به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، در سالهای ۱۳۶۲ و ۱۳۶۳ که شرایط خاصی بر فضای جنگ حاکم بود، پس از مطالعه در زمینه ساخت وسائل پرنده هدایت‌پذیر و شناخت کاربرد و توانایی‌های آنها با توجه به امکانات داخل کشور و وجود زمینه‌های گوناگون کاربردی در جنگ، فعالیت‌های به نسبت گسترده‌ای برای طراحی و ساخت این نوع هواپیماها در صنایع دفاع، چند دانشگاه و صنایع سپاه شروع شد. نتیجه این فعالیتها ساخت چند نوع هواپیمای بدون سرنشین بود که تعدادی از آنها نیز به طور گسترده در جنگ استفاده شد. «مهاجر» یکی از مهمترین پهپادهای ساخته و استفاده شده در دوران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود. از همان ابتدا و در دوران جنگ از مهاجر علاوه بر کارهای شناسایی، با افزودن راکت‌های RPG به عنوان یک وسیله تهاجمی نیز استفاده شد. توسعه این پهپاد پس از جنگ در زیرمجموعه‌های سازمان صنایع هوایی وزارت دفاع ادامه پیدا کرده و یکی از مهمترین خانواده پهپادهای ایرانی را به وجود آورد.
پهپاد مهاجر در دوران جنگ تحمیلی مجهز به پرتابگر راکت RPG
اولین نمونه از خانواده مهاجر که پس از دوران جنگ تحمیلی ساخته و به نیروهای مسلح تحویل داده شد، مهاجر-۲ بود. این پهپاد با بدنه‌ای از جنس مواد مرکب، دارای طول ۹۱/۲ متر، دهانه بال ۸/۳ متر و بیشینه جرم ۸۵ کیلوگرم بوده و به بالاترین سرعت ۲۱۰ کیلومتر بر ساعت دست می‌یابد. مدت پروازی نمونه پایه این پهپاد پرتعداد ایرانی ۹۰ دقیقه، ارتفاع پروازی آن ۱۱۰۰۰ پا (حدود ۳۳۰۰ متر) و شعاع عملیاتی آن ۵۰ کیلومتر است. موتور مهاجر-۲ توانی برابر با ۲۵ اسب بخار داشته و سوخت آن بنزین و روغن است.
مهاجر-۲ نیز همانند پهپاد مهاجر ساخته شده در دوران جنگ، به راکت‌های RPG برای عملیات هوا به سطح مجهز شد. این پهپاد در حالت مسلح به ۱۲ راکت در قالب ۲ پرتابگر ۶ فروندی مشاهده شده است که گویای توان حمل بیش از ۲۸ کیلوگرم سلاح توسط آن است. مهاجر-۲ به عنوان یک محصول صادراتی نیز در چند بازار منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای موفق عمل کرده است.
مهاجر-۲ مسلح به ۱۲ راکت RPG
با پیشرفت صنایع هوایی کشورمان در امر طراحی و بهسازی پهپادها و بر اساس نتایج حاصل از نمونه‌های تحویل شده به نیروهای مسلح، هواپیمای بدون سرنشین مهاجر-۴ جهت عملیات مراقبت هوایی و شناسایی اهداف در فاصله ۱۵۰ کیلومتری طراحی و ساخته شد. اقدام به تغییر مجدد طراحی بال و بدنه منجر به افزایش بیش از پیش کارایی و ارزش عملیاتی این نسل شد به طوری که بیش از مهاجر-۳ مورد توجه قرار گرفته و همانند مهاجر-۲ هم در یگان‌های ارتش و هم در سپاه عملیاتی شده است. بدنه مهاجر-۴ در قیاس با نمونه‌های قبلی از حالت مدور به حالت مکعبی نزدیکتر شده است. همچنین به جای استفاده از طرح بال بالا در مهاجر-۲ و ۳ در مهاجر-۴ از طرح بال پایین (نصب بال در پایین بدنه) استفاده شده است که دارای مزایایی نسبت نمونه‌های قبلی است از جمله سطح مقطع راداری کمتر، کاهش سطح هواپیما از روبرو ، کمک اثر سطح به بلند شدن پرنده در صورت برخاست از باند و همچنین کاهش نیروی مقاوم القایی.
مهاجر-۴ با دوربین جلونگر و دوربین روی پایه دو درجه آزادی
از این رو بیشینه جرم مهاجر-۴ به ۱۷۵ کیلوگرم می‌رسد که در مقایسه با ۸۵ کیلوگرم برای مهاجر-۲ به حدود ۲ برابر افزایش یافته است. همچنین مداومت پروازی این نمونه نیز در بیشترین ارقام اعلام شده به حدود ۳.۳ تا ۴.۷ برابر مهاجر-۲ رسیده است. هواپیمای مهاجر-۴ با حداکثر سرعت گشت زنی ۱۸۰ کیلومتر بر ساعت دارای مداومت پروازی ۵ تا ۷ ساعت بوده (در برخی موارد ۳-۵ ساعت اعلام شده) و می‌تواند در شرایط جوی گوناگون مأموریت خود را به بهترین صورت اجرا کند. بازیافت این هواپیما متناسب با سفارش مشتری به وسیله چتر و یا ارابه فرود صورت می‌گیرد.
