانم که در حال ظهور چنین اجماعی در دسترس باشد.
به نظر شما گام بعدی برای حمایت از مردم مظلوم بحرین چیست؟
من معتقدم مسلمانان متعهد در همه جای دنیا و به ویژه کسانی که ساکن کشورهای غربی مانند آمریکا، کانادا و انگلیس هستند، باید ماهیت وحشیانه رژیم آل‌خلیفه را برای هر کسی که می‌توانند، افشا کنند. باید علاوه بر مسلمانان، غیرمسلمان‌های منصف و بی‌طرف هم در افشای جنایات رژیم بحرین نقش ایفا کنند و مصرانه از دولت‌های خود بخواهند تا برای پایان دادن به ظلم و ستم علیه مردم این کشور دست به اقدامات عملی بزنند.
بحرین نسبت به عربستان کشور کوچک‌تری است و از نظر ژئوپلتیک هم در جایگاه پایین‌تری قرار دارد، بنابراین راحت‌تر می‌توان افکار عمومی و دولت‌های بین‌المللی را در مقابل ظلم و ستمی بسیج کرد که رژیم این کشور علیه مردم خود مرتکب می‌شود. امیدواریم تلاش‌ها در این زمینه هم توسط مردم و هم با پیگیری‌های لازم در مجامع بین‌المللی توسط دولت‌های حامی مردم بحرین، به نتیجه برسد و ملت مظلوم بحرین از حقوق مشروع خود بهره‌مند شوند.