با توجه به ارائه الگوی قراردادهای جدید نفتی به مجلس که قرار است این موضوع ملی در جلسه غیرعلنی روز یکشنبه بررسی شود، مهمترین طرف خارجی ذی‌نفع در این قراردادها را شاید بتوان شرکت توتال نامید. بدین منظور، قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی صفر تا صد توسعه میدان نفتی آزادگان و واگذاری آن به شرکت بی آبروی توتال را مورد بررسی قرار داد.

نگاهی به میدان نفتی آزادگان، و اینکه این میدان چه بهره‌ای از حضور شرکت‌های خارجی برده است؟ نگاهی به عملکرد فاجعه‌آمیز توتال در ایران، احتمال واگذاری مجدد آزادگان به شرکت توتال و پشت‌پرده واگذاری آزادگان به توتال توسط قرارگاه شهید احمدی روشن بسیج دانشجویی کشور مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته که به شرح ذیل است:

« کشور ایران و عراق دارای 1629 کیلومتر مرز مشترک هستند که در این مرز مشترک، میادین مشترک نفتی و گازی نیز وجود دارد. ازجمله این میادین مشترک، میدان نفتی آزادگان است. میدان مشترک آزادگان بزرگترین میدان نفتی کشف شده در دهه های اخیر در ایران و مهمترین امیدِ ایران برای افزایشِ ظرفیت تولید نفت خام محسوب می‌شود. 

این میدان از نظر حجم ذخایر، یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان است! این میدان در خاک عراق با نام «مجنون» شناخته می‌شود. میدان آزادگان در ایران در دو بخش میدان آزادگان شمالی و میدان آزادگان جنوبی در حال توسعه است.

* تاریخچه میدان آزادگان

توسعه میدان آزادگان در ابتدا در سال 1382 به ژاپنی‌ید و از پروژه توسعه این میدان خارج شد. طبق برنامه پیش بینی شده، تولید نفت در فاز اول توسعه این میدان، باید به 320 هزار بشکه در روز می‌رسید که محقق نشد!

در این شرایط جلسه‌ای اضطراری در شرکت ملی نفت برگزار شد تا تکلیف این پروژه مشخص شود؛ شرکت‌های ایرانی برنامه‌های خود را ارائه دادند که درنهایت مقرر شد شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب توسعه این میدان را بر عهده بگیرد.

در سال 1388 تولید 56 هزار بشکه‌ای نفت از آزادگان در کمتر از یک سال محقق شد آنهم با مبلغ کمتر از 300 میلیارد تومان درحالیکه ژاپنی ها برای تولید همین میزان 2 میلیارد دلار از ایرانی‌ها طلب کرده بودند! با این موفقیت قرار شد که فاز دوم و سوم توسعه این میدان هم به شرکتهای ایرانی واگذار شود.

شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب طرح پیشنهادی برای افزایش تولید این میدان به 170 هزار بشکه را ارائه کرد که متأسفانه با این پیشنهاد موافقت نشد و پس از مدتی در سال 1389 ، ادامه ی توسعه این میدان به شرکت چینی CNPC در قالب بیع متقابل سپرده شد! طرف چینی نیز با وقت کشی‌های متعدد کار را بهجایی رساند که در سال 1393 وزارت نفت، پیمانکار این پروژه را خلع ید کرد. تا به امروز تولید از این میدان در همان سطح 63 هزار بشکه باقیمانده است!

بررسی های کارشناسی نشان می دهد بهره برداری و توسعه این میدان نفتی، نیاز چندانی به فناوری های پیشرفته که خارج از توان شرکت های داخلی باشد، ندارد. همچنین این میدان به دلیل ریسک پذیری پایین، یک میدان موردعلاقه برای شرکت های نفتی به شمار می رود. 

به گفته سید محمود مرعشی مجری طرح توسعه میدان آزادگان جنوبی هم اکنون 19 دکل در این میدان مشترک مشغول به کار است. از سال 93 و با خلع یدِ شرکت چینی CNPC تاکنون، بالغ بر 270 هزار متر حفاری صورت گرفته است. هدف از توسعه این میدان تولید روزانه 320 هزار بشکه نفت خام و افزایش تولید روزانه 280 هزار بشکه نفت خام در فاز دوم است. پیش بینی می شود، برداشت نفت از میدان آزادگان جنوبی تا اواخر سال97 به 320 هزار بشکه در روز برسد و اهداف فاز نخست توسعه این میدان محقق شود.

