سرویس جهان مشرق - تصمیم ظاهراً ناگهانی ترامپ در آستانه تعطیلات سال نو میلادی برای خروج حدود ۲ سرباز آمریکایی از خاک سوریه بار دیگر انتقاد سیاستمدارانی را برانگیخت که رئیس‌جمهور را بی‌اعتنا به رهبری جهانی آمریکا ویا متمایل به روسیه می‌دانند.

در چنین شرایطی و برخلاف تصور، بسیاری از رسانه‌ها تصمیم ترامپ را (البته نه به شیوه‌ای که اعلام شد!) ستودند. پایگاه‌های خبری و تحلیلی متعددی تصمیم ترامپ را در نگاه کلان، تصمیمی درست برای پایان‌دادن به باتلاقی دانستند که پیش از این ایالات متحده در عراق بدان دچار شد و نهایتاً مجبور به ترک آن شد. حتی رابرت فورد سفیر پیشین آمریکا در سوریه گفت «نیروهای آمریکایی نمی‌توانند همه آنچه از آنها در سوریه خواسته شده بود برآورده سازند» بنابر این «اگر عقبتر بایستیم و نگاه کنیم، این تصمیم درستی بود».

فورد راست می‌گوید. در واقع بسیاری از کارشناسان سوریه و مسائل بین‌الملل که کمی از جنجال داخلی آمریکا دورتر ایستاده‌اند، نگاه متفاوتی نسبت به سیاستمداران و کارشناسان مسائل داخلی آمریکا داشتند! نیکولاس هراس کارشناس مرکز مطالعات امنیتیِ آمریکای نو، به آتلانتیک می‌گوید واشینگتن در عملیات سوریه دائماً هدف خود را تغییر داده و «اکنون راهبرد ما در سوریه در یک سردرگمی کامل به سر می‌برد». اگر اضافه کنیم همین حالا نیز نسبت به زمانی که حدود ۴ هزار نیروی آمریکایی در سوریه بود، نوعی کاهش نیرو صورت گرفته، تصمیم ترامپ کمتر عجیب به نظر می‌رسد.

در این گزارش قصد داریم از میان پایگاه‌های خبری و تحلیلی، دو تحلیل تقریباً مثبت و یک تحلیل منفی پیرامون تصمیم اخیر دولت آمریکا را از تحلیلگران ارشد روابط بین‌الملل مرور کنیم، تحلیل‌هایی که به پرسش ما در تیتر این گزارش پاسخ می‌دهند البته عمدتاً از زاویه منافع آمریکا:

واشینگتن‌پست: قبل از خروج نیروها هم مشخص بود که سوریه را باختیم

آرون دیوید میلر و ریچارد ساکولسکی طی یادداشتی در واشینگتن‌پست، روزنامه‌ای که معمولاً به انتقاد از شخص ترامپ و سیاست‌هایش می‌پردازد، از خروج نیروهای آمریکایی حمایت کردند. در این یادداشت آمده است بلافاصله پس از اعلام تصمیم رئیس‌جمهور به خروج از سوریه، همه به دنبال مقصر شکست عملیات ایالات متحده در آن کشور می‌گردند، یکی اوباما و دیگری ترامپ را مقصر می‌داند. اما واقعیت این است که واقعیت‌ها علیه ما است.

میلر و ساکولسکی از اینکه ترامپ در زمان بدی و بدون مشورت با همکارانش چنین تصمیم را اعلام کرده ناخرسند هستند اما او را ستوده‌اند که فهمیده است «آمریکا نمی‌تواند موازنه نظامی و سیاسی در سوریه که سال‌ها است به نفع ایران و روسیه است، به نفع خود تغییر دهد» زیرا زمینِ تحت سلطه‌اش محدود و حمایت عمومی از حضورش اندک است. نتیجه‌اش این شده که به اعتراف سخنگوی وزارت خارجه، حتی «مأموریت» اولیه و هدف حداقلی یعنی شکست داعش نیز «هنوز انجام نشده است»، چه برسد به کنارزدن رقیبان.

تحلیلگران واشینگتن‌پست هشدار می‌دهند علی‌رغم درست‌بودن تصمیم ترامپ، اینکه تصمیمش منجر به کناره‌گیری ژنرال متیس شده است می‌تواند «پیامدهای گسترده‌تر و احتمالاً ترسناک در امنیت ملی» داشته باشد. همین حالا نیز ایران، روسیه و ترکیه از تصمیم ترامپ خوشحال شده‌اند، یکی در هوای تبدیل‌شدن به یک قدرت جهانی، دیگری به دلیل تمایل به تضعیف سعودی در منطقه و سومی خوشحال از تقویت هر چیزی که مانع قدرت‌گیری کردها در سوریه شود، حتی اگر آن چیز، یک حکومت مرکزی شیعه باشد.

