سرویس جهان مشرق - مردم سوریه تنها از انتقال تجهیزات نظامی غرب به داعش و تکفیری‌ها و سکوت غرب در برابر پشتیبانی‌های مالی برخی کشورهای منطقه از این گروه‌های تروریستی صدمه ندیدند؛ بلکه جنگجویانی از اروپا به یاری خلافت اصطلاحاً اسلامی شتافته‌اند و حالا دم خروس بیرون زده است.

طرح آمریکا

دانلد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از اروپاییان خواسته است برای بیش از ۸۰۰ زندانی اروپایی که در جریان مبارزه با داعش به اسارت درآمده‌اند، فکری کنند و الا آنها را آزاد خواهد کرد. این دومین برخورد منفی آمریکا در قضیه سوریه با اروپاییان طی ماه‌های اخیر است. پیش از این ترامپ در دسامبر ۲۰۱۸ بدون مشورت با شرکای اروپایی و ظاهراً بدون جلب نظر پنتاگون دستور خروج نیروها از سوریه را صادر کرد.

تازه این عدد تنها شامل کسانی است که به اسارت درآمده‌اند، یعنی تا لحظه آخر با داعش مانده‌اند. چندین برابرِ این عدد از اروپاییان داعشی در چند سال اخیر در حالی که عضو گروه‌های تکفیری بوده‌اند در جنگ کشته شده‌اند یا اