سرویس جنگ نرم مشرق- آلوين تافلر که در ايران نويسنده‌اي نام آشنا است، هفته گذشته درگذشت؛ مهم‌ترین صفت تافلر که همسرش (هایدی) نیز در نگارش کتاب‌هایش به وی کمک می‌کرد، آینده‌پژوهی و ایده‌پردازی بود.
اکثر رسانه‌های داخلی زمانی که به نام تافلر اشاره می‌کردند، پشت سر آن به تالیفات سه گانه او یعنی «شوک آینده»، «موج سوم» و «جابه‌جایی در قدرت» می‌پرداختند، اما کمتر رسانه‌ای در رابطه با آخرین اثر او یعنی کتاب «ثروت انقلابی» مطلبی منتشر کرد و در واقع این اثر مهم برای مخاطبان ایرانی بیشتر مغفول مانده است.
آلوين تافلر بیشتر با کتاب‌های سه‌گانه «شوک آینده»، «موج سوم» و «جابه‌جایی در قدرت» شناخته می‌شود
«ثروت انقلابی» اثر آخر و مهم تافلر
آلوین تافلر کتاب «ثروت انقلابی» را با همکاری همسرش هایدی تافلر تالیف کرد و در آن همانند تمامی آثار سابق تالیف شده توسط خود، در کنار بشارت دهندگی به لزوم تغییرات از مخاطبان خود خواسته‌اند تا با شیوه‌هایی نوین به آینده بنگرند.
«ثروت انقلابی» کتابی است در مورد آینده ثروت؛ مساله‌ای که شیوه زندگی نهادها و ارزش‌های انسانی را در دو قرن اخیر دگرگون کرده است. نویسنده‌گان در این کتاب مخاطب خود را به سفری اکتشافی در مورد تغییر در تمدن بشری می‌برند و در کنار نمایش جنبه‌های این رویداد، بنیادهای ژرفی که شالوده‌های تمدن مدرن انسانی را ساخته‌اند را به مخاطب خود نمایش می‌دهند. آنها در این کتاب این نظریه را اثبات کرده‌اند که انسان و زندگی او بر روی بنیادهایی ساخته شده است که با سرعتی باورنکردنی در حال تغییر است و بر همین اساس تمدن برپا شده بر روی این بنیادها نیز در حال تغییرات دائمی است و از جبر تاریخی پیروی نمی‌کند و در مقابل به این مساله اظهار وابستگی می‌کند که انسان چه رفتار یا معیاری از حقیقت را با اختیار خود بر می‌گزینند.
تافلر در بخشی از فصل اول از این کتاب می‌نوسید: «این کتاب درباره آینده ثروت است. همه از نوع مرئی و هم از نوع نامرئی آن. یعنی شکلی انقلابی از ثروت که زندگی ما و شرکت‌های ما و دنیا را در سال‌هایی که با سرعت نزدیک می‌شوند از نو طراحی می‌کند... ثروت انقلابی امروز فرصت‌های بی‌شمار و مسیرهای جدید زندگی را، هم برای کار آفرینان خلاق کسب و کار و هم برای کار آفرینان اجتماعی و فرهنگی و آموزشی فراهم می‌کند. این نوع ثروت امکانات تازه‌ای برای کاهش شدید فقر در کشور و سراسر جهان ایجاد می‌کند. اما نوید این آینده درخشان با هشدارهایی همراه است: نه فقط تعداد خطرها بیشتر می‌شود، بلکه شدت تاثیرشان هم افزایش می‌یابد. آینده جایی برای بزدل‌ها نیست».
