به گزارش مشرق، 23 تیر ماه 1394 بود که بعد از ٢٨ روز مذاکره فشرده در وین به منظور نگارش برنامه جامع اقدام مشترک و پس از 22 ماه مذاکره درباره برنامه هسته‌ای ایران، توافق وین (برجام) بین ایران و 6 کشور (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، آلمان و چین) حاصل شد.
فؤاد ایزدی کارشناس مسائل بین‌الملل در آستانه یکمین سالگرد حصول برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) در خصوص دستاورهای برجام بعد از گذشت یک سال از توافق وین اظهار داشت: سه سال پیش در توافق ژنو فرمولی تعریف شد تا در مقابل پذیرش محدودیت‌های گسترده هسته‌ای از سوی ایران، تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای لغو شوند و دلیل ورود ایران به مذاکرات، بستن پرونده هسته‌ای و لغو تحریم‌ها بود.
وی ادامه داد: در توافق برجام این فرمول قدری دستکاری شد و گفتند تحریم‌های مالی و بانکی تعلیق می‌شود و از لغو به تعلیق رسیدیم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به گذشت یک سال از توافق وین عنوان کرد: فرمول تعریف شده در برجام با گذشت یک سال محقق نشده است و با گذشت یک سال از برجام، کشور نباید در حوزه‌های مالی و بانکی محدودیت و تحریمی داشته باشد.
* اشتراک نظر برخی دولتمردان با مقامات آمریکایی درباره دستاوردهای برجام
ایزدی با اشاره به اظهارات برخی از مقامات دولتی از جمله رئیس کل بانک مرکزی که دستاورد برجام را «هیچ» بیان کرده بود، تصریح کرد: مقامات آمریکایی نیز بر این موضوع اذعان دارند و جان کری وزیر خارجه آمریکا نیز در یکی از سخنرانی‌های خود عنوان کرده است که ایران قرار بود بعد از توافق به 100 میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده خود دست پیدا کند، اما سه میلیارد هم نگرفته است.
وی با بیان اینکه سه میلیارد دلار سه درصد از دارایی‌های ایران است و می‌توان این عدد ناچیز را همان هیچ دانست، گفت: بین افرادی که در دولت یازدهم راحت‌تر صحبت می‌کنند و برخی از مقامات آمریکایی در برآورد دستاوردهای ایران از برجام، اشتراک‌نظر وجود دارد.
* FATF مشکلات مالی و بانکی را حل نمی‌کند
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به مطرح شدن بحث Financial Action Task Force (گروه ضربتی اقدام مالی علیه پولشویی) اظهار داشت: داستان FATF این است که می‌گویند اگر شما می‌خواهید در حوزه‌های مالی و بانکی مشکلاتتان حل بشود بیایید به ما تمکین کنید و اجازه دهید ما نرم‌افزار‌های خود را در سیستم بانکی شما مستقر کنیم و ما تعریفی از تروریسم داریم که گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان را شامل می‌شود، از این تعریف پیروی کنید و به این گروه و گروه‌های دیگری که الان کمک می‌کنید دیگر کمک نکنید تا مشکلات شما در حوزه‌های مالی و بانکی حل بشود.
ایزدی با طرح این سؤال که مگر قرار نبود نتیجه مذاکرات هسته‌ای حل اینگونه مشکلات باشد؟ ادامه داد: ایران در حوزه هسته‌ای محدودیت‌های گسترده‌ای را پذیرفت تا اینگونه مشکلات حل شود، اینکه می‌گویند اگر می‌خواهید مشکلاتتان حل شود بیایید و این کار دیگر را نیز انجام دهید، نشان‌دهنده این است که این مشکلات حل نشده است.
وی اضافه کرد: هم مقامات ما می‌گویند این مشکلات حل نشده و هم مقامات آمریکایی و هم در عمل می‌بینیم که درخواست‌های دیگری نیز دارند تا ما تازه بتوانیم به جایی برسیم که پارسال باید به آن می‌رسیدیم.
