به گزارش مشرق، اتاق مدیر عامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ، در طبقه سوم ساختمانی قدیمی اما دنج و دلنشین است و بالکنی که با شیشه محصور شده است، حس خوبی دارد .کتابخانه ای پر از کتاب و میزی که سه ردیف کتاب روی آن چیده شده است و آن گونه که مهدی قزلی رئیس این بنیاد می گوید ، کتاب هایی است که قرار است بخواند اما هنوز فرصت آن فراهم نشده است.
قزلی نویسنده است اما چند سالی است که ریاست این بنیاد را برعهده گرفته و مهم تر از همه این که دبیر اجرایی جشنواره شعر فجر هم هست. جمعه آخرین روزداوری جشنواره شعر فجر بود و ما قراری برای گفت و گو داشتیم اگر چه دو روز قبل تمام جزئیات برگزاری جشنواره شعر فجر اعلام شده بود اما دراین گفت وگو ، درباره مسائلی صحبت کردیم که در نشست جشنواره ، کمتر به آن توجه شده بود .
امسال برای نخستین بار بخش شعر افغانستان به جشنواره افزوده شد، گویا قرار است این بخش ،به جشنواره اضافه شود و ادامه پیدا کند ، فکر نمی کنید که ممکن است آثارشاعران ایرانی ،تحت الشعاع قرار بگیرد؟
از این که بخش افغانستان ، بخشی از جشنواره شعر شود ، نه تنها نگران نیستیم بلکه بسیار خوشحال هم خواهیم شد؛ چون در دوره و زمانه ای که فشارهای سیاسی باعث شد تا گستره زبان فارسی از نزدیکی های دریای مدیترانه تا مرزهای سیاسی غرب کشور و از شبه قاره هند و بنگلادش تا کابل ودر شمال ازخجند، به این حد فعلی برسد، باید از زبان فارسی دفاع کنیم.
این که دست شعر افغانستان را به عنوان برادر بگیریم و ادبیات افغانستان را به عنوان کشوری که به ثبات رسیده است، در کنار خود داشته باشیم، خوب است.ما در موضوع فرهنگ به آن ها کمک می کنیم وبین آن ها و ما، فاصله ای وجود ندارد؛ وقتی کسی شعر فارسی گفت یعنی "ما" حتی اگر روس ، آمریکایی و ژاپنی باشد.یعنی هر کسی که در زمینه زبان فارسی کار می کند.یعنی منِ ایرانی اورا "هموطن فارسی زبان" می دانم.مشکلی که وجود دارد، این است که آیا کتابی که در ایران منتشر می شود ، در تاجیکستان و افغانستان هم دیده می شود یا برعکس؟متاسفانه دسترسی ما بسیار محدود است و در مجموع حضور شاعران افغانستان در جشنواره شعر فجر ، موجب نشده است که جای ایرانی ها تنگ شود.
چون واکنش هایی به انتخاب آقای کاظمی شده بود.
بله می دانم. دبیر جشنواره شعر فجر ، باید به فارسی مسلط باشد . خادم زبان فارسی باشد و عمرش را در این راه صرف کرده باشدو همه این ویژگی ها در مورد محمد کاظم کاظمی،صادق است . البته در میان افغانستانی ها هم ایشان دشمنان زیادی دارد که معتقدند به قدری در ایران زندگی کرده است که دیگر افغانستانی نیست و به یک ایرانی تبدیل شده است و هیچ یک از این حرف ها درست نیست. باید دید وزن کسانی که ایشان را تایید می کنند و تایید نمی کنند در چه حدی است . رهبر انقلاب ایشان را تایید کردند و ملیت ایشان را مدنظر قرار ندادند. وقتی رهبری به ایشان می گویند که می دانم چه کارمی کنی، همین مسیر را ادامه بده و با این کار به زبان فارسی خدمت می کنی.