* واگذاری دوباره به شرکت خارجی!

باوجود موفقیت شرکتهای ایرانی، زمزمه واگذاری فاز دوم توسعه این میدان مشترک به شرکتِ توتال فرانسه وجود دارد. در کنار توتال، با چند شرکت دیگر همچون «هیوندایی »، «اینترپوز و وینچی» کره جنوبی و « ماروبنی » ژاپن هم مذاکراتی انجام گرفته است. 

* خطر واگذاری میدان بدون مناقصه!

هرچند گفته شده واگذاری‌ها از طریق مناقصه خواهد بود اما به گفته مسئولان امر احتمال واگذاری میادین مشترک به شرکت های خارجی با روش ترک مناقصه وجود دارد.
 
* عملکرد توتال در ایران میدان سیری
میدان سیری
در اوایل دهه 70 شمسی که شرکتهای اروپایی ازجمله توتال وارد ایران شدند، توتال دریکی از قراردادهای پرسروصدا و ناموفق خود با ایران توسعه میدانِ سیری A و E را به عهده گرفت. دولت کارگزاران برای رساندن سقف تولید به بیش از 4 میلیون بشکه با سرعت غیرمعمولی قراردادها را امضا می‌کرد. توتال در برنامه توسعه این میدان به ایران اطمینان داده بود که با توسعه این میدان، 120 هزار بشکه به تولید نفت ایران افزوده خواهد شد. 

در همان ایام بیشتر کارشناسان نفتی ایران ازجمله پرفسور علی محمد سعیدی در نامه های مختلف به مسئولان وزارت نفت و رئیس جمهور این رقم را نوعی فریب عنوان و ادعا کردند چنین رقمی به هیچ عنوان محقق نخواهد اما این نامه ها با بی مهری های فراوانی مواجه شد. 

توتال با زیرکی هر چه تمام بدون توجه به تولید صیانتی و به حداکثر رساندن منافع ایران، ضربه مخزنی بزرگی را به این میدان زد و باعث شد تولید از میدان مذکور هیچگاه به بیش از 70 هزار بشکه در روز افزایش نیابد! درنتیجه نخستین تجربه همکاری توتال با ایران تبدیل به یک شکست بزرگ شد.

*میدان درود

در دوران دولت اصلاحات وقتی توتال به فکر افزایش تولید درود افتاد پیشنهادهای جالبی را ارائه کرد که در اوج تعجب به تائید وزارت نفت رسید! فرانسوی ها با دریافت حدود 1100 میلیون دلار بابت اصل سرمایه و جایزه، می خواستند سطح تولید این مخزن را از140 هزار به220 هزار بشکه در روز افزایش دهند.

پس از گذشت 2 سال، بطلان این ادعا آشکار شد ولی به جای فسخ قرارداد، بر آن سرپوش گذاشته شد! درحالیکه در سال 78 شرکت ملی نفت ایران با حفر 4 حلقه چاه جدید و مرمت 12 حلقه چاه، تنها با هزینه حدود50 میلیون دلار موفق شد سطح تولید این میدان را تا حدود 200 هزار  بشکه در روز افزایش دهد.

پس از رسوا شدن برنامه غیراصولی توتال، آنها پیشنهاد جدیدی مبنی بر بالا بردن تولید این میدان از 220 به 300 هزار بشکه در روز را به شرکت ملی نفت ایران ارائه نمودند که مجدد ا مورد موافقت مسئولان قرار گرفت! که طی این اقدام جدید به دلیل از دست رفتن حدود یک میلیارد بشکه نفت خام، حداقل 20 میلیارد دلار از ثروت ملی کشور تلف شد!

* پارس جنوبی

مهمترین سوء عملکرد توتال مربوط به مهمترین منبع گازی ایران و بزرگترین میدان گازی جهان یعنی میدان مشترک پارس جنوبی است. این شرکت در فازهای 2 و 3 نیز با ایران وارد مذاکره شد و با طرحی که ارائه داد توانست شرکتِ شل را از پارس جنوبی دور کرده و به تنهایی برنده مناقصه این فازهای پارس جنوبی شود.

اعلام رسمی این موضوع از سوی رسانه‌ها با تصویب قانون تحریمی داماتو همزمان بود. به دلیل این قانون شرکت توتال در حال کناره گیری از پروژه پارس جنوبی بود که معاونت امور بین الملل وزارت نفت با رضایت توتال، بخشی از سهام این پروژه را به شرکت های پتروناس مالزی و گازپروم روسیه منتقل کرد تا توتال در ایران بماند.