استاد دانشگاه مطالعات جهان خاطرنشان کرد: مقامات بانک مرکزی و دولت اعلام می‌کنند که ما باید این کارها را انجام دهیم تا مشکلات بانکی ما حل شود، البته اعتقاد ما این است که با کارهایی که FATF هم می‌خواهد انجام دهد مشکلی حل نمی‌شود و این بازی است که طرف مقابل شروع کرده است.
ایزدی با بیان اینکه طرف مقابل تصورش این است که عده‌ای در قوه مجریه ایران هستند که وقتی از آنها درخواست‌های نامعقول می‌شود به جای اینکه جواب منفی بدهند جواب مثبت می‌دهند، عنوان کرد: آنها می‌گویند این دولت حداقل تا یک سال دیگر در راس کار است پس برویم و برجام 2 و 3 داشته باشیم و از الگوی برجام یک استفاده کنیم.
وی با تاکید بر اینکه الگوی برجام یک این بود که طرف مقابل روی کاغذ و در عمل امتیازات گسترده‌ای می‌گیرد و در مقابل ایران روی کاغذ امتیازات محدودی می‌گیرد و در عمل هم خیلی از امتیازات را نمی‌گیرد، تصریح کرد: این فرمول خوبی است و هر کسی باشد از اجرای آن در زمینه‌های دیگر استقبال می‌کند.
* مشکلات کشور به صورت ریشهای حل نشده است
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به سخنان برخی افراد که می‌گویند برجام به حد انتظار نتیجه مثبتی نداشته، اما اگر برجام نبود همان 3 میلیارد دلار را هم نمی‌گرفتیم، گفت: این همه امتیاز داده‌ایم و داشته‌های خود در حوزه هسته‌ای را فروخته‌ایم و در مقابل تنها چند میلیارد گرفته‌ایم و مشکلات کشور به صورت ریشهای حل نشده است.
ایزدی ادامه داد: اینکه ایران از هند پولی طلب دارد و دولت آمریکا بیاید یک منتی هم بگذارد و بگوید این را من به صورت موردی حل می‌کنم، نشان می‌دهد که مشکلات به صورت ریشهای حل نشده است.
* چند برابر پول حاصل از برجام را به غربی‌ها برگرداندیم
وی با اشاره به برخی از قراردادهای دولت در دوران پسابرجام عنوان کرد: 3 میلیاردی که ما دریافت کرده‌ایم در ظاهر عدد زیادی است، اما ما بعد از برجام نسبت به خرید هواپیما علاقه نشان دادیم و قراردادهای 25 میلیاردی و 30 میلیاردی برای خرید تعدادی هواپیما بستیم و این 10 برابر پولی است که از طریق برجام به کشور بازگشته است و الان ما مجدداً با خرید هواپیما این پول را تحویل کشورهایی همچون آمریکا و فرانسه که این مشکلات را برای کشور به وجود آورد‌ه‌اند، داده‌ایم.
این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: زمانی که پول دریافتی را با عدد قراردادها مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که این رقم اصلا رقم بالایی نیست.
* برخی صحبت‌ها درباره دستاوردهای برجام غیرکارشناسانه است
وی با اشاره به برخی از اظهارات درباره دستاوردهای برجام از جمله صحبت‌های رئیس‌جمهور در دیدار با دست‌اندرکاران برجام گفت: صحبت‌هایی که در خصوص دستاوردها مطرح می‌شود صحیح نیست، مثلا اینکه می‌گویند اگر برجام نبود فروش نفت ایران به صفر می‌رسید، حرف غلطی است.
ایزدی با بیان اینکه بخش عمده فروش نفت ما در دوره تحریم به چین بوده است، اظهار داشت: چینی‌ها در دنیا به احمق و کودن بودن مشهور نیستند و این درک را دارند و داشتند که اگر بخواهند خرید نفت را از ایران به صفر برسانند، این امر مشکلات زیادی را برای ایران به وجود می‌آورد و ممکن بود ایران با مشکلات متعددی مواجه شود و این به نفع چین نیست.
وی با تاکید بر اینکه چین نمی‌خواهد همه کشورهای اطراف خلیج فارس که انرژی مورد نیازش از این کشورها تامین می‌شود، تابع آمریکا باشند، افزود: چینی‌ها نمی‌خواهند ایران که تابع آمریکا نیست، حکومتش برود ذیل کشورهای تابع آمریکا و چینی‌ها از همان زمان تحریم بارها گفته‌اند که قرار نیست خرید نفت از ایران را به صفر برسانند.
