سرویس اقتصاد مشرق - بررسی لایحه پیوستن ایران به معاهده FATF بهانه ای شد تا بار دیگر مخاطرات پیوستن به این معاهده سر زبان‌ها بیفتد. نام توافق مقابله با پولشویی و تامین مالی تروریزم، پس از اجرای برجام بارها برده شد و موافقان و مخالفان هم پیدا کرد.

مخالفان این توافق معتقد بودند با پیوستن ایران به FATF که عضو ناظر منطقه‌ای آن نیز رژیم سعودی است، عملا تمامی اطلاعات تراکنش‌های مالی کشور را در اختیار طرف مقابل قرار می‌دهد و بنابراین فعالین اقتصادی دچار مشکلات فراوانی می‌شوند. در طرف مقابل موافقان این لایحه که عمدتا دولتی‌ها و مدافعان برجام بودند، با طرح این مسئله که پیوستن به FATF برای ارتباطات بانکی ایران با خارج از کشور نیاز است سعی در توجیه این توافق داشتند. اما در این میان نقش برخی افراد شناخته‌شده در این معاهده نیز غیر قابل انکار است.

بیشتر بخوانید

معاهده FATF چیست؟

ردپای جاسوس هسته ای در FATF

عبدالرسول دری اصفهانی یکی از افرادی است که نقش مهم و اساسی در این معادله دارد. او که هم‌اکنون به جرم جاسوسی برای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی در زندان به سر می برد در دوران مذاکرات هسته‌ای که منجر به توافق برجام شد، مسئول بخش بانکی و مالی مذاکرات هسته‌ای بود.

پس از اصرار و پافشاری طرف آمریکایی ، دری اصفهانی  نیز به عنوان نیروی نفوذی توانسته بود با دادن اطلاعات غلط، مذاکره‌کنندگان را نسبت به این توافق مجاب و آن‌را وارد برجام کند تا دشمن بتواند در آینده حداکثر استفاده از این پیمان پولی را ببرد.

«لزوما هر کاری از طریق سیستم بانکی صورت نمی‌گیرد و ما در سال‌های قبل مثلا اگر برای آقای ایکس پولی ارسال می‌کردیم فکر می‌کردید به صورت بانکی بوده است. برخی افراد در لیست تحریم شورای امنیت هستند و همه کشورها ملزم به رعایت هستند. ما هیچگاه به این لیست‌ها مقید نبودیم، ولی دلیلی نمی‌شود که بانک‌های خودمان را به دست خودمان گیر بیندازیم. وقتی راه‌های دیگری هم برای ارسال پول وجود دارد،‌دلیلی برای این کار وجود ندارد.»

حال که مشخص است، یکی از اعضای تیم مذاکرات هسته ای که نقش عمده ای در موضوعات اقتصادی از جمله ماجرای رفع تحریم ها و... را داشته است، جاسوس و نفوذی سرویس‌های امنیتی آمریکا  و انگلیس بوده، به راحتی می‌توان علت عدم موفقیت برجام در لغو تحریم‌ها را متوجه شد، اما هنوز این سوال وجود دارد که چرا دری اصفهانی و طرف‌های خارجی اصرار به پیوستن ایران به FATF‌ داشتند و چرا مجلس نیز در این وضعیت که برای برجام بوجود امده همچنان به دنبال این معاهده است؟

چرا پیوستن به FATF‌ برای ایران خطرناک است؟

بهترین پاسخ به این سوال را می‌توان از مقامات خارجی شنید. برای نمونه خوان زاراته، معاون مدیریت مبارزه با تروریسم و جرائم مالی در وزارت خزانه داری آمریکا برای تبیین بهتر جایگاه FATF در فشار بر ایران، می‌­گوید:

«برای قرار دادن ایران در تنگنا و سخت­‌تر کردن شرایط برای این کشور، به حضور کامل FATF نیاز است.»

