سرویس جهان مشرق- آمریکا از روز اول بعد از به نتیجه رسیدن توافق هسته‌ای نشان داد بنا ندارد همان اندازه که از برجام بهره برده، ایرانی‌ها را هم از این توافق بهره‌مند کند. در این گزارش و چند گزارش بعدی تلاش داریم تا به شکلی مختصر مروری داشته باشیم بر اخبار، موضع‌گیری‌ها و اقداماتی که از همان روز اول بعد از توافق، توسط آمریکایی‌ها آغاز شد و نشان می‌داد واشینگتن علاقه‌ای به اجرای تعهداتش در برجام ندارد.

آن‌چه در این گزارش‌ها می‌خوانید، به اشکال مختلف نشان می‌دهد برجامی که ایران به بندبند آن متعهد بوده است، دست‌کم «روح» آن تا کنون بارها توسط آمریکایی‌ها نقض شده و بعد از پایان دوره ریاست‌جمهوری باراک اوباما نیز با توجه به مخالفت‌های کنگره آمریکا، هیچ افساری نمی‌تواند رئیس‌جمهور بعدی این کشور را از زیر پا گذاشتن توافق هسته‌ای با ایران بازدارد.

3 آبان 94

«دانلد ترامپ» نامزد حزب جمهوری‌خواه در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا بار دیگر برجام را به ضرر آمریکا توصیف کرد و گفت: «آمریکا و ایران به تفاهمی دست یافته‌اند که به نظر من یکی از بدترین و ابلهانه‌ترین قراردادهایی است که از طریق مذاکره حاصل شده و اگر هیلاری کلینتون انتخاب شود وضع از این هم بدتر می‌شود.»

4 آبان 94

«آلن ایر» سخن‌گوی فارسی زبان وزارت خارجه آمریکا گفت واشینگتن از گام‌های مهم برداشته شده در راه اجرایی شدن توافق هسته‌ای رضایت دارد. وی درباره نامه رهبر انقلاب نیز که در آن تأکید شده بود هرگونه تحریم، حتی غیرهسته‌ای بعد از اجرای برجام، نقض برجام است، گفت: «در این مذاکرات تمرکز ما روی امور هسته‌ای بود. البته موضوعات مهم دیگری هم در مورد مسائل منطقه، تروریسم و حقوق بشر وجود دارد ... و کانال‌های دیگری [نیز] برای پی‌گیری سایر موضوعات وجود دارد.»

5 آبان 94

«تد کروز» سناتور جمهوری‌خواه و نامزد جمهوری‌خواه دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، به خاطر قصور در ابطال توافق هسته‌ای ایران از رهبری حزبش در کنگره انتقاد کرد. وی گفت رهبران جمهوری‌خواهان در سنا و مجلس نمایندگان توجهی به پیشنهادهای او برای ابطال برجام نکرده‌اند. کروز می‌گوید به رهبران هم‌حزبی‌اش پیشنهاد کرده که به اطلاع بانک‌های نگهدارنده دارایی‌های مصادره شده ایران برسانند که هرگونه آزادسازی این اموال بنا به درخواست دولت اوباما مصداق نقض قوانین کنگره خواهد بود. هم‌چنین پیشنهاد کرده که کنگره بودجه‌های مالی لازم برای اجرای برجام را در اختیار دولت فدرال قرار ندهد.

پس از وزارت خارجه آمریکا، شورای امنیت ملی این کشور هم دفتری جدید جهت نظارت بر اجرای برجام تأسیس کرد. ریاست دفتر جدید را «پال ایروین» مدیرکل دفتر امور منع اشاعه شورای امنیت ملی به عهده خواهد داشت.

سامانه انتقال تراکنش‌های مالی بین‌المللی (سوئیفت) اعلام کرد بانک‌های ایرانی زمانی دوباره به این سامانه متصل خواهند شد که اقدامات هسته‌ای این کشور طبق توافق هسته‌ای مورد تأیید قرار بگیرد. بر این اساس، بانک‌هایی که در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران تحریم هستند، بعد از طی شدن اقدامات هسته‌ای ایران، به شکل خودکار به سیستم سوئیفت متصل خواهند شد.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا هم‌زمان با روز تصویب توافق هسته‌ای بیانیه‌ای صادر و در آن جزئیات رفع تحریم‌ها را مشخص کرد. متن کامل این بیانیه را از این‌جا بخوانید.

«اشتون کارتر» وزیر دفاع آمریکا ضمن تأکید بر این‌که واشینگتن در پسابرجام هم خود را به پابرجا ماندن گزینه‌های نظامی متعهد می‌داند، گفت: «در برابر تهدید ایران متعهد به گسترش پدافندهای موشکی‌مان هستیم.»