این کارشناس مسائل سیاسی با اشاره به فروش آب سنگین به عنوان یکی از دستاوردهای برجام گفت: می‌گویند 18 میلیون دلار آب سنگین فروخته‌ایم، اولا این کالای با ارزشی که نتیجه دستاوردهای هسته‌ای کشور است به قیمت 18 میلیون دلار فروخته می‌شود و از طرفی آمریکا 2 میلیارد دلار از اموال ایران را سرقت می‌کند، وقتی این عددها را مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که خیلی چیز قابل عرضه‌ای نیست.
وی با اشاره به اظهارات مطرح شده در خصوص خارج شدن ایران از ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل، این سخنان را غیرکارشناسانه خواند و ادامه داد: در قطعنامه‌های قبل از برجام ما ذیل بند 41 در فصل هفت بودیم و الان نیز ذیل بند 41 هستیم و فرقی نکرده است.
ایزدی خاطرنشان کرد: اگر طبق اظهارات رئیس‌جمهور مشکلات ما در حوزه مالی و بانکی رفع شده، پس چرا برخی الان احساس می‌کنند که مجبور هستند اجازه سرک‌کشی به سیستم بانکی کشور را به FATF بدهند.
* حرف‌های دولت با واقعیت همخوانی ندارد
وی با تاکید بر اینکه حرف‌هایی که زده می‌شود با آنچه که در واقعیت وجود دارد همخوانی ندارد، اظهار داشت: بعد از گذشت یک سال از برجام ما با توجه به همه شواهدی که وجود دارد در نهایت به همان گفته‌های رئیس کل بانک مرکزی می‌رسیم که دستاورد ما «هیچ» بوده است.
ایزدی با بیان اینکه دوستان عنوان می‌کنند که ما نمی‌دانستیم که بعد از گذشت یک سال وضعیت ما اینگونه خواهد بود، عنوان کرد: این مباحث گفته شده بود و بنده و امثال من این موارد را قبل از برجام پیش‌بینی می‌کردیم.
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: ما علم غیب نداشتیم، ولی چون با نگاه سیاسی، جناحی و حزبی و انتخاباتی به مباحث نگاه نمی‌کردیم و نگاهمان کارشناسی بود همه این موارد را قبل از برجام پیش‌بینی می‌کردیم.
* بدعهدی آمریکا از ابتدا قابل پیش‌بینی بود
ایزدی با تاکید بر اینکه از همان ابتدا مشخص بود که آمریکایی‌ها نمی‌خواهند به تعهداتی که روی کاغذ داده‌اند پایبند باشند، تصریح کرد: از همان صحبت‌های جان کری مشخص بود و وی بارها در کنگره اعلام کرده بود که برجام از نظر حقوقی الزام‌آور نیست و این یعنی شما بروید دستاوردهای هسته‌ای ایران را بگیرید و بعد از آن هر کاری خواستید بکنید، تحریم بگذارید، فشار بیاورید، اتهام بزنید چون برجام از نظر حقوقی الزام‌آور نیست و در عمل هم دیدیم که این اتفاق افتاد.
وی ادامه داد: زمانی که این مباحث در آمریکا مطرح می‌شد دوستان ما در دولت می‌گفتند که این مباحث مصرف داخلی دارد، اما الان متوجه شدیم که کاملا مواردی بوده که می‌خواستند اجرا کنند.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: دوستان در دولت اگر خودشان هم این موارد را نمی‌دانستند و پیش‌بینی نمی‌کردند، افراد با تدبیری در کشور بودند که این موارد را گفتند.