همانطور که مشخص است، از قبل برای به دام انداختن ایران سناریوهایی پیش‌بینی شده بود و برنامه ریزان آمریکا و طرف‌های خارجی در یک خط مشخص برای ضربه به ایران قرار گرفته بودند. ضربه‌ای که ضررش برای ایران از ضرر برجام بیشتر است. موارد زیر فهرست کوتاهی از خطراتی است که این توافق برای ایران به همراه دارد.

۱- ناتوانی در دور زدن تحریم‌ها

یکی از برگ‌برنده‌های ایران در دوران تحریم‌های هوشمند سال‌های گذشته، استفاده از روش‌هایی غیر مرسوم برای جابجایی پول و تامین کالاهای مورد نیاز کشور بود که در ادبیات عامیانه به دور زدن تحریم‌ها مشهور بود. پیوستن به FATF و اشتراک مراودات مالی و تجاری ایران با کشورهای دیگر، می‌تواند امکان انجام کارهایی که برای فرار از تحریم درنظر گرفته شده بود را غیرممکن کند و راه‌های دور زدن تحریم‌ها را مسدود نماید.

درواقع هر شخصی که بخواهد کالایی وارد کند اطلاعات حساب او و جابجایی پول از مبدا تا مقصد توسط این سامانه بررسی می شود و به این علت، امکان عملیاتی دور زدن تحریم‌ را سخت تر می‌کند. به بیان دیگر جمع آوری اطلاعات برای تحریم‌های موثر یکی از ابعاد این معاهده است.

۲- خودتحریمی

ایراد اصلی و مهم دیگر حضور در این پیمان بانکی برای ایران، خود تحریمی است چرا که طبق قوانین این توافق، امکان ارائه خدمات مالی به افراد و نهادهایی که در  لیست تحریم‌های بین‌المللی قرار دارند غیر ممکن است. براساس اطلاعات موجود، ۲۲۳ فرد و نهاد ایرانی در لیست تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار دارند و ۸۴ فرد و نهاد شامل ۲۳ فرد و ۶۱ نهاد نیز طبق قطعنامه ۲۲۳۱ تحریم هستند.

در واقع بانک‌های ایران و پس از آن بانک‌مرکزی ایران نمی‌تواند به این افراد و ارگان‌ها خدمات مالی ارائه کند، و باید آن‌هایی که تحریم هستند را تحریم‌کند که از جمله آن‌ها می‌توان به سپاه قدس و سردار حاج قاسم سلیمانی نیز اشاره کرد. در بعد بین‌المللی نیز امکان حمایت از حزب‌الله لبنان که آن‌هم در لیست گروه‌های تروریستی قرار دارد نیز سلب می شود.

در نظر گرفتن این موارد بخوبی مشخص خواهد کرد که چرا FATF تا این اندازه برای دشمنان مهم است چون به راحتی می‌توانند در حضور و نفوذ منطقه‌ای ایران و حمایت از گروه‌های آزادیبخش اخلال ایجاد کنند. در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس در این خصوص آمده :  در مورد تروریسم و مصادیق آن اختلافات جدی با FATF خواهیم داشت و حتی اگر حق شرطی هم داشته باشیم هیچ کارآیی برای ما نخواهد داشت.

نقوی حسینی نماینده مجلس در این خصوص در جلسه علنی گفت:

«اصلاحاتی که کمیسیون در لایحه انجام داده محور آن حذف تبصره ۲ ماده یک است که خواسته FATF است.»وی ادامه داد: «ایران در عین خودداری کامل از هر گونه دخالت در امور داخلی ملت‌های دیگر، از مبارزه حق‌‏طلبانه مستضعفان در برابر مستکبران در هر نقطه از جهان حمایت می‌کند. بر اساس این اصل حذف تبصره که خواسته FATF است و در این اصل آمده که گروه‌های استقلال‌طلب و مبارزه با استکبار جزو گروه‌های تروریستی نیستند و FATF درخواست حذف این موضوع را کرده و این خلاف قانون اساسی است.»

