محمد کاظمی توضیح داد: کلانشهر تهران هرساله در ایام سرد سال، با توجه به توپوگرافی منطقه با پدیده وارونگی دما مواجه می‌شود. این پدیده منجر به ایجاد پایداری جوی و حبس شدن آلاینده‌های هوا در لایه‌های پایینی اتمسفر می‌شود که درنهایت آلودگی هوای تهران را به همراه خواهد داشت. با توجه به گزارش کیفیت هوای تهران در سال‌های گذشته، مشکل آلودگی هوا معمولاً از ابتدای آبان هر سال شروع می‌شود و تا انتهای ماه بهمن ادامه خواهد داشت. این مسئله باعث شده است که هرساله مسئولین مربوطه به فکر اجرای راهکارهایی برای کاهش آلودگی هوا باشند.

بیشتر بخوانید:

الحاق به توافق‌نامه پاریس سدی دربرابر توسعه کشور

فیلم/ آلودگی هوای تهران با اجرای توافق پاریس حل می‌شود؟

وی ادامه داد: اواسط آذر ماه ۱۳۹۴ که تهران درگیر آلودگی هوا بود، بیست‌ویکمین نشست سالانه مجمع جهانی تغییر اقلیم تحت عنوان COP-۲۱ در شهر پاریس برگزار شد. نشست پاریس پیرامون یک محور اصلی یعنی جلوگیری از افزایش دو درجه‌ای دمای کره زمین بود. بر اساس توافق‌نامه پاریس گاز دی‌اکسید کربن (CO۲) به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین گاز گلخانه‌ای انسان‌ساخت، عامل اصلی گرمایش زمین معرفی شده است. همچنین از کشورهای عضو این توافق درخواست شده که بنا به اختیار خود، سهمی در کاهش انتشار این گاز ایفا کنند.

گره زدن عجیب مساله ملی با توافق‌نامه پاریس 

این کارشناس محیط زیست یادآور شد: از این‌رو کلیات این توافق‌نامه در ۲۳ آبان ۱۳۹۵ در صحن مجلس شورای اسلامی مورد بررسی قرار گرفت. حسن نوروزی به‌عنوان نماینده موافق این توافق‌نامه، پیوستن به این توافق را زمینه‌ساز کاهش آلودگی هوا دانست و گفت با توجه به تغییرات آب‌وهوایی در کشور ضروری است که با پیوستن به این توافق‌نامه و استفاده از تجارب کشورهای دیگر در کاهش آلودگی هوا بهره‌مند شویم. در همین راستا در انتهای جلسه، معصومه ابتکار، رییس وقت سازمان محیط زیست با مطرح کردن دو مسئله انتشار گازهای گلخانه‌ای و کاهش آلودگی هوا درکنارهم به‌عنوان یک موضوع ملی، نمایندگان مجلس را برای تصویب کلیات این لایحه قانع کرد.

کاظمی تصریح کرد: ارتباط بین این دو مسئله، ابهاماتی را در فضای کارشناسی به‌وجود آورد تا اینکه معصومه ابتکار در ۱۶ آبان ۱۳۹۶ در پاسخ به صحت ارتباط بین این دو موضوع، دوباره تأکید کرد رویکرد اصلی دولت این است که اقتصاد ایران باید به سمت کاهش کربن، کاهش گازهای گلخانه‌ای و کاهش آلودگی هوا حرکت کند و این‌ها دقیقاً با هم مرتبط هستند. همچنین در آخرین اظهارنظر، معصومه ابتکار در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ها یکی از منافع اصلی پیوستن به توافق پاریس را کاهش آلودگی هوا عنوان کرده است.