«ثروت انقلابی» کتابی است در مورد آینده ثروت؛ مساله‌ای که شیوه زندگی نهادها و ارزش‌های انسانی را در دو قرن اخیر دگرگون کرده است
تافلر در این کتاب پیش‌بینی کرده که به‌زودی زبان چینی زبان غالب در اینترنت خواهد شد
در این کتاب به تغییر فضا و روابط فضایی اشاره می‌شود و آن را یکی از بنیان‌های تحولات عصر جدید معرفی می‌کنند. او می‌نویسد: «اکنون در همه جا راه‌های جدیدی برای تولید ثروت وجود دارد. همه می‌دانیم در جامعه اطلاعاتی گسترش فناوری، سرمایه و مهارت به این معناست که امکان تولید ثروت در هر کجا و هر زمان وجود دارد. اگر در گذشته ایالت ایندیانا به‌واسطه فقدان اتحادیه‌های کارگری و وجود ذخایر بزرگ آهک سرمایه‌گذاران را جذب می‌کرد، امروزه با تکیه بر چند دانشگاه بزرگ و قابلیت‌های فرهنگی سرمایه‌ها را به سمت خود می‌کشاند.» اما نقطه اصلی درک تغییر روابط فضایی، ظهور فضای اینترنت است؛ یک هیچ‌کجا (Nowhere). در واقع، اینترنت این امکان را فراهم آورده که از معاملات الکترونیکی تولید ثروت کنیم، بدون اینکه وابستگی مکانی مشخصی داشته باشیم. آدرس شرکت‌ها نه یک مکان جغرافیایی یا صندوق پستی، بلکه یک سایت اینترنتی و ایمیل است.
تافلر در این کتاب به مطالعه کشورهای مختلف آسیا، اروپا، آمریکای لاتین و ایالات متحده می‌پردازد. او تحلیل جالبی در مورد چین دارد از جمله آنکه به‌زودی زبان چینی زبان غالب در اینترنت خواهد شد؛ معتقد است چین الگویی متمایز به شمار می‌رود که ترتیب گذار از جامعه کشاورزی به جامعه صنعتی و از جامعه صنعتی به جامعه فناورانه را بر هم زده است. چین بزرگ‌ترین و ارزان‌قیمت‌ترین نیروی کار جهان را در اختیار دارد اما به‌طور مستقیم و همزمان از جامعه کشاورزی به جامعه صنعتی-فناورانه حرکت می‌کند. بدین ترتیب، چین یک مسیر خطی منطقی کشاورزی-صنعتی-فناوری را طی نمی‌کند، بلکه با سرمایه‌گذاری عظیم در بخش تحقیق و توسعه و ایجاد یکی از بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین زیرساخت‌های مخابراتی-فناورانه جهان تلاش کرده همزمان صنعتی و فناورانه شود.
در رابطه با چین در این کتاب آمده است: «چین برای رسیدن به موفقیت در سیاست مسیر دوگانه باید زمان را فشرده می‌کرد تا کاری را طی چند دهه بکند که دیگران در یک یا چند قرن به انجام رساندند. در عین حال، باید بُرد فضایی‌اش را گسترش می‌داد؛ و مهم‌تر از همه، به فناوری اطلاعات و ارتباطات راه‌دور و دیجیتال کردن پیشرفته و دسترسی به جدیدترین دانش مربوط به اقتصاد نیاز داشت.
این امر بیان‌کننده این است که استراتژی چین- خواسته یا ناخواسته- دقیقا بر سه بنیاد ژرفی متمرکز بوده که در این کتاب بر آنها تاکید شده است: یعنی بر زمان، فضا و دانش».
مهم‌ترین صفت تافلر که همسرش (هایدی) نیز در نگارش کتاب‌هایش به وی کمک می‌کرد، آینده‌پژوهی و ایده‌پردازی بود
آینده‌پژوهی، صفت برجسته تافلر
تافلر نویسنده و آینده‌پژوهی برجسته بود که نقش پررنگی در گسترش باور به انقلاب ارتباطی در سطح جهان داشت تا جایی که بسیاری از مردم جهان مفهوم‌هایی مانند انقلاب دیجیتالی، انقلاب ارتباطات و تغییرهای فناورانه را به سبب نوشته‌های او شناختند.