۳- ناامنی فعالان اقتصادی

یکی دیگر از ابعاد تاثیر مخرب FATF بر اقتصاد ایران را می‌توان ناامنی فعالین و مجموعه های اقتصادی در نظر گرفت. فرض کنید ایران وارد این پیمان شد و اطلاعات مالی خود را به اشتراک گذاشت. پس از گذشت مدتی طرف های خارجی و مخصوصا آمریکایی ها با در دست داشتن اطلاعات تراکنش‌های مالی ایرانیان، در مرحله اول می‌توانند در معاملات و مراودات اقتصادی آن افرادی که حالا مشخص شده نقش اساسی در تامین کالاهای مورد نیاز ایران را داشتند مسدود نماید.

در مرحله بعد نیز حتی با رهگیری معاملات این افراد با خارج از کشور، اقدام به بلوکه سازی اموال آن‌ها و حتی فشار بر طرف‌های معامله خارجی برای قطع ارتباط تجاری با این افراد کنند. در واقع خطر مضاعفی شامل حال تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی خواهد شد تا جاییکه ممکن است آن ها را به لیست تحریم‌ها اضافه کند.

مرحله بعد نیز مربوط به شرکت‌ها و مجموعه‌های اقتصادی است. به عنوان نمونه یکی از تحریم‌هایی که علیه ایران وجود دارد تحریم خودرو و قطعات آن است. حال حساب کنید آمریکا با دسترسی به اطلاعات حساب‌های شرکت‌های خودروساز ایرانی و همچنین قطعه‌سازان و طرفهای معاملات خارجی آن‌ها، حساب های اصلی که تامین مخارج را برعهده دارند شناسایی و همکاران آن را نیز با تهدید از معاملات حذف کند و عملا آن‌ها را به لیست‌تحریم اضافه نماید.

این اتفاق ممکن است برای هرکدام دیگر از صنایع ایران و فعالان اقتصادی کشور نیز رخ دهد و آن‌ها را تنها به جرم اینکه مواد اساسی مورد نیاز مردم را تامین کردند دچار مشکل نماید. طبق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس این لایحه در کنار معاهده پالرمو و قانون مبارزه با پولشویی نمی‌تواند امنیت گردش‌های مالی و حساب‌ها و تراکنش‌های مردم را که مستقیم به آمریکا منتقل خواهد شد را تأمین کند.

عذرخواهی ظریف و سیف بخاطر امضای FATF

مواردی که مطرح شد تنها بخشی از دلایلی است که می‌تواند برای نپیوستن به این معاهده در نظر گرفته شود و همین مقدار برای تصمیم‌گیران و نمایندگان مجلس که هم‌اکنون در حال بررسی آن هستند، کفایت می‌کند. اما در این میان در نظر گرفتن این مسئله که عاقبت دفعه قبل که موضوع پیوستن به FATF مطرح شده بود به کجا رسید نیز می‌تواند محل تامل باشد.

چندی پیش و در جریان بررسی لایحه عضویت ایران در پیمان پالرمو که آن‌هم یکی دیگر از توافقات نامتوازنی است که خطراتی برای امنیت ملی ایران به همراه دارد، حسینعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس از نامه‌ای با امضای محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، ولی‌الله سیف رئیس‌کل بانک مرکزی و علی طیب نیا وزیر وقت اقتصاد خبر داد.

حاجی‌دلیگانی در این رابطه گفت: اینکه آقایان ظریف، سیف و طیب‌نیا در تاریخ ۱۲ مرداد ۹۵ نامه‌ای نوشته‌اند و از معاهده‌ای که در خرداد ماه آن سال امضا شده، اعلام پشیمانی کرده‌اند یعنی نباید الحاق به این معاهدات را بپذیریم.

با توجه به اینکه سه عضو کابینه سابق که دو نفر آن‌ها هم‌اکنون نیز مسئولیت دارند، از امضای چنین معاهده‌ای پشیمان شدند حال باید نمایندگان مجلس پاسخ دهند که با چه دلیلی کلیات این لایحه در صحن علنی مجلس تصویب شد؟ آیا نمایندگان به درستی از خطراتی که برای امنیت ملی کشور امکان وقوع دارد، مطلعند؟