* ادبیات دولت به مذاکرات ضربه زد
ایزدی با بیان اینکه دولت اگر می‌دانست که هیچ چیزی از برجام دست ما را نخواهد گرفت چرا اینقدر توافق هسته‌ای را بزرگ کرد؟ عنوان کرد: دوستان در دولت دو خط گفتمانی داشتند، یکی اینکه همه چیز را در کشور حتی آب خوردن را وابسته به مذاکرات کردند و دوم اینکه گفتند بعد از توافق همه تحریم‌ها لغو می‌شود، اگر می‌دانستند این حرف‌ها اشتباه است، چرا با شفافیت با مردم صحبت نکردند؟
وی با بیان اینکه این ادبیات دولت به شدت در آن زمان به تیم مذاکره کننده ضربه می‌زد، عنوان کرد: زمانی که شما کالای طرف مقابل را بزرگ می‌کنید و حتی آب کشور را به آن وابسته می‌کنید این باعث تضعیف مذاکره‌کنندگان ایرانی در پای میز مذاکره می‌شود، وقتی نیاز خود را به مذاکرات بسیار برجسته و اعلام می‌کنید که ما حتما توافق خواهیم کرد، طرف مقابل نتیجه می‌گیرد که هر چه به ایران بگویند ایران گوش خواهد کرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به سخنان شرمن گفت: شرمن می‌گفت که ایرانیان پای میز مذاکره زیاد صحبت، بحث و چانه‌زنی می‌کنند، اما شب آخر راضی می‌شوند. چرا باید این تصور را در ذهن طرف مقابل ایجاد می‌کردیم؟
* دوستان در وزارت خارجه نقض برجام را توجیه می‌کنند
وی با اشاره به صحبت‌های شعاری، تکراری و غیرواقعی که بعد از برجام عنوان شد، اظهار داشت: دو خط گفتمانی بعد از برجام دنبال شد یکی اغراق نسبت به برجام بود که آن را خورشید تابان نامیدند، در صورتی که شمس الضحی لقب امام رضا (ع) است و استفاده از این اصطلاحات مذهبی برای برجام توسط فردی که خود روحانی است، جای سؤال دارد.
ایزدی دومین خط گفتمانی دولت پس از برجام را توجیه برجام بیان کرد و ادامه داد: دوستان در وزارت خارجه نقض برجام را توجیه می‌کنند و این برخلاف منافع ملی است و طرف مقابل وقتی می‌بیند در داخل کشور اقداماتش توجیه می‌شود تشویق می‌شود و بیشتر این کار را انجام می‌دهد.
* دولت واقعیت برجام را به مردم بگوید
وی با بیان اینکه ادبیاتی که دولت، قبل و بعد از برجام استفاده کرد به شدن مخالف منافع ملی کشور است، عنوان کرد: بهتر است دولت بعد از گذشت یک سال از برجام با مردم شفاف‌تر صحبت کند و واقعیت‌های برجام را بگوید.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: مشکلی که ما داریم این است که در دولت داستان برجام با انتخابات گره خورده و از نظر حیثیتی روی برجام سرمایه‌گذاری شده و طرف مقابل هم این موضوع را متوجه شده است و این موجب شده تا وضعیت فعلی برای برجام به وجود بیاید.
* رئیس‌جمهور بعدی در آمریکا از ظرفیت‌های برجام استفاده خواهد کرد
ایزدی در خصوص برجام در آمریکا با تاکید بر اینکه کسی در آمریکا برجام را پاره نخواهد کرد، گفت: برجام متن بسیار خوبی برای آمریکایی‌ها است چون در آن امتیازات گسترده‌ای از ایران گرفته شده و در مقابل امتیازات کمی داده شده است که به همان امتیازات کم هم پایبند نبوده‌اند.
وی ادامه داد: کاری که آمریکایی‌ها می‌کنند چه جمهوری‌خواه و چه دموکرات، هر کسی روی کار بیاید، از ظرفیت‌های برجام برای فشار بیشتر به ایران استفاده خواهد کرد.
این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه اوباما از همه ظرفیت‌های برجام استفاده نکرد، تصریح کرد: اگر اوباما از همه ظرفیت‌های برجام استفاده می‌کرد، در ایران با آن مقاومت می‌شد و ممکن بود برجام در این چند ماه باقی‌مانده از ریاست جمهوری وی به هم بخورد و از آنجایی که اوباما در حوزه سیاست خارجی دستاورد جدی نداشت، نمی‌خواست برجام را با خطر مواجه کند و به همین خاطر از ظرفیت‌های نظارتی برجام، ظرفیت‌هایی که در رابطه با اقلام دوگانه در برجام وجود دارد و آن هم می‌تواند ظرفیت نظارتی برای طرف مقابل ایجاد کند، استفاده نکرد.