آینده‌پژوهی به کوشش‌هایی که از راه جست‌وجو در منابع، الگوها و عوامل تغییر یا ثبات در راستای تجسم آینده‌ای بالقوه و برنامه‌ریزی برای آنها صورت می‌پذیرد، گفته می‌شود. در واقع، آینده‌پژوهی بازتاب دهنده چگونگی زایش واقعیت «فردا» از دل تغییر یا ثبات «امروز» است.
در واقع تافلر تنها یک نظریه پرداز نیست و از وی به عنوان یکی از مشهورترین آینده‌پژوهان جهان یاد می‌شود که به‌خصوص با موفقیت حرکت جامعه صنعتی از مرحله تولید کالا به سوی عصر اطلاعات و تسلط کامپیوتر بر حیات اقتصادی و اجتماعی را پیش‌بینی کرد. تافلر در نوشته‌های مختلف خود به پیش‌بینی و حتی پیشگویی آینده پرداخته است که در برخی موارد به نحوی دقیق به وقوع پیوسته، در برخی دیگر یا در حد گمانه‌زنی باقی مانده یا شاید هنوز زمان تحقق آن فرا نرسیده است.
هر چند عده‌ای بر این باورند که تافلر در بیان اندیشه‌های خود جانب دوراندیشی در پیش می‌گرفت تا از هر گونه پیش‌داوری پرهیز کند، اما واقعیت این است که او در کتاب «شوک آینده» از این قاعده دور شد به‌طوری که فروپاشی خانواده هسته‌ای، انقلاب ژنتیک، فروپاشی جوامع و افزایش اهمیت دانش در جوامع را پیش‌بینی کرد.
تافلر نویسنده و آینده‌پژوهی برجسته بود که نقش پررنگی در گسترش باور به انقلاب ارتباطی در سطح جهان داشت تا جایی که بسیاری از مردم جهان مفهوم‌هایی مانند انقلاب دیجیتالی، انقلاب ارتباطات و تغییرهای فناورانه را به سبب نوشته‌های او شناختند
تاثیرگذارترین نویسنده غیرداستانی نیم قرن اخیر
آلوین تافلر یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان غیرداستانی نیم قرن اخیر است؛ هیچ کس نتوانسته جایگاه و تاثیرگذاری او را در کشورهای مختلف به دست آورد. عملا تلقی بسیاری از شهروندان و طبقه متوسط کشورهای مختلف از تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر وجوه فردی و اجتماعی زندگی انسان از نوشته‌های آلوین و هایدی تافلر منشاء گرفته است. کتاب‌های او به‌خصوص سه‌گانه «شوک آینده»، «موج سوم» و «جابه‌جایی در قدرت» در بیش از ۶۰ کشور جهان (از جمله ایران) منتشر شده است.
تافلر، آثار اولیه‌اش در دهه ۷۰ میلادی بر فناوری اطلاعات و تاثیرات آن به خصوص سرریز اطلاعات متمرکز بود. به تدریج و در دهه ۸۰ میلادی به تاثیر فناوری جدید بر تحولات اجتماعی علاقه‌مند شد و نظریات آینده‌نگرانه‌ای در حوزه‌های مختلف مطرح کرد که مورد استقبال توده مردم قرار گرفت. در سالهای دهه ۹۰ میلادی به موضوع تاثیر گسترش فناوری جدید بر تحولات قدرت نظامی در قرن ۲۱ توجه کرد و مطالب زیادی در این مورد نوشت. نخستین اثری که موجب شهرت نسبی او شد، کتاب «شوک آینده» بود که در سال ۱۹۷۰ میلادی انتشار یافت و با استقبال روبه‌رو شد.