میلر و ساکولسکی بر این باورند که آمریکا از ابتدا قصد داشته کردها را تنها بگذارد. در این مورد از جیمز جفری نماینده ویژه واشینگتن در حوزه سوریه نقل می‌کنند که ژانویه ۲۰۱۸ به نیویورک‌تایمز گفته «ما به ترک‌ها گفته بودیم که حضور کردها موقتی، تاکتیکی و معامله‌ای برای شکست داعش است». نویسندگان این رویکرد را منطقی ارزیابی کرده و انتظارات کردها را برای اینکه آمریکا از تمایلات خودمختاری طلبانه آنها حمایت کند و در نتیجه با دولت‌های منطقه مانند ترکیه درافتد، غیرواقعی می‌دانند. به نظر آنها اصلاً خروج آمریکا از آن جهت که کردها را مجبور می‌کند به توافقی با دمشق و آنکارا برسند، به نفع خود کردها است.

در ادامه گزارش نابودی مطلق داعش را به بازسازی اقتصادی و اجتماعی سوریه منوط کرده است، امری که به نظر نویسندگان، آمریکا امکانش را دارد اما تمایلی برای آن ندارد. حضور صرفاً ۲ هزار نیرو یا اعطای ۲۰۰ میلیون برای بازسازی پس از جنگی که کل کشور را نابود کرده، شاهدی بر این عدم تمایل است.

فارن‌پالسی: ترامپ طبق معمول کار درست را به شیوه‌ای نادرست انجام داد

تحلیلگر معروف و استاد روابط بین‌الملل، استفن والت صراحتاً به کسانی که همیشه نگران پایان دخالت‌های آمریکا در مناطقِ دیگر جهان هستند یادآور می‌شود آنچه شما «رؤیایش را دیدید، برایش لابی کردید و نهایتاً به رئیس‌جمهور زودباور، جرج دبلیو بوش فروختید (یعنی مداخله در عراق در سال ۲۰۰۳ میلادی) یکی از عوامل اصلی شکل‌گیری وضعیت پیچیده‌ای است که امروز خاورمیانه بدان دچار شده است. اگر جنگ ما در عراق نبود، چیزی به نام اشغال آن از سوی آمریکا وجود نداشت، شبه‌نظامیان آمریکاستیز رشد نمی‌کردند، القاعده‌ای در بین‌النهرین وجود نداشت و در نتیجه داعشی شکل نمی‌گرفت».

والت ادامه می‌دهد «سرنگونی صدام، رقیب اصلی ایران در منطقه را کنار زد» که «هدیه‌ای رایگان» به آنچه او «رژیم آخوندی» می‌نامد به شمار می‌رفت و بدتر از همه اینکه «مغزهای استراتژیستی که آن نقشه بی‌سرانجام و ناکام را طراحی کردند (شامل جان بولتون مشاور کنونی امنیت ملی در آمریکا)، حالا نیز در حال بازیافت ویرایش‌های جدیدی از سیاست‌های مشابه‌اند».

وی سپس به انتقاد از تایمز می‌پردازد که «راهبرد عقب‌نشینی» را تیتر کرده است زیرا به نظر والت نمی‌توان با وجود هزاران نیرو در خاورمیانه همان‌گونه سخن بگوییم که گویی ناپلئون از مسکو عقب‌نشینی کرده است. ایالات متحده هنوز بیش از «۴۰ هزار» نیرو در منطقه و اطراف آن دارد و «کمک‌های نظامی گشاده‌دستانه‌ای برای کارگزاران منطقه‌ای خود فراهم می‌کند».

به عنوان نکته سوم، والت مخالفِ سخن‌گفتن از «از دست‌دادنِ سوریه» است زیرا اساساً سوریه برای آمریکا نبوده است. سوریه از نیمه دهه ۱۹۵۰ میلادی کارگزار شوروی بوده و به باور این تحلیلگر، حالا نیز مسکو برای همین از سقوط اسد جلوگیری می‌کند. وی صریحاً می‌نویسد اگر قرار باشد یک درس از ۱۵ سال گذشته بگیریم این است که «ایالات متحده نمی‌تواند هیچیک از کشورهای خاورمیانه را به کنترل خود درآورد و نباید کلی خون و پول در تلاش برای این کارِ غیرممکن هزینه کند».