چند نماینده ایالت کالیفرنیا در نامه‌ای به رؤسای سنا و مجلس نمایندگان ایالت کالیفرنیا با تصریح این‌که برجام توافق‌نامه‌ای میان قوه مجریه کشورهاست، بر ضرورت عدم پای‌بندی این ایالت به تعلیق تحریم‌ها تأکید کردند. از آن جایی که برجام به عنوان معاهده یا قانون کنگره به تصویب نرسیده ، نمی‌تواند برای ایالت‌هایی تعیین تکلیف کند که مستقلاً ایران را تحریم کرده‌اند و رئیس‌جمهور آمریکا نیز نمی‌تواند با صدور «فرمان اجرایی» این تحریم‌ها را متوقف کند.

6 آبان 94

نتایج یک نظرسنجی نشان می‌دهد در حالی که دعوا میان جمهوری‌خواهان و دموکرات‌ها در آمریکا بر سر برجام و تبلیغات گسترده علیه توافق هسته‌ای ادامه دارد، 43 درصد از آمریکایی‌ها از طرحی حمایت می‌کنند که حتی به قیمت به ورشکستگی کشاندن دولت فدرال این کشور (از جمله با ممانعت کنگره از اعطای بودجه دولت) از اجرای برجام جلوگیری کند^[1].

«آن پترسون» دست‌یار جان کری، در مورد نحوه مقابله با فعالیت‌های منطقه‌ای ایران گفت: «توافق هسته‌ای تنها یکی از عناصر مربوط به ایران است که ما نسبت به آن [عنصر] نگرانی داریم.» وی درباره همین برجام هم تأکید کرد: «ما ساز و کار بازگشت تحریم‌ها [مکانیسم ماشه] را داریم و می‌توانیم هر زمان خواستیم تحریم‌ها را بازگردانیم.»

«جان کربی» سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا، بعد از سال‌ها جوسازی و تحریم ایران بر سر مسئله ساختگی ابعاد احتمالی نظامی (PMD) در برنامه هسته‌ای کشورمان، اعلام کرد: «اکنون آن‌چه برای ما کم‌تر مهم است، مسئله ابعاد احتمالی است و آن‌چه که از اهمیت بیش‌تری برخوردار است،‌ آینده برنامه هسته‌ای ایران [، عدم رسیدن این کشور به سلاح هسته‌ای،] و آینده امنیت منطقه است^[2].»

جان کری وزیر خارجه آمریکا ضمن یادآوری این‌که توافق هسته‌ای «بر تمامی جنبه‌های برنامه هسته‌ای ایران، محدودیت‌های قابل‌توجهی وضع می‌کند» تأکید کرد: «تا زمانی که آژانس تأیید نکند که ایران دقیقاً این اقدامات [تعهدات خود] را انجام داده، هیچ تحریمی برداشته نخواهد شد.» وی هم‌چنین بار دیگر ایران را به دامن زدن به تفرقه‌های قومی در منطقه خاورمیانه متهم کرد.

7 آبان 94

«اشتون کارتر» وزیر دفاع آمریکا گفت: «رئیس‌جمهور اوباما به من فرمان داده ضمانت کنم که گزینه نظامی [علیه ایران]، دست‌نخورده [و روی میز] باقی می‌ماند.» وی تصریح کرد که ایران باید به برجام پای‌بند بماند چراکه در غیر این صورت با تهدید حمله نظامی آمریکا مواجه خواهد شد.

«علی‌اکبر ولایتی» مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن بیان این‌که در مذاکرات هسته‌ای، «آن‌ها که خودشان مجرم اصلی هسته‌ای هستند [غربی‌ها]، مانع بودند» و «آن‌ها که مقابل ما بودند [غربی‌ها] می‌خواستند مانع شوند که ایران دارای قدرت هسته‌ای باشد، ولو آن‌که جمهوری اسلامی درها را باز گذاشته بود که بازرسان بیایند و ببینند که ما به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم»، تأکید کرد: «نکته مهم، اجرای برجام است و این مرحله اگر از مراحل مذاکرات سخت‌تر نباشد، آسان‌تر هم نیست.»

قرار است مذاکره‌کنندگان ایران، آمریکا و اروپا که اکنون اجرای برجام را در دستورکار دارند، در وین و طی مذاکرات درباره سوریه، بر سر راه‌های سرعت بخشیدن به اجرای توافق هسته‌ای نیز گفت‌وگو کنند^[3].

