به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، پهپادهای تجاری بخصوص در اندازه های کوچک چند سالی است که در اکثر کشورهای جهان از جمله ایران، در تعداد بالایی به فروش رسیده و در اختیار اقشار مختلف جامعه قرار دارد. به مانند هر پدیده یا وسیله دیگری بخصوص از نوع پرنده و کوچک، توسعه و رونق استفاده از این پهپادهای تجاری کوچک دارای نکات مثبت و منفی است بخصوص آنکه قابلیت پروازی و حمل محموله هایی در اشکال و انواع مختلف می تواند اثرات منفی این سیستم ها را شدیداً پر رنگ کند. یکی از ساده ترین موارد سوء استفاده از پرنده های بدون سرنشین کوچک در گونه های تجاری، تصویر برداری از حریم های ممنوعه و مجالس خصوصی افراد است که در سالهای اخیر در بسیاری از نقاط جهان جنجالی شده است چراکه این پهپادهای کوچک توان حمل دوربین هایی با قابلیت تهیه تصویر با کیفیت بسیار بالا را داشته و می توان از آنها در بحث نقض حریم خصوصی بهره برد.

بیشتر بخوانید:

MQ1 ایرانی برای نخستین بار عملیاتی شد / سپاه «پریدیتور» آمریکایی را تولید انبوه کرد

تاکتیک ویژه پهپادهای بمب‌افکن سپاه برای غافلگیری دشمن / همه جاده‌ها فرودگاه RQ-170 ایرانی شد

مسئله دیگر، پروازهای غیر مجاز این پرنده ها در مکان هایی مثل فرودگاه ها است. در چند سال اخیر موارد متعددی از پرواز این پرنده های بدون سرنشین در نزدیکی هواپیماهای در حال بلند شدن از زمین یا در حال فرود گزارش شده که ممکن بوده با برخورد باعث بروز یک فاجعه انسانی شوند. موارد بسیاری از تعلیق عملیات های پروازی نیز به دلیل دیده شدن این هواپیماها در دنیا گزارش شده است. فرودگاه هایی در لندن و دوبی از جمله قربانیان حضور این گونه پهپادهای تجاری بودند. یادمان نرفته که چند سال پیش حضور دو فروند پهپاد در منطقه ای ممنوعه بر فراز تهران باعث واکنش پدافند و حتی شلیک توپ های ضد هوایی شد.

مسئله خطرناک تر نیز استفاده نظامی از این پرنده های بدون سرنشین است. این مسئله خصوصاً در منطقه خاورمیانه توسط گروه تروریستی داعش در سالهای اخیر شدیداً باب ش د. از این پهپادها می توان به عنوان حامل مواد منفجره استفاده کرد و از آنها در نقش بمب افکن یا پرنده انتحاری بهره برد. حمله یکی از این پهپادهای مسلح به یک گروه از مردم در یک مراسم یا یک محله شلوغ یا حمله آنها به نیروگاه ها یا پادگان های نظامی می تواند اثرات بسیار مخرب و غیر قابل جبران را داشته باشد.

مشکل مقابله با این پهپادها چیست؟

مقابله با پهپادی مثل سری پردیتور یا هرمس به نوعی شبیه به مقابله با هر وسیله پرنده بزرگ دیگری است. این پهپادها در ارتفاع متوسط یا بالا پرواز کرده و سطح مقطع راداری مشخصی دارند و می توان با انواع رادار یا سیستم های شناسایی اپتیکی و توپ یا موشک های ضد هوایی آنها را هدف قرار داد. اما پهپادهای تجاری کوچک و کوادکوپترها در ارتفاعی بسیار کمتر - در بسیاری از اوقات بین ۱۰۰ الی ۳۰۰ متر از سطح زمین - پرواز کرده، اندازه آنها بسیار کوچک بوده و شناسایی آنها با امواج رادار یا سامانه های اپتیکی نظامی که برای رهگیری پهپاد یا هواپیماهایی با استانداردهای نظامی تنظیم شده است، امری بسیار مشکل -اگر نگوییم غیرممکن- خواهد بود.

در بحث درگیری و انهدام اینگونه وسایل نیز خصوصاً در سناریوهایی که این وسایل پرنده کوچک بر فراز مناطق مسکونی پرواز می کنند، مسلماً برخورد سخت و نابودی وسیله پرنده مورد نظر خالی از خطر نخواهد بود. در میدان جنگ هم نیروهای درگیر در صورت رو به رو شدن به این گونه از پهپادها، سلاحی برای مقابله با آنها در اختیار ندارند.