آیا ملیت اثری دارد؟
از سه دوره پیش که جشنواره توسط بنیادادبیات داستانی برگزار شده ،نحوه برگزاری آن تفاوت پیدا کرده است.در دوره های پیشین همه کارها توسط دبیر جشنواره انجام می شد اما الان دبیر ، سمت علمی دارد. درواقع دبیر جشنواره رئیس و سخنگوی هیئت علمی است.از سه سال پیش جشنواره ، طبق آیین نامه پیش می رود و این گونه نیست که با تغییر دبیر جشنواره همه چیز تغییر کند.شاید خدمات تغییر کند اما اصل مسیر تغییر نمی کند .ما برای جشنواره ، ریل گذاری کردیم و برنامه بر اساس این ریل گذاری به مقصد می رسد .
ما امکانات را برای گسترش این مسیر فراهم می کنیم ودر مورد بخش افغانستان ، پا را فراترگذاشتیم .چون معتقدیم هر کسی که به زبان فارسی شعر می گوید ، جشنواره شعر فجر جای خوبی برای اوست که می تواند ورود پیدا کند و خود را محک بزند . امیدواریم که این بخش مثل جایزه جلال ، قرین توفیق باشد و تمایل داریم در ادامه به سراغ تاجیکستان و شبه قاره برویم.
بعد از افغانستان که بخش جدی جشنواره است ، برنامه شما برای تاجیکستان و شاعران تاجیک چیست؟
متاسفانه مسائل غیر فرهنگی میان ایران و تاجیکستان رخ داد که باعث شد ، طرفین به هم بدبین شوند و این بدبینی بیشتر از جانب سیاسیون تاجیک اتفاق افتاد و گسترش پیدا کرد . حتی رایزنی فرهنگی ما در تاجیکستان ،تعطیل شد.درواقع دچار مسائلی شده ایم که ارتباط فرهنگی ما را سخت کرده است .مشکل دیگر دستخط تاجیک هاست .مگر می خواهیم چه کار کنیم. مافقط می خواهیم حافظ و سعدی بخوانیم.
اما تاجیک ها می گویند که در مدارس خط و زبان فارسی تدریس می شود.
بله، مصوبه قانونی برای آموزش خط فارسی در مدارس وجود دارد اما به علت کمبود منابع مالی و معلم و البته به دلیل این که علاقه ای به آموزش ندارند، خیلی مقید به اجرای این قانون نیستند. در برخی از مدارس تاجیکستان ، خط فارسی هم آموزش داده می شود اما همگانی نشده است. ما بایدمشکل خط را حل کنیم و امیدوارم با رفع این مشکل روزی آثار خوب ایران ، افغانستان و تاجیکستان در یک ظرف با هم مقایسه شوند.
درحال حاضر وضعیت شعر در کدام کشور فارسی زبان بهتر است؟
اگر بخواهم مقایسه ای داشته باشم ، آثار ایرانی وضعیت بهتری دارند در حالی که کل آثار منتشر شده در افغانستان طی ده سال گذشته هزار اثر بوده است؛ درواقع به لحاظ کمی با آثار ایرانی قابل قیاس نیستند.به لحاظ گسترش شعر هم همین طور، با ما قابل قیاس نیستند. تاجیکستان هم به دلیل استفاده از خط سیریلیک ،با همزبانان خود ، ارتباط مکتوب ندارد و در این میان شرایط ما ، با ثبات تر بوده وباعث رشد و گسترش این زبان و شعر شده است و به همین دلیل باید ،روی مسائل مشترک مثل نوروز، تمرکز بیشتری داشته باشیم و از طریق این مسائل به هم نزدیک تر شویم.
جایزه جهانی شعر فارسی قرار است در حاشیه جشنواره شعر فجر برگزار شود یا به صورت مستقل ؟
فعلا در حد یک ایده است .ابتدا شاعران باید وارد جشنواره شوندو کتاب هایشان دیده شود و به تدریج به جایی برسیم که آثار شاعران از کشورهای مختلف در یک جا سنجش و ارزیابی شود .باید به سمتی برویم که در کنار جشنواره شعر فجر ،جایزه جهانی شعر فارسی را بررسی کنیم.