تفاوت گازهای گلخانه‌ای با آلاینده‌های هوای کلانشهرها

وی در پاسخ به این که دقیقاً چه ارتباطی بین توافق پاریس و آلودگی هوا وجود دارد گفت: نکته اولی که برای پاسخ به این سوال باید در نظر داشت تفاوت گازهای گلخانه‌ای با آلاینده‌های هواست. محور اصلی این توافق، کاهش انتشار گاز دی‌اکسید کربن (CO۲) است و اگر استدلال‌های مذکور درست باشد، بدین معناست که گاز CO۲ یکی از آلاینده‌های هوا است که با کاهش آن، شاهد کاهش آلودگی هوا خواهیم بود. بر اساس استانداردهای جهانی و البته شناخته‌شده‌ترین شاخص جهانی برای آلودگی هوا یعنی شاخص AQI، شش آلاینده به‌عنوان آلاینده‌های هوا شناخته می‌شوند که عبارت‌اند از گازهای مونوکسید کربن (CO)، دی‌اکسید نیتروژن (NO۲)، دی‌اکسید گوگرد (SO۲)، ازن (O۳)، ترکیبات آلی فرار (VOCs) و ذرات معلق کوچکتر از ۱۰ و ۵/۲ میکرون (PM۱۰ & PM۲.۵). ازطرفی با توجه به گزارش‌های موجود، درحال‌حاضر آلاینده PM۲.۵، به‌عنوان آلاینده اصلی هوا در ایران و جهان شناخته می‌شود. بنابراین گاز CO۲ و دیگر گازهای گلخانه‌ای اصلاً جز آلاینده‌های هوا محسوب نمی‌شوند و به‌عبارتی کاهش گازهای گلخانه‌ای اصلاً ارتباطی با کاهش آلودگی هوا ندارد.

این کارشناس محیط زیست افزود: نکته دوم تأثیر کاتالیست‌ها بر افزایش گازهای گلخانه‌ای است. مهم‌ترین طرحی که برای کاهش آلودگی هوا در ایران در حال اجرا است، تحت عنوان «طرح کاهش» شناخته می‌شود. این طرح شامل کنترل معاینه فنی خودروها در مناطقی از شهر است که درصورت نداشتن گواهی معاینه فنی، اجازه تردد در آن محدوده شهر را نخواهد داشت. با توجه به اینکه آلودگی هوا در شهر تهران از حساسیت بیشتری برخوردار است، از آبان امسال، فاز دوم طرح کاهش اجرایی شد که معاینه فنی خودروها را در تمام سطح شهر کنترل می‌کند. تنها آیتم مربوط به آلایندگی خودروها که در مراکز معاینه فنی کنترل می‌شود، حدود مجاز گازهای خروجی از اگزوز خودروها شامل مونوکسید کربن (CO) و هیدروکربن‌های نسوخته (HC) است. درصورتی‌که خودروها بتوانند این حدود را پاس کنند، موفق به کسب گواهی معاینه فنی می‌شوند. با توجه به آخرین تغییراتی که در حدود مجاز این دو گاز خروجی داده شده است، خودروها زمانی می‌توانند این حدود را پاس کنند که مجهز به کاتالیست باشند. بنابراین در حال‌حاضر نصب کاتالیست روی خودروها به‌عنوان جدی‌ترین راهکار کاهش آلودگی هوا در کشور شناخته می‌شود.

تاثیر کاتالیست‌ها بر کاهش آلاینده‌ها و افزایش گازهای گلخانه‌ای

کاظمی توضیح داد: کاتالیست قطعه‌ای است که در بین مسیر موتور و اگزوز خودورها نصب می‌شود و با حذف آلاینده‌های خروجی از اگزوز، به بهبود کیفیت هوای شهر کمک می‌کند. زمانی‌که گازهای HC بخواهند از کاتالیست عبور کنند، طی فرایند اکسیداسیون، این آلاینده به گازهای CO، CO۲ و H۲O تبدیل می‌شود و ازطرفی آلاینده CO هم تحت تأثیر همین فرایند به گاز CO۲ تبدیل خواهد شد. به‌عبارتی کاتالیست‌ها با حذف حدوداً ۸۰ درصدی آلاینده‌های CO و HC، منجر به تولید گازهای CO۲ و H۲O می‌شوند که هر دوی این گازها، جزء گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: از این‌رو با توجه به راهکارهای فعلی برای کاهش آلودگی هوا، حرکت به این سمت مستلزم نصب کاتالیست روی خودروها خواهد بود. همچنین با احتساب حجم بالای خودروها در حدود ۲۰ میلیون خودروی درحال‌تردد در کشور، درکنار کاهش بخشی از آلودگی هوا (کاهش انتشار CO و HC)، شاهد افزایش گازهای گلخانه‌ای (افزایش انتشار CO۲ و H۲O) خواهیم بود.

کاظمی در پایان تاکید کرد: بنابراین با توجه به دو نکته ذکرشده می‌توان گفت که راهکارهای فعلی کاهش آلودگی هوا در تضاد با کاهش گازهای گلخانه‌ای از جمله CO۲ از محل خودروهای سواری هستند. بدین معنی که اگر راهکارهای کاهش آلودگی هوا جدی‌تر دنبال شود، به‌ناچار افزایش گازهای گلخانه‌ای از این محل را در پی خواهد داشت. لذا ارتباط این دو موضوع در ایام آلودگی هوای کلانشهرها به‌مثابه ماهی گرفتن از آب گل‌آلود است.