«کاندولیزا رایس» وزیر خارجه دولت جورج دبلیو بوش و آغازگر جدی‌ترین تلاش‌های دولت آمریکا برای براندازی در ایران، از توافق هسته‌ای انتقاد کرد. وی که از مؤسسان «دفتر امور ایرانیان» در وزارت خارجه آمریکا با هدف حمایت از مخالفان داخلی ایران بود، گفت: «من از بنیان‌گذاران 1+5 بودم ... بنابراین یکی از حامیان بزرگِ داشتن روی‌کرد دو وجهی [مذاکره – فشار] در قبال ایران هستم.» رایس توضیح داد که برجام او را به یاد توافق دولت بوش با دولت صدام، دیکتاتور سابق عراق می‌اندازد. وزیر خارجه سابق آمریکا بر همین اساس تصریح کرد که ممکن است روابط آمریکا و ایران نیز نهایتاً مانند روابط واشینگتن با صدام و منتهی به جنگ میان دو کشور شود^[4].

«تام شانون» معاون جان کری گفت وزارت خارجه این کشور به «تخلفات موشکی ایران» پاسخ خواهد داد. وی تأکید کرد: «موفقیت در برجام، تنها زمانی اتفاق می‌افتد که ما اراده روشن برای پی‌گیری تخلفات ایران در جاهای دیگر تحت سایر نظام‌های تحریمی را داشته باشیم.»

در حالی که توافق هسته‌ای نهایی شده و تحریم‌ها علیه ایران در آستانه برداشته شدن است، دویچه بانک آلمان مجبور شده تا دست‌کم 200 میلیون دلار برای حل و فصل اختلافات پیرامون ادعاهای واشینگتن درباره نقض قوانین تحریم‌های ایران توسط این بانک، به تنظیم‌کنندگان مقررات مالی آمریکا بپردازد.

«جان کربی» سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا با متهم کردن ایران به انجام «رفتارهای مخرب» در منطقه تأکید کرد واشنگتن از ابزارهای لازم و کافی برای مقابله با این رفتارها برخوردار است. وی اضافه کرد که اگر قرار است برجام آغازگر روابط جدید میان تهران و واشنگتن باشد، ایران باید رفتارش را عوض کند.

«مارک تونر» معاون سخن‌گوی وزارت خارجه آمریکا از دیدار جان کری و محمدجواد ظریف پیش از نشست بین‌المللی درباره سوریه خبر داد و گفت: «وزیر خارجه کری دیداری دوجانبه با وزیر خارجه ظریف داشت تا گام‌های لازم برای اجرای برجام را پی‌گیری کند ... کری هم‌چنین مسئله اتباع بازداشت‌‌شده و مفقود‌ آمریکا [در ایران] را نیز مطرح کرد.» این در حالی است که دو طرف بارها تأکید کرده‌اند که مذاکرات هسته‌ای میان نمایندگان دو کشور صرفاً محدود به موضوع هسته‌ای است.

8 آبان 94

نشست کارشناسی ایران و 1+5 درباره نحوه اجرای برجام در حاشیه نشست سوریه پایان یافت. این نشست به منظور انجام هماهنگی‌ها درباره اجرای برجام و به ریاست حمید بعیدی‌نژاد رئیس هیأت کارشناسی ایران برگزار شد^[5].

محمدجواد ظریف و جان کری وزرای خارجه ایران و آمریکا برای سومین بار طی دو روز، با یک‌دیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. این دیدار در خصوص موضوع هسته‌ای و نحوه اجرای برجام انجام گرفت.

9 آبان 94

نمایندگان کنگره آمریکا خواستار وضع تحریم‌های جدید علیه ایران، به بهانه دست‌گیری «سیامک نمازی» شهروند ایرانی-آمریکایی شدند. از جمله «اد رئیس» رئیس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا، دست‌گیری «نمازی» را آخرین مورد اهانت به آمریکا خواند و خواستار آزادی او شد.

محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان با اشاره به دیدارهایش با جان کری و 1+5 گفت: «آمریکایی‌ها باید هرچه سریع‌تر تعهداتشان را راجع به برجام اجرا کنند و ما می‌خواهیم اطمینان حاصل کنیم که این تعهدات در زمینه‌های مختلف برجام انجام می‌شود.» وی تأکید کرد: «آمریکا باید به شرکای تجاری ایران تضمین بدهد که مانع تجارت آن‌ها با ایران نشود.»

«آنتونی بلینکن» معاون جان کری گفت که به‌رغم برجام: «ما بر اقدامات غیرقابل‌قبول متعدد ایران، خصوصاً ... تلاش‌های این کشور برای گسترش ناآرامی در منطقه و حمایت از تروریسم، متمرکز هستیم. ما از این پس هم‌کاری‌های امنیتی خود با کشورهای منطقه را برای مقابله با تهدیدات ناشی از ایران، بیش از پیش افزایش خواهیم داد.

10 آبان 94

عباس عراقچی معاون امور حقوقی و بین‌المللی گفت: «انتظار می‌رود در اوایل سال میلادی جدید [تا اواسط دی ماه سال 94] اجرای برجام آغاز شود و تحریم‌ها مطابق برجام لغو، تعلیق و یا متوقف شود.»