پس جدا از شعر فجر برگزار می شود؟
هنوز ساز و کار این جایزه مشخص نیست.شاید در دل جشنواره شعر فجر باشد یا این که مستقل برگزار شود.آن چه به دنبالش هستیم این است که همه کسانی که در دنیا به زبان فارسی شعر می گویند ،بدانند که می توانند جایی خودشان را محک بزنند . درواقع فرصت و ظرفیتی ایجادمی شود تا تجربیاتشان را به اشتراک بگذارندو با هم تعامل داشته باشند و امیدوارم جشنواره شعر فجر این ظرفیت را فراهم کند.
راه اندازی این جایزه ، تلاش بسیاری را می طلبد.
بله؛ به همین دلیل شروع شکل گیری این جغرافیا، با افغانستان بود؛ چون جغرافیا ، کتابت و سخن گفتنشان هم فارسی است و شعر فارسی هم در آن جا رونق جدی دارد.البته سعی می کنیم کسانی را هم که به زبان فارسی شعر می گویند جذب کنیم که اغلب این افراد مهاجرانی هستند که در کشورهای مختلف زندگی می کنند اما زبان و شعر فارسی برایشان مهم است .
امسال میهمانان خارجی هم در جشنواره دارید واین فرصت مناسبی برای معرفی ظرفیت های ادبی است.
بله؛ ما از ظرفیت استان خراسان استفاده می کنیم. نیشابور ظرفیتی جدی در زمینه شعر دارد و متاسفم که از ظرفیت های فرهنگی نیشابور با وجود نزدیکی به مشهد استفاده نمی شود.در همه جای دنیا اگر شهر بزرگی وجود داشته باشد که در 100کیلومتری آن ، یک شهر گردشگری یا زیارتی باشد،مورد توجه مسافران قرار می گیرد اما آن طور که شنیده ام ،متوسط توقف مسافران در نیشابور فقط 6دقیقه است، نیشابوری که عطار وخیام و کمال الملک و امامزاده محروق دارد.گردشگرانی از برخی کشورهای خارجی می آیند تهران و بعد به مشهد و مستقیم به نیشابور می روند در حالی که ما خودمان نمی رویم. به اندازه ظرفیت های نیشابور، از آن استقبال نشده است و ما می خواهیم در جشنواره شعر فجر ، از این ظرفیت ها استفاده کنیم.
کار دیگری که امسال انجام شده این است که برای اولین بار جشنواره را از تهران خارج کردیم و مراسم پایانی را در مشهد برگزار می کنیم. درواقع در این موقعیت، می خواهیم تا شهر های دیگر خودشان تمایل به برگزاری جشنواره را نشان دهند .چون شهرهای زیادی داریم که این ظرفیت را دارند.البته در این میان متاسفانه برخی جشنواره شعر فجر را با جشنواره فیلم فجر مقایسه می کنند که این کار درستی نیست .
هر چقدر در طول سال سر و صدا و جنجال درباره فیلم ها ایجاد می شود،به همان میزان هم جشنواره فیلم پر سر وصدا می شود اما در مورد شعر این گونه نیست و نباید این مطالبه را از جشنواره داشت.این مطالبه را باید از رسانه ها داشت و بیشتر از همه هم صداوسیما.درواقع صدا وسیما با توجه به ظرفیتی که دارد، کاری برای شعر انجام نمی دهد.رسانه های مکتوب تلاش خود را می کنند . ضمن این که ما هم سعی کردیم تا هیاهوو جنجال رااز جشنواره شعر فجر دور نگاه داریم . درواقع مواد مخدر ادبیات جنجال است. رسانه ها باید فشار بیاورند و از جامعه ادبی بخواهند که خودشان را بروز دهند.
وظیفه اهالی ادبیات چیست؟
ادبابرای این که از ظرفیت رسانه ها استفاده کنند ، نباید دست به جنجال بزنند.البته این جنجال ها درباره افراد ، مسابقه ها و جشنواره ها وجود دارد در حالی که ما معتقدیم برای ترویج ادبیات و شعر و رسانه ای شدن نباید جنجال کرد.ادبیات برای رشد به آرامش نیاز دارد و این آرامش از طریق رسانه اتفاق می افتد.درواقع دغدغه ما شعرو شعرا هستند.
منبع: خراسان