نزاجا به دنبال برخورد بی صدا با پهپادهای مزاحم

در بحث برخورد با پهپادهای پایین پرواز تجاری برخی از کشورهای دنیا ایده استفاده از شات گان ها را با تعداد بالای ساچمه مطرح کردند که ایده ای پر سر و صدا و البته خطرناک در محله های شلوغ است. استفاده از توپ های ضد هوایی و موشک های دوش پرتاب هم در برخی از موارد پیشنهاد شده که مشخصاً استفاده از آنها در محیط های شهری با اما و اگرهای زیادی رو به رو است. در اینجا بحث مقابله الکترونیکی منجر به اخلال مطرح می شود که راه حلی ارزان، بی سر و صدا و البته بی خطر برای رفع تهدید پهپادهای تجاری به شمار می رود.

بروز تهدیدات مختلف در سالهای اخیر که در بالا به نمونه هایی از آنها اشاره شد و البته مورد برخورد با پهپادهای مزاحم، به سرعت باعث ایجاد توسعه سیستم های مقابله نرم با این تهدید در نیروهای مسلح شد که در این بحث نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران پیش قدم بوده است.

در یکی از اولین قدم ها، اواخر سال ۱۳۹۵ از یک سیستم اخلالگر ضد پهپاد که قابل حمل توسط یک نیروی پیاده است رونمایی شد. این سامانه دارای بردی در حدود ۳ کیلومتر بوده و در محدوده باند S و فرکانس ۲.۳ الی ۲.۵ گیگاهرتز با توان تشعشی ۳۰ وات فعالیت می کرد.فرکانس ۲.۳ الی ۲.۵ گیگاهرتز از جمله طول فرکانس هایی هست که برای ارسال تصویر به صورت زنده به یک گیرنده دیگر مثل یک ایستگاه زمینی ارسال می شود و با اخلال این فرکانس ها می توان عملکرد پهپاد مورد نظر را مختل کرد.

نمونه اولیه اخلال گر ساخت نزاجا

اما ۳۱ فروردین ماه امسال دستاوردهای جدید نیروی زمینی ارتش رونمایی شد که در بین آنها دو سیستم خاص برای مقابله با پهپادهای کوچک وجود داشت. یکی سیستم اخلال گر شاهین، بر اساس پروژه شاهد، که به نسبت جمر قبلی نیروی زمینی از اندازه بزرگتری برخوردار بوده و البته اطلاعات دقیقی درباره آن ارائه نشده است. این نکته درباره این سیستم اعلام شده که توان اخلال بر روی امواج ماهواره ای جی پی اس و گلوناس را دارد.

بیشتر پهپادهای تجاری برای مسیر یابی از سامانه جی پی اس بهره می برند و اخلال در این امواج باعث از کار افتادن این پهپادها می شود. سیستم تامین انرژی و ایجاد کننده سیگنال های اخلال گر به مانند یک کوله پشتی در پشت کاربر قرار گرفته و سیستم ارسال کننده امواج نیز تقریباً به شکل یک سلاح انفرادی طراحی و ساخته شده است.

سامانه اخلال گر شاهین

در مواقعی شاید استفاده از اخلالگر هم به دلایلی ممکن نباشد. برای نمونه در فضایی که سیستم های مخابراتی یا ارتباطی دیگری نیز فعال بوده و استفاده از اخلالگر می تواند منجر به توقف عملکرد آنها نیز شود. جهاد خودکفایی نزاجا برای این شرایط هم خود را آماده کرده و یک سامانه مناسب هم با قابلیت پرتاب از سلاح ژ -۳ و هم قابلیت حمله با یک پهپاد را توسعه داده است. این سیستم در حقیقت یک پرتاب کننده تور است که ۱۵۰ متر برد دارد. این سیستم مثل یک نارنجک تفنگی درون یک محفظه در جلوی تفنگ ژ -۳ نصب شده و به سمت هدف تور را پرتاب می کند. این تور باعث اخلال در عملیات پروازی پهپاد شده و باعث سقوط آن می شود.

اسلحه ژ -۳ مجهز به پرتاب گر تور ضد پهپاد

یک نوع سیستم پهپادی مجهز به تور هم توسط متخصصان نیروی زمینی ارتش توسعه پیدا کرده که در آن، یک پهپاد خود حامل تور بوده و به شکار پهپاد دیگر می رود. این پرنده مجهز به دو لانچر پرتاب تور با برد پرتاب ۲۰ متر بوده و مساحت تورهای پرتاب شده ۱۲ متر مربع است.

استفاده از تور روشی تقریباً جدید است که در برخی از کشورهایی دنیا در کنار روش جالب استفاده از پرنده های شکاری مثل عقاب برای شکار پهپادهای مزاحم به کار گرفته می شود. به همین خاطر، آنچه از این دو طرح جدید می توان متوجه شد آن است که نیروهای مسلح بخصوص مجموعه نیروی زمینی ارتش بحث مقابله با پهپادهای تجاری را جدی گرفته و راه حل های مناسب و عملی را برای این مسئله عرضه کرده است؛ موضوعی که بسیاری از نیروهای مسلح دنیا برای حل آن به سراغ معدود شرکت های غربی رفته و دست به دامن آنها شده اند.