نخستین اثری که موجب شهرت نسبی تافلر شد، کتاب «شوک آینده» بود که در سال ۱۹۷۰ میلادی انتشار یافت و با استقبال روبه‌رو شد
پس از انتشار کتاب «شوک آینده» چند کتاب مانند «مصرف‌کنندگان فرهنگ» (۱۹۷۳)، «آموزش برای فردا» (۱۹۷۴) و «آن سوی بحران» (۱۹۷۵) نوشت. اما آنچه دوباره نام او را بر سر زبان‌ها آورد، انتشار کتاب «موج سوم» در سال ۱۹۸۰ میلادی بود. این کتاب را می‌توان مهم‌ترین اثر او دانست. او کتاب را تحت تاثیر نظریه‌های دانیل بل و به خصوص نظریه «جامعه پساصنعتی» تدوین کرد. تافلر تحت تاثیر نوربرت الیاس از اصطلاح «موج» برای نشان دادن گستردگی و عمق تغییرات در عصر جدید استفاده می‌کند. بدین ترتیب او استدلال می‌کند بشر تاکنون با سه موج تغییرات روبه‌رو بوده که هر کدام جامعه بشری را به عصری جدید انتقال داده و با تغییر کامل الگوی فکری و شیوه زندگی، تمدن جدیدی را بنیان نهاده است.
پس از انتشار کتاب موج سوم، تافلر و همسرش چند کتاب مانند «پیش‌فرض‌ها» (۱۹۸۳)، «سازمان منعطف» (۱۹۸۵) و… منتشر کردند. سال ۱۹۹۰ کتاب مهم «جابه‌جایی در قدرت» منتشر شد. نویسنده در پیشگفتاری که بر کتاب نوشته به خوبی هدف از نگارش کتاب را توضیح می‌دهد: «جابه‌جایی در قدرت اوج تلاش ۲۵سالهای است برای معنی بخشیدن به تغییرات گیج‌کننده‌ای که ما را به سوی قرن بیست و یکم سوق می‌دهد. این کتاب سومین و آخرین کتاب از مجموعه‌ای سه‌جلدی است که با شوک آینده آغاز شد، با موج سوم ادامه یافت و اکنون با جابه‌جایی در قدرت به پایان می‌رسد. هر کدام از این کتاب‌ها را می‌توان به صورت یک کار مستقل مطالعه کرد، اما هر سه به اتفاق مجموعه روشنفکری هماهنگی را تشکیل می‌دهند. موضع اصلی آنها تغییر است، به این معنی که وقتی کل جامعه به ناگهان خود را به شکلی تازه و غیرمنتظره دگرگون می‌سازد، بر سر مردم چه خواهد آمد.»
تافلر در کتاب مهم و معروف «موج سوم»، استدلال می‌کند بشر تاکنون با سه موج تغییرات روبه‌رو بوده که هر کدام جامعه بشری را به عصری جدید انتقال داده و با تغییر کامل الگوی فکری و شیوه زندگی، تمدن جدیدی را بنیان نهاده است
سال ۱۹۹۳ میلادی کتاب «جنگ و ضدجنگ» و سال ۱۹۹۵ میلادی کتاب «به سوی تمدن جدید» را می‌نویسد. اما هیچ کدام نمی‌تواند موفقیت سه‌گانه‌اش را تکرار کند. در این دوران او و هایدی درگیر بیماری مهلک فرزندشان کارن هستند؛ بیماری که سرانجام منجر به مرگ کارن در سال ۲۰۰۰ میلادی می‌شود. آلوین و هایدی تافلر برای فراموش کردن غم از دست دادن فرزند، خود را درگیر نوشتن کتابی جدید می‌کنند. کتاب با نام «ثروت انقلابی» که در سال ۲۰۰۶ میلادی منتشر شد.
در پایان می‌توان گفت که تافلر اندیشمندی آینده‌نگر با ذائقه ژورنالیستی و بهره‌مند از خیال‌پردازی‌های آینده‌پژوهانه بود. تمرکز او در همه آثارش توجه به فهم آینده، شتاب آینده، تهدیدها و فرصت‌های آینده و ضرورت انطباق فرد، جامعه، نهادها، شرکت‌ها، دولت‌ها و رویکردها با «شوک آینده» است.
منابع:
مانا سرایی: شماره 16 ماهنامه پیوست، ص 82
http://www3.irna.ir/fa/News/82135640/