توتال همزمان در ایران و قطر، وظیفه توسعه و بهره برداری بخشی از بزرگترین میدان گازی جهان را بر عهده داشت که پس از خروج از ایران، همه توان خود را برای حداکثر کردن منافع و درآمدهای گازی قطر به کار گرفت! بر اساس آنچه مدیران اسبق و متخصصان نفتی می‌گویند، شرکت توتال در طرح توسعه اولیه‌ای که برای توسعه این میدان فوق عظیم در اختیار ایران گذاشت، علاوه بر پنهان کردن اطلاعات بسیار مهمی درباره لایه‌های گازی مشترک این میدان، فازهای ایرانی را برخلاف طرف قطری، نه بر روی مرز آبی ایران و قطر، بلکه در عمق آب های ایران تعریف کرد! تا فرصت حداکثری را برای برداشت هرچه بیشتر رقیب قطری در این میدان فراهم کند.

دلیل این امر نیز واضح بود: توتال از برداشت همزمان از طرف قطری منافع بیشتری میبرد؛ به عبارت ساده در میدان گازی پارس جنوبی چهار لایه گازی وجود دارد، اما 93 سال است که ایران از بزرگترین لایه گازی این میدان برداشتی نداشته است! چراکه طرح شرکت توتال برای برداشت کامل نبوده و کسی هم متوجه این موضوع نشده است! هیچ شک و شبهه ای وجود ندارد که این کار شرکت توتال فرانسه عمدی بوده است.

تلاش شرکت توتال برای حذف ایران از پروژه شرکت ساسول در قبل از انقلاب! و نیز تاخیرهای چند ساله و بی دلیل و پر از بهانه این شرکت اروپایی در توسعه 11 پارس جنوبی که حتی منجر به اخراج این شرکت از ایران شد، از دیگر عملکردهای  فاجعه بار شرکت فرانسوی توتال در ایران است.

* اما... دوباره توتال!

اسفندماه سال گذشته درباره میدان آزادگان، با شرکت توتال فرانسه قرارداد محرمانه ای امضا شده است. بر اساس این قرارداد، اطلاعات فنی مربوط به مخزن این میدان در اختیار شرکت فرانسوی قرار می‌گیرد تا این شرکت برنامه و طرح خود را برای توسعه این میدان آماده کند و بعد از برگزاری مناقصه! توسعه آن را در اختیار بگیرد.

متخصصان مهندسی مخزن در شرکت «متن » به عنوان کارفرمای توسعه آزادگان معتقدند به دلیل ساختار مخزن و نوع نفت موجود در این میدان، احتمال مهاجرتِ  نفت این میدان به سمت بخش عراقی آنکه در عراق «مجنون » خوانده می‌شود بسیار ناچیز است. به عبارت دقیق تر سپردن توسعه این میدان به پیمانکاران ایرانی که پیش ازاین هم از عهده توسعه اولیه این میدان به راحتی و با هزینه بسیار پایین برآمده اند نیز ریسک خاصی برای بهره برداری از این میدان مشترک ایجاد نمی کند.

این میدان به هیچ عنوان از ضریب پیچیدگی بالایی برخوردار نیست و به راحتی قابل تولید است و حفاری چاه های آن یکی از سهل ترین عملیات های حفاری است که دوران ریسک خود را نیز پشت سر گذاشته است و نیاز به تکنولوژی های روز دنیا ندارد.

در مورد تأمین مالی پروژه نیز راه حل ساده ای وجود دارد. در روزهای پایانی اسفند 94، پنج هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت نفتی از طریق سازوکار بورس عرضه شد که این اوراق در کسری از ثانیه به فروش رفت.
کارگزاران بورس می گویند برای خرید این 5 هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت به اندازه 10 هزار میلیارد تومان تقاضا را ثبت کرده اند که اغلب آن نیز از سوی شرکت های حقوقی بوده است.

این یعنی امکان فروش5 هزار میلیارد تومان دیگر از این اوراق دریکی از بی رونق ترین دوره های زمانی بازار سرمایه وجود داشته است. در این وضعیت تأمین مالی 7 میلیارد دلاری توسعه میدان آزادگان در چند مرحله از طریق همین سازوکار یعنی فروش اوراق مشارکت ریالی و با ضمانت شرکت ملی نفت به راحتی میسر خواهد بود.