بیشینه سرعت مهاجر-۴ به حدود ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت رسیده سقف پرواز آن ۱۵۰۰۰ پا (حدود ۴۵۰۰ متر) عنوان شده است که نسبت به مهاجر-۲ و ۳ که تا ۱۱هزار پا توان صعود داشتند حدود ۳۶ درصد بهبود را بیان می‌کند بنابراین مهاجر-۴ محدوده وسیعتری را می‌تواند پوشش دهد. جنس بدنه این پهپاد از مواد مرکب است که علاوه بر کاهش وزن پرنده موجب کاستن از سطح مقطع راداری آن نیز می‌شود. ارابه فرود این پرنده فاقد چرخ بوده و در واقع چیزی بین اسکید و ارابه فرود معمولی است که ضمن داشتن برخی مزایای نمونه چرخ‌دار، از وزن کمتری برخوردار است. طول این هواپیمای بدون سرنشین ۳.۶۴ متر و دهانه بال ۵.۳۰ متر است که در قیاس یا مهاجر-۲ حدود ۷۰ سانتیمتر کشیده‌تر و ۱.۵ متر دهانه بال بیشتری دارد.
این پهپاد در مأموریت‌های مختلف شناسایی در یگان‌های مختلف نیروهای مسلح شامل سپاه و ارتش در حال خدمت بوده و حتی در مأموریت‌های نظارت هوایی بر ناوهای هواپیمابر آمریکایی در آب‌های جنوبی ایران و خلیج فارس نیز شرکت داشته است. حتی برخی منابع از تکرار موفقیت آمیز پرواز این پهپاد روی ناوهای هواپیمابر آمریکایی سخن می گویند و این پرنده را از کابوس های شناورهای بزرگ آمریکایی توصیف می کنند.
تصویر گرفته شده از ناو هواپیمابر توسط پهپاد ایرانی؛ ارابه فرود، نشان‌دهنده پهپاد مهاجر-۴ است
مهاجر-۴ در کاربردهای غیرنظامی مانند فتوگرامتری برای تهیه نقشه های هوایی نیز به کار گرفته شده و البته نمونه ای شبیه به آن در برخی کشورهای همسو با ایران همچون عراق خصوصاً در درگیری‌های چند سال اخیر منتشر شده است. از طرح مهاجر-۴ نمونه‌های تغییریافته ای نیز ساخته شده از جمله هدهد و نمونه کاملاً جدید مهاجر-۴ که به نام پهپاد صادق شناخته می‌شود. پهپاد صادق به موشک‌های دوش‌پرتاب میثاق نیز برای ایفای نقش عملیات هوا به هوا مجهز شده است. آخرین محصول خانواده پهپادهای مهاجر که ابتدای سال ۱۳۹۶ رونمایی شد به نام مهاجر-۶ نیز قابلیت‌های شناسایی و تهاجمی توأمان دارد.
نیروی زمینی ارتش به عنوان یکی از یگان‌هایی که به طور بسیار گسترده‌ای از پهپادها استفاده می‌کند، با اعمال تغییراتی روی پهپادهای خود آنها را ارتقاء داده یا برای مأموریت‌های جدید آماده می‌سازد. از آن جمله می‌توان به توسعه و ساخت دستکم ۲ نمونه پهپاد انتحاری با بردهای ۱۰۰ و ۲۵۰ کیلومتر اشاره کرد. در این پهپادها با جاسازی یک سرجنگی به جای محموله‌های شناسایی و مراقبت عملاً یک موشک کروز کوتاه‌برد حاصل شده است.
نمونه ۱۰۰ کیلومتری به نام رعد۸۵ توانایی ارسال تصاویر تا برخورد به هدف را دارد. به این ترتیب کاربر ضمن دریافت اطلاعات از آخرین وضعیت هدف، امکان افزایش دقت در اصابت را با خطای کمتر از یک متر دارد و همچنین در صورت نیاز می‌تواند با رؤیت هدف مهمتری از طریق تصاویر، به انتخاب آن هدف اقدام کند. نمونه برد ۲۵۰ کیلومتری نیز بر اساس یکی از پهپادهای موجود توسعه یافته و عملیاتی شده است. ارزش این وسیله به قدری بالا است که اعلام خبر آزمایش آن در رزمایش محمد رسول الله ارتش جمهوری اسلامی ایران، بازتاب‌های جهانی گسترده‌ای ایجاد کرد.
