سرویس جهان مشرق - رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه یک شنبه گذشته تظاهرات میلیونی را برای حمایت از خود و دولت ترکیه در برابر کودتای ناموفق چند هفته پیش این کشور برگزار کرد. در این تظاهرات که ده‌ها هزار نفر از مردم ترکیه شرکت داشتند، علاوه بر اردوغان بینالی یلدیریم، نخست وزیر، اسماعیل قهرمان رئیس پارلمان و کمال قلیچدار اوغلو رئیس حزب خلق جمهوری به همراه دیگر شخصیت‌های دولتی و نظامی و سیاست‌مداران مخالف و موافق دولت ترکیه حضور داشتند.

 

بر کسی پوشیده نیست که اردوغان از زمان کودتای ناموفق در استانبول و آنکارا مجموعه اقدامات خشنی را در دستور کار خود قرار داده که از جمله آنها برکناری و بازداشت تعداد زیادی از نظامیان و افسران ارشد ارتش ترکیه است. اردوغان با این اقدام هیبت ارتش را زیر سوال برده و غرور نظامی آنها را زیر پا گذاشته است، برخی تحلیلگران اعتقاد دارند که این پاک‌سازی گرچه باعث یک دست شدن بدنه فرماندهی ارتش ترکیه در رده های اول و دوم فرماندهی می شود، اما در درازمدت می‌تواند احساسات نظامیان بر ضد دولت را جریحه دار کرده و آنها را به شورش های دیگر تشویق کند.

 

 

اردوغان البته سعی دارد با استفاده از فضای سیاسی موجود در ترکیه که تا حد زیادی همگام با اردوغان و در مخالفت با کودتاچیان است، بیشترین هزینه‌ها را به مخالفان خود تا آنها به علت ضربات دریافت شده تا مدت ها قدرت انجام اقدامات سیاسی و نظامی در داخل این کشور را نداشته باشند.

 

فضای سیاسی حاکم بر ترکیه در همین راستا سعی دارد احساسات و عواطف ملی‌گرایانه مردم این کشور را زنده نگه داشته و با وجود فروکش کردن خطرات ناشی از تکرار کودتا، با اقداماتی نظیر دعوت به تظاهرات میلیونی و دعوت از مردان در ادامه حضور خیابانی جهت جلوگیری از کودتا های احتمالی فضای وفاق ملی در کشور را به نفع خود حفظ کند.

 

اردوغان با لشکرکشی خیابانی هواداران خود می‌خواهد دموکراسی ترکیه را به رخ رقبای منطقه‌ای و جهانی اش بکشد، اردوغان در همین راستا چالش‌هایی را برای آمریکا، ناتو و همسایه سعودی خود ایجاد کرده که البته این اتفاقات به مذاق این طرف ها خوش نیامده و آنها مواضع منفی در قبال دولت ترکیه را تشدید کرده اند.

 

رجب طیب اردوغان سعی دارد از همین فضا برای اصلاح مناسبات بحرانی خود با مسکو استفاده کند. این کشور سطح چالش‌ها بر ضدغرب و فشار بر آمریکا جهت تسلیم فتح‌الله گولن را افزایش داده است. البته با وجود حمایت متزلزل اروپا از دولت اردوغان در جریان این کودتا ، وی و دولتش تاکید به اعلام همبستگی و همراهی خود با نیروهای ناتو دارد.

 

 

رئیس جمهور ترکیه برای تکمیل روند تسلط خود بر تمامی مؤسسات دولتی و نظامی ترکیه، طرحی را برای پاک‌سازی سرویس‌های اطلاعاتی این کشور به همراه پلیس و نیروهای ژاندارمری در دستور کار قرار داده تا آنها را با سیاست‌های خود همراه کرده به عناصر مخالف خود را در این ارگان ها منزوی کند.

 

گفته می‌شود دولت ترکیه طرحی را در این راستا تهیه کرده و این موضوع با نخست وزیر این کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این در حالی است که قبل از اجرای این طرح بالغ بر 50 هزار نفر در ترکیه در نتیجه سیاست های سخت گیرانه حاکمیت آنکارا سرکوب شده و بازداشت، اخراج یا منزوی شده اند. پاکسازی های موجود در ترکیه حتی به حزب حاکم این کشور نیز رسده و حیاتی یازجی مسئول این حزب در نامه ای خواستار اعمال روند پاکسازی در میان اعضای حزب شده است.