وی با بیان اینکه چه کلینتون و چه ترامپ هر کدام روی کار بیایند از این ظرفیت‌ها استفاده خواهند کرد، گفت: ترامپ نظرات غیرتخصصی زیاد دارد، ولی به نظر می‌رسد او هم در حوزه برجام تفاوتی با کلینتون نخواهد داشت.
* هیچکدام از شروط رهبری در خصوص برجام محقق نشد
ایزدی به محدودیت‌های 25 ساله و برخی محدودیت‌های مادام‌العمر در متن برجام به عنوان یکی از مشکلات توافق هسته‌ای اشاره و تصریح کرد: مواردی که در نامه رهبر معظم انقلاب بود و شروطی که ایران برجام را با تاکید بر آن شروط پذیرفت، هیچکدام محقق نشد و اگر آن شروط محقق می‌شد، وضعیت ما بهتر از وضعیت فعلی بود؛ اما متاسفانه دولت به آن شروط توجه نکرد.
وی با اشاره با بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص برجام، عنوان کرد: رهبری فرمودند برجام می‌توانست نکات مثبتی هم داشته باشد، اما خیلی از نکات مثبت محقق نشد و دلیل آن هم شیطنت طرف مقابل بود. افرادی هم که در داخل کشور باید شیطنت طرف مقابل را تشخیص می‌دادند نه تنها تشخیص ندادند، بلکه گاهی به گونه‌ای عمل کردند که به طرف مقابل نیز کمک کرد.
* آمریکا به دنبال تعامل با ایران نیست
این استاد دانشگاه مطالعات جهان با اشاره به رویکرد برخی از افراد در داخل کشور برای تعامل با آمریکا گفت: عده‌ای در کشور بودند که گفتند آمریکایی‌ها آدم‌هایی منطقی هستند و باید با آنها مذاکره کنیم و نگاهشان تعامل با آمریکا بود.
ایزدی با اشاره به اظهارات حمید ابوطالبی افزود: معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور قبل از برجام گفته بود که ارزش تعامل با آمریکا بیشتر از پرونده هسته‌ای است و این یعنی اینکه ما می‌دانیم که در پرونده هسته‌ای دستاوردهای خود را از دست می‌دهیم، اما ارزش تعامل با آمریکا بیشتر است.
وی ادامه داد: با گذشت یک سال از برجام همه در کشور باید پی ببرند که آمریکایی‌ها به دنبال تعامل با ایران نیستند، بلکه به دنبال دشمنی، فشار و سرنگونی جمهوری اسلامی هستند.
* کسانی که در مورد تعامل با آمریکا اشتباه کرده‌اند، اشتباه خود را بپذیرند
این کارشناس مسائل سیاسی با تاکید بر اینکه باید در کشور در خصوص آمریکا به اجماع برسیم، عنوان کرد: باید این شهامت وجود داشته باشد که دوستانی که در مورد تعامل با آمریکا اشتباه کرده‌اند، اشتباه خود را بپذیرند.
ایزدی افزود: دولت باید سیاست‌هایی که می‌خواهد از این به بعد در پیش بگیرد را با توجه به تجربیات این چند سال در خصوص تعامل با آمریکا اتخاذ کند و در رابطه با FATF دوباره همان اشتباهات را تکرار نکنیم.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: اگر قرار بود مشکلات مالی و بانکی حل بشود با همان برجام حل می‌شد و نیازی به FATF نبود.
وی با تاکید بر اینکه آمریکایی‌ها با ایران مشکل ریشهای دارند، خاطرنشان کرد: آمریکا اهرم‌های قدرت ایران را شناسایی کرده و می‌خواهد این اهرم‌ها را یک به یک از ایران بگیرد و نظام ایران را سرنگون کند و ما باید این طراحی دشمن را درک کنیم و در مسیر همراهی با آن حرکت نکنیم.