سرویس اقتصاد مشرق - حسن روحانی رئیس جمهور در سفر اخیر خود به استان هرمزگان، در جلسه ای که روز پنج‌شنبه با اعضای شورای اداری شهر بندرعباس برگزار شد، از تاکید ویژه رهبرمعظم انقلاب بر حل مسئله ورود کالای قاچاق به کشور سخن گفت. روحانی در این جلسه گفت: مقام معظم رهبری بر روی مسأله قاچاق حساسیت ویژه‌ای دارند، در جلسات هفتگی به مسأله قاچاق و اینکه چرا این معضل هنوز ادامه دارد، تأکید می‌کنند.

روحانی در حالی از دل‌مشغولی رهبرانقلاب نسبت به حجم بالای واردات کالای قاچاق به کشور سخن گفت که برخی اوقات مسئولین دولتی در این خصوص اظهارنظرهایی دارند که نه تنها کمکی به حل مشکل نمی‌کند بلکه راه را برای بررسی کارشناسی و شناسایی نقاط ضعف نیز ناهموار می‌کند.

برای نمونه آبان‌ماه امسال وزیر اقتصاد طی اظهاراتی قابل توجه گفته بود: «قاچاق از مبادی رسمی نداریم، ممکن است داشته باشیم اما نام آن قاچاق نیست و باید تخلف را از قاچاق جدا کرد».

در همین زمینه

کانتینر کانتینر قاچاق می‌آید؛ وزیراقتصاد توجیه و انکار می‌کند

* شوخی به اسم «صفر شدن قاچاق در مبادی رسمی»

تنها چند روز پس از این اظهارات بود که نه تنها واکنش‌های منفی کارشناسان، مسئولان و نمایندگان شدت گرفت بلکه حتی وزارت اطلاعات هم پس از این ادعا، از کشف ۱۱۲۸ کانتینر کالای قاچاق خبر داد.

در همین زمینه

جزئیات شناسایی ۱۱۲۸ کانتینر کالای قاچاق از گمرک

البته برخی جریان‌های رسانه‌ای سعی داشتند اینگونه القا کنند که داستان ۱۱۲۸کانتیر کالای قاچاق مربوط به همان داستان ۲۱۰ کانتینر معروف و مربوط به برادران «ح» است که سال گذشته رسانه‌ای شد؛ اما بررسی‌های نشان داد که نه تنها متهمین این دو پرونده متفاوت بوده است، بلکه حتی سناریوی تخلف این دو پرونده نیز با یکدیگر تفاوت‌های فاحشی داشته است.

با وجود ضعف‌ها و کم‌کاری‌های موجود، ادعای به صفر رساندن قاچاق شبیه یک شوخی خنده‌دار است و تنها نشان می‌دهد که ما خوب برنامه نوشتیم و خوب حرف زدیم اما پای عمل همچنان می‌لنگد.

* تفاوت حرف تا عمل

گمرک در حالی با صراحت ادعا می‌کند «قاچاق از مبادی رسمی وجود ندارد» که حاضر نیست بر اساس مستندات قانونی، اطلاعات ثبت شده در سامانه جامع امور گمرکی را با سامانه جامع تجارت تبادل کند؛ یا آنکه طبق تبصره ۶ آیین‌نامه اجرایی مواد (۵) و (۶) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، گمرک تنها می‌بایست تا پیش از راه‌اندازی و بهره‌برداری کامل از سامانه جامع تجارت، به تبادل اطلاعات با دیگر دستگاه‌ها اقدام کند و به محض راه‌اندازی این سامانه‌ها، از روند قبلی خود دست بکشد؛ این روند می‌بایست از بهمن‌ماه سال گذشته تغییر کند اما با گذشت ۱۱ماه از آن تاریخ، در هنوز بر همان پاشنه می‌چرخد.

در همین رابطه

چرا گمرک ثبت اطلاعات کالاها را دور می‌زند؟

کارشناسان علت این مسئله که چرا سامانه جامع تجارت باید محور قرار بگیرد، علت اصلی را در این می‌دانند که گمرک در فرآیند واردات ذینفع است، بنابراین نباید سامانه محوری یعنی «سامانه جامع تجارت به عنوان مرکز تبادل اطلاعات تجاری» در اختیار دستگاهی باشد که خود از فرآیند واردات منتفع می‌شود.

