به گزارش مشرق، بنزین به عنوان یک کالای استراتژیک و پرمصرف ترین فرآورده نفتی در کشور محسوب می شود که هرگونه تغییراتی در روند قیمت گذاری، میزان واردات و نحوه عرضه آن می تواند آثار اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی گسترده ای را به دنبال داشته باشد.
این روزها بحث سوخت و چگونگی نحوه عرضه آن بار دیگر بین مجلس و دولت پاس کاری می شود، دولتی ها و به طور دقیق‌تر وزارت نفتی‌ها تمایلی به تداوم عرضه سوخت با کارت های هوشمند و سهمیه بندی ندارند این در حالی است که نمایندگان مجلس شورای اسلامی و حتی ستاد مبارزه با قاچاق با حذف این سامانه و کارکرد های آن مخالف اند.
در این گزارش روند مصرف و در پی آن میزان تولید و واردات را بررسی می کنیم؛ روندی که طی این سال ها همواره دستخوش نوسان بوده و از عوامل مدیریتی گرفته تا اعمال تحریم ها بر آن اثر گذار بوده است.
روند تغییرات مصرف و میزان واردات
در اولین مرحله به تغییرات مصرف این فرآورده طی سالهای مختلف می پردازیم. مصرف بنزین که تا سال 85 به 73.6 میلیون لیتر در روز رسیده بود با اجرای فاز اول طرح هدفمندی یارانه ها در تیرماه سال 86 این روند معکوس شد بطوریکه تا سال 90 این رقم به 59.9 میلیون لیتر در روز کاهش یافت.
در حالی که با افزایش تعداد خودرو های سبک و سنگین میزان مصرف سوخت افزایش پیدا کرده بود دولت های وقت مجبور به افزایش پلکانی واردات بنزین شدند. در سال 75 که میزان واردات تنها 2.7 میلیون لیتر در روز بود با طی روندی فزاینده به رقمی بالغ بر 27.5 میلیون لیتر در سال 85 رسید.
در همان سال 85 بیش از یک سوم بنزین مصرفی با ارزشی بالغ بر 6 میلیارد دلار وارد می شد، دولت های غربی نیز با اطلاع از این نیاز کشور کمان تحریم را به سمت بنزین نشانه رفتند و صادرات این فرآورده را به ایران ممنوع اعلام کردند.
به دنبال این تهدید یک فرصت فراهم شد تا خود اتکایی را برای ما به ارمغان بیاورد، برهمین اساس و با اعمال سیاست سهمیه بندی، مصرف مردم روند منطقی‌تری به خود گرفت و مصرف و به دنبال آن واردات کاهش چشمگیری داشت کما اینکه اندکی بعد و با تصویب تحریم های آمریکا در تابستان سال 89 واردات بنزین عملا به صفر رسید.
به دنبال این اتفاقات مصرف کاهش پیدا کرد اما هنوز برای تامین سوخت مورد نیاز کشور خلاءهای زیادی وجود داشت، فشار وارده در اثر تحریم مسئولان را برآن داشت تا هرچه سریعتر بهره برداری بنزین از واحدهای آروماتیکی کشور نظیر پتروشیمی نوری و بندر امام را آغاز کنند.
خودکفایی که ادامه نداشت
تولید موفقیت آمیز بود و تحریم ها شکست خورد اما متاسفانه این خودکفایی مستمر نبود، چرا که با تاخیر و اجرای ناقص فاز دوم و سوم طرح هدفمندی یارانه ها و نگاه نه چندان مثبت مدیران ارشد وزارت نفت نسبت به بنزین تولید شده در پتروشیمی ها سبب توقف روند رو به رشد تولید شد و خط بطلانی بر خودکفایی بنزین در سال 93 کشید.
علی رغم بهبود کیفیت فرآورده های پتروشیمی دولت مجددا به واردات رو آورد و درطی سه سال گذشته مبلغی بالغ برسه میلیارد و 300 میلیون تومان برای این امر هزینه کرد.
به عقیده کارشناسان حوزه انرژی این مبلغ می‌توانست برای احداث 4 پالایشگاه 60 هزار بشکه ای هزینه یا حداقل به عنوان منبع مالی به پروژه ستاره خلیج فارس تزریق شود.
گام بلند دولت یازدهم برای خودکفایی و بهبود کیفیت سوخت
اما دولت و وزارت نفت در طی این مدت از پای ننشسته و در راستای تولید بنزین با کیفیت بالا و امر خودکفایی تلاش های بسیار کرده اند.
طبق آخرین آمار سه سیاست کلیدی شرکت ملی پالایش و پخش در طی این مدت بویژه در پسابرجام افزایش کیفیت فرآورده های نفتی مطابق استاندارد های روز دنیا(یورو 4 و 5)، کاهش سهم تولید نفت کوره در سبد پالایش و خود کفایی از واردات فرآورده‌های نفتی بوده است.
در حال حاضر ظرفیت پالایش نفت ایران به حدود یک میلیون و 850 هزار بشکه در روز رسیده که اگر مجتمع های پالایشگاهی نظیر مجتمع پالایشی سیراف، پالایشگاه ستاره خلیج فارس، پالایشگاه آناهیتا، بهمن گنو (جاسک) و پارس شیراز به بهره برداری برسند این ظرفیت به سه میلیون و 200 هزار بشکه در روز خواهد رسید و عملا خودکفایی بنزین محقق می شود.
پالایشگاه 360 هزار بشکه‌ای ستاره خلیج فارس توان تولید روزانه 36 میلیون لیتر بنزین و 14 میلیون لیتر گازوئیل با استاندارد یورو چهار اتحادیه اروپا در کنار تولید سه میلیون لیتر سوخت هواپیما را داراست، در حال حاضر پیشرفت فیزیکی فاز اول از 90 درصد عبور کرده و کل طرح نیز تا کنون پیشرفتی بالغ بر 86 درصد داشته است که درفاز اول امکان تولید و عرضه روزانه 12 میلیون لیتر بنزین با استاندارد یورو چهار فراهم خواهد شد که با به مدار آمدن فاز اول از نظر تولید بنزین به خودکفایی کامل می رسیم.
همچنین با توسعه و بهینه سازی پالایشگاه نفت بندرعباس و پالایشگاه نفت لاوان روزانه حدود چهار میلیون لیتر دیگر به ظرفیت تولید بنزین کشور افزوده خواهد شد. شایان ذکر است در کنار تمامی این فعالیت ها فرآیند ساخت خطوط لوله، اسکله و مخازن ذخیره سازی در حال اجرا است تا انتقال بنزین با مشکلی مواجه نباشد.
هم اکنون در کنار شتاب در تکمیل و راه اندازی فاز اول پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ساخت خط لوله بندرعباس به انبار نفت رفسنجان، اسکله و مخازن ذخیره سازی پالایشگاه با ظرفیت 11 میلیون بشکه هم در دستور کار قرار گرفته تا شرایط به منظور انتقال بنزین تولیدی این پالایشگاه به کلان‌شهرهای کشور همچون شیراز، اصفهان و تهران هم فراهم شود.