وی از اوباما انتقاد می‌کند که چگونه بعد از چندین دهه تعامل و تجارت آمریکا با سوریه ناگهان به این نتیجه رسیده است که مسائل سیاست داخلی سوریه یک نگرانی حیاتی برای ایالات متحده است» و اینکه «اسد باید برود» در حالی که هیچ ایده‌ای برای جانشینی وی یا چگونگی تشکیل حکومت جدیدی به جای «رژیم علوی» نداشتند. نتیجه اینکه حالا سوریه به چنان باتلاقی تبدیل شده که شاید بتوان گفت خروج آمریکا و تحویل آن به ایران و روسیه یک پیروزی برای واشینگتن و معضلی برای آن دو خواهد بود.

وی پیشنهاد می‌دهد ایالات متحده که منافع محدودش در منطقه به امنیت استخراج و فروش نفت و گاز مرتبط است، نه به دیکته مسائل داخلی برای کشورهای منطقه مشغول شود و نه حتی کنترل کلی بر منطقه داشته باشد. بلکه تنها نباید بگذارد قدرت دیگری بر این منطقه مسلط شود. ضمن اینکه برای پیشگیری از قدرت‌گیری مجدد داعش و امثال آن، از تشکیل حکومت‌های محلیِ «مؤثر و مشروع» حمایت کند، چیزی که حضور ایالات متحده دقیقاً خلاف آن است و اتفاقاً داعش در تبلیغاتش از همین حضور بیگانگان برای بسیج نیروهای خود بهره می‌گرفت.

این استاد روابط بین‌الملل نهایتاً به شبهه تنهاماندن کردها در صورت خروج آمریکا اشاره می‌کند ولی پاسخ می‌دهد «به دنیای بی‌رحم سیاست بین‌الملل خوش آمدید». کردها نیز مانند آمریکا برای منافع خود با داعش جنگیدند و حالا که منافع واشینگتن و آنها از هم جدا شده، دلیلی برای تداوم همکاری وجود ندارد.

آکسیوس: این تصمیم یک علامت منفی به متحدان منطقه‌ای ما می‌فرستد

فیلیپ گوردن دستیار پیشین رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه در دوره اوباما طی یادداشتی که پایگاه تحلیلی آکسیوس منتشر کرده، فارغ از خود تصمیم بیشتر به پیامدهای جانبی آن اشاره کرده است. وی تأکید می‌کند این تصمیم یک علامت منفی در مورد فرآیند تصمیم‌سازی در سیاست خارجی ایالات متحده به شمار می‌آید که نتیجه آن، کمتر قابل‌اعتماد دانستن آمریکا خواهد بود.

وی در توضیح این مطلب می‌نویسد حدود دو هفته پیش از اعلام ترامپ مبنی بر خروج نیروها نماینده ویژه دولت آمریکا در حوزه سوریه، جیمز جفری سخن از ماندگاری نیروهای ایالات متحده در سوریه به میان آورد و پیش از او نیز تعدادی دیگر از کارگزاران ارشد چنین کرده بودند. حالا اعلام چنین تصمیمی از سوی ترامپ چه معنی خواهد داشت؟

جدا از این به نظر او اقدام دولت آمریکا در خروج حدود ۲ هزار نیروی نظامی از سوریه پیامدهای زیر را به همراه خواهد داشت:

* بشار اسد از این اقدام، چراغ سبز واشینگتن برای کسب اقتدار مجدد بر سراسر سوریه را دریافت می‌کند.

* شرکای کُردِ ایالات متحده که هزینه زیادی در مبارزه با داعش دادند، احساس خیانت کرده و هیچ گزینه‌ای جز مذاکره با «رژیم اسد» نمی‌بینند.

* ترکیه که تهدید کرده بود شمال سوریه را برای مقابله با کردها اشغال می‌کند، حالا احتمال دارد اقدام ترامپ را چراغ سبزی برای حمله به سوریه و حتی درگیرشدن با اسد ببیند.

* در حالی که واشینگتن بارها اعلام کرده هیچ اولویتی در منطقه بالاتر از مهار تهران نمی‌بیند، حالا متحدان منطقه‌ای آمریکا یعنی «اسرائیل و دولت‌های حاشیه خلیج (فارس)» با شنیدن خبر تصمیمی که به سختی قابل جمع با آن اعلام اولویت‌ها است، شوکه می‌شوند.

منابع

https://www.washingtonpost.com/outlook/2018/12/21/trumps-critics-say-leaving-syria-means-that-we-lose-we-already-did/?noredirect=on&utm_term=.75ac0f0b5dfa

https://www.theatlantic.com/politics/archive/2018/12/trumps-surprising-decision-withdraw-syria/578755

https://foreignpolicy.com/2018/12/21/good-riddance-to-americas-syria-policy

https://www.axios.com/exit-of-us-troops-from-syria-would-exacerbate-regional-instability-16bcef8f-d8f3-49f6-8b2c-f3bb33c214a7.html