بیشتر بخوانید

چرا واردات از صادرات پیشی گرفته است؟ + جدول

از سوی دیگر نیز بر اساس ماده۱۱۳ قانون امور گمرکی، مصادیق کالا و ارز زیادند و این دستگاه‌ها اصلاً قادر به شناسایی تمامی این مصادیق نخواهند بود؛ حال جای سوال است که چگونه گمرک ادعای کنترل ۱۰۰درصدی کالاهای ورودی به کشور را با سامانه‌های پیشرفته گمرک دارد؟

گمرک چه پاسخی به ادعاهای مطرح شده منتقدان دارد؟ با توجه به کشف ۱۱۲۴ کانتینر کالای قاچاق در بندرعباس، گمرک چه جواب منطقی دارد و آیا با این وجود، باز هم ادعای به صفر رساندن قاچاق مطرح می‌شود؟ اگر گمرک ادعای کنترل ۱۰۰درصدی کالاهای وارداتی را از گمرکات دارد، پس چرا پرونده‌های بسیاری در خصوص قاچاق از مبادی رسمی در سالجاری در خارج از قلمرو گمرکی کشف شده است؟ چرا گمرک حاضر نیست طبق قانون، اطلاعات ثبت شده در سامانه جامع گمرکی را با سامانه جامع تجارت وزارت صمت تبادل کند؟ و یا آنکه چرا گمرک از فرآیندهای موجود سرپیچی کرده است؟

بیشتر بخوانید

معافیت‌های عجیب وارداتی در ایران +جدول

* چرا گمرک قاچاق را فقط تخلف گمرکی می‌داند؟

 کارشناسان حقوقی در نقد گفته‌های مسعود کرباسیان مبنی بر نداشتن قاچاق از مبادی رسمی و اینکه تخلف را باید از قاچاق جدا کرد، عنوان می‌کنند که «گمرک مشتاق به اعلام جرم نیست و تنها تمایل دارد اعلام کند یک «تخلف گمرکی» رخ داده است؛ چراکه از یک سو خودش زیر سوال خواهد رفت و از سوی دیگر با تخلف خواندن این اعمال، جریمه و جزای نقدی ناشی از محکومیت قاچاق، به جای آنکه به خزانه دولت واریز شود، برای گمرک درآمدزاد خواهد بود».

* اصرار ناجا برای استقرار در مبادی رسمی و گمرکات

گمرک در حالی ادعای به «صفر رساندن قاچاق» و نیز «کنترل ۱۰۰درصدی کالاهای ورودی به کشور» را دارد که «ناجا» همچنان پیگیر مستقر شدن در گمرکات کشور است.

به عنوان مثال، همین چند روز پیش بود که سردار اسکندر مومنی، جانشین فرمانده نیروی انتظامی گفته بود: «طی درخواست فرمانده نیروی انتظامی به ستاد کل نیروهای مسلح این مهم ابلاغ و به‌زودی شاهد تشکیل پلیس گمرک خواهیم بود تا با حضور نیروی انتظامی در مبادی رسمی کنترل بیشتری انجام شود»؛

* گمرک متهم ردیف اول قاچاق کالا

از جمله منتقدان گمرک می‌توان به علی شفیعی، عضو کمیسیون حمل‌ونقل، لجستیک و گمرک اتاق بازرگانی تهران اشاره کرد. وی با صراحت عنوان می‌کند که خود شخص رئیس کل گمرک هم آگاه است که این اعداد و ارقام اعلام شده صحیح نیست و قاچاق از مبادی رسمی گمرک، بیش از این ارقام است. به گفته شفیعی، در حال حاضر گمرک متهم ردیف اول قاچاق کالا است و باید در قبال واردات غیرقانونی پاسخگو باشد.

برخی از نمایندگان مجلس همچون حسن بهرام‌نیا نیز بر این باورند که آمار قاچاق اعلام شده از سوی مسئولان گمرک، یک پانزدهم مبلغ هم نمی‌شود و حداقل یک سوم قاچاق از مرزهای رسمی وارد کشور می‌شود.

تصریح بر واردات قاچاق از مبادی رسمی و گمرکات تنها مختص نمایندگان مجلس و کارشناسان نیست و خود دولتی‌ها نیز بر این مسئله اذعان می‌کنند. در این زمینه می‌توان به سخنان عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور، اشاره کرد که بر ضرورت جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق از مبادی رسمی و مناطق آزاد تاکید کرده و عنوان می‌کند که «دستگاه‌های مسئول باید در این مجاری تدابیر و کنترل‌های دقیق‌تری داشته باشند».

علاوه بر این، حدود ۲ ماه قبل و در ۱۱ دی‌ماه اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور نیز گفته است که «استقرار گمرک الکترونیک و یکپارچه موجب کاهش قابل توجهی از میزان قاچاق از مبادی رسمی کشور شده است»؛ به عبارت دیگر یعنی قاچاق از مبادی رسمی کاهش یافته اما نه آنکه به صفر رسیده باشد.

در ادامه تنها نام برخی از افرادی آمده که ضمن وجود قاچاق از مبادی رسمی، سخنان آقای کرباسیان «مبنی بر آنکه از مبادی رسمی قاچاق نداریم» را رد می‌کنند؛ نکته حائز اهمیت آنکه، اکثریت این اظهارنظرات برای سال ۹۶ است.