در یکی از آخرین بهسازی‌های انجام شده در نیروی زمینی ارتش، پهپاد پرآوازه مهاجر-۴ به یکی از پرکاربردترین و مشهورترین سلاح‌های هوا به سطح مجهز شده است. در هفته دفاع مقدس امسال در یکی از نمایشگاه‌های برپا شده به این مناسبت در پایتخت، یک پهپاد مهاجر-۴ مجهز به دو فروند راکت هایدرا-۷۰ به نمایش در آمد. این راکت در یک پرتابگر لوله‌ای تک فروندی زیر هر بال مهاجر-۴ نصب شده و برای اولین بار این پهپاد را نیز به جرگه پهپادهای تهاجم زمینی ایران وارد کرده است.
پهپاد مهاجر-۴ مسلح به راکت هایدرا-۷۰
راکت پرکاربرد هایدرا-۷۰ که ابتدا برای عملیات هوا به هوا طراحی شده بود، بعدها در نقش هوا به سطح به شهرت رسید در عملیات‌های سطح به سطح نیز در مورد استفاده قرار می‌گیرد. این راکت که دارای قطر بدنه ۲.۷۵ اینچ معادل ۷۰ میلیمتر است به برد ۷هزار تا ۱۲هزار متر رسیده و دارای سرجنگیهای مختلف ۴.۵ تا ۷.۷ کیلوگرمی با جرم نهایی ۱۴.۶ کیلوگرم برای کل راکت است. بالگردهای کبرای هوانیروز در دوران جنگ تحمیلی به کمک این راکت، موفق شدند ضربات سنگینی به نیروهای متجاوز عراقی وارد کنند. البته این راکت توسط هواپیماهای جنگنده اف-۴ و اف-۵ نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
امروزه با افزودن یک سامانه هدفگیری و هدایت شامل انواع لیزری یا تصویرساز حرارتی و بالک کنترلی در نزدیکی دماغه، این راکتها با هزینه اندکی نسبت به موشک‌های هوا به سطح معمول، به موشک تبدیل شده و کارایی عملیاتی آن چندین برابر می‌شود.
مهاجر-۴ مسلح به ۲ راکت هایدرا-۷۰
به دلیل قطر کم این راکتها و نیز طول آنها که بین ۱.۷ تا ۲ متر در نمونه‌های مختلف است، پرتابگرهای آن نیز نسبتاً کوچک بوده و کاربری آن را توسعه می‌دهند. در ایران نیز چند سالی است یک پرتابگر مستقر روی نفربر سبک صیاد برای کاربرد این راکت در نقش سطح به سطح توسعه یافته است. همچنین علاوه بر پرتابگرهای ۷ و ۱۹ فروندی معمول هایدرا-۷۰، یک راکت‌انداز ۲ فروندی سبک نیز برای آن در ایران ساخته شده است. کارایی مطلوب راکت‌های هایدرا-۷۰ و امکان نصب آن روی پرنده‌های سبک سبب شده بود تا پیش از این نیز جایروپلین‌های نیروی زمینی سپاه به راکت‌های هایدرا-۷۰ مجهز شوند.
تجهیز مهاجر-۴ به این راکت سبب می‌شود که در عملیات‌های شناسایی امکان تهاجم نیز به اهداف شناسایی شده در صورت وجود یک ضرورت عملیاتی فوری فراهم شود. در واقع با توسعه سامانه‌های مراقبت هوایی بسیار سبک در صنایع الکترونیک وزارت دفاع در سالهای اخیر، احتمالاً امکان حمل همزمان تجهیزات شناسایی و راکت هوا به سطح به طور همزمان در مهاجر-۴ وجود خواهد داشت. ضمن اینکه مهاجر-۴ نیز همچون نمونه‌های قبلی امکان شروع پرواز توسط یک پرتابگر به جای باند پرواز را در نزدیکی میدان نبرد دارد که ارزش راهکنشی (تاکتیکی) بالاتری به آن می‌دهد
با توجه به اینکه در پهپاد مهاجر-۲ نیز امکان حمل دستکم ۲۸ کیلوگرم محموله مشاهده شده، ممکن است در آینده این پهپاد پرتعداد ایرانی نیز به هایدرا-۷۰ مسلح شود.
مهاجر-۴ مسلح شده به راکت، در کنار سایر پهپادهایی که پیش از این برای عملیات تهاجم زمینی توسعه یافته یا آماده شده بودند مانند کرار، شاهد-۱۲۹، فطرس، حماسه، نمونه‌های بومی RQ-۱۷۰ مانند سیمرغ و مهاجر-۲ و ۶ و برخی پهپادهایی که هنوز نام آنها رسماً اعلام نشده است آرایه‌ای پرتعداد از پهپادهای ایرانی را شکل می‌دهند که در مأموریت‌های مختلف امکان عملکرد مؤثر و نیز دقیق در مواقع به کارگیری موشک‌های هوا به سطح را دارند، عملکردی که نمایی از آن در عملیات های انجام شده بر فراز عراق و سوریه مشاهده شده است.