اردوغان در سیاست‌های پسا کودتایی خود انتقاداتی را بر ضد غرب، به ویژه لندن ، پاریس و دیگر پایتخت های اروپایی مطرح کرده و می گوید که غرب دولت دموکراتیک و قوی در ترکیه را نمی‌خواهد. در این میان سفر «رجب طیب اردوغان» به روسیه که امروز سه شنبه انجام می شود و ملاقات وی با «ولادیمیر پوتین» ممکن است همانند درنگی برای غرب برای اندیشه در مورد سیاست های خود در قبال آنکارا باشد.

 

البته مقامات ترکیه تاکید دارند که سفر اردوغان به سن پترزبورگ، نشانه ای مبنی بر پشت کردن آنکارا به ناتو یا عضویت در اتحادیه اروپا نیست، بلکه این سفر گام دوم از روند آشتی ترکیه با روسیه است که از چند هفته قبل از کودتای ۱۵ جولای آغاز شده بود. با این وجود بهبود روابط با روسیه در شرایطی که ۹ ماه قبل مسکو تحریم هایی را علیه آنکارا به اجرا گذاشته بود در شرایطی انجام می شود که روابط ترکیه با غرب دچار تنش شده است.
 
دیدار اردوغان با پوتین، دومین دیدار وی با رهبران خارجی از زمان کودتا محسوب می شود وی روز جمعه در آنکارا با رئیس جمهور قزاقستان دیدار کرده بود. در این میان ترک ها از خود سوال می کنند که چرا بعد از کودتا هیچ رهبر غربی برای همراهی با اردوغان به ترکیه نیامده است.

مولود چاوش اوغلو وزیر خارجه ترکیه عادی‌سازی روابط کشورش با روسیه را عامل مهمی برای ثبات ترکیه و منطقه خواند. وی کانال های گفت‌وگو با طرف روس را باز خواند و تأکید کرد که با وجود برخی اختلاف نظرها ، آنکارا به دنبال تقویت مناسبات دوجانبه در تمامی سطوح با مسکو است.  اردوغان در اولین سفر خارجی خود پس از کودتا به روسیه رفته و قرار است رؤسای جمهور ترکیه و روسیه امروز در شهر سن‌پترزبورگ با هم دیدار کنند. احداث خطوط گاز سیل ترکیه از روسیه یکی از مهم ترین موارد مذاکرات دو جانبه در این دیدار نامیده شده است.

 

 

 

البته برخی طرف‌های منطقه‌ای با توجه به تجربه اجلاس دافوس در دهه گذشته نسبت به رفتارها و سیاست‌های آنکارا با احتیاط برخورد کرده و این احتمال را می دهند که سیاست‌های کنونی نیز در نتیجه ناپایداری روابط خارجی ترکیه دوام زیادی نداشته باشد. این تحلیلگران اعتقاد دارند آنکارا دست از خطوط کلی سیاست‌های خود برنداشته و تنها در جهت افزایش وزن منطقه‌ای و اقتدار خویش در تقابل با بحران‌های داخلی، تغییراتی جزیی و موقت در این سیاست ها داده است.

 

آنها به نشست اخیر گروه‌های تروریستی در شهر استانبول و برنامه‌ریزی آنها برای رفع محاصره شهر حلب در شمال سوریه اشاره کرده و می افزایند که این اقدام نشان می‌دهد که مواضع آنکارا در قبال بحران سوریه تغییر نکرده است.

 

فارغ از اینکه میزان جدیت آنکارا در بازتعریف سیاست های خارجی این کشور چقدر است، باید به این نکته توجه کرد که با توجه به چالش‌های داخلی حزب عدالت و توسعه در سیاست داخلی و درگیری با دیگر احزاب سکولار، ملی گرا و دموکراتیک خلق، آسیب دیدن اقتصاد این کشور، انفجارهای پی در پی و گسترش ناامنی و احتمال قدرت گیری کردهای منطقه علی الخصوص کردهای سوریه و بالتبع آن ترکیه، آنکارا مجبور به بازتعریف اولویت‌های سیاسی خارجی خود در پناه این کودتا شده است.

 

به عبارت بهتر سیاست‌های اردوغان در عرصه سیاست خارجی و البته داخلی موجب شده تا ترکیه با تنش‌های فروانی روبه رو شود، به گونه ای که در حال حاضر قدرت و قابلیت حزب عدالت و توسعه برای مدیریت امور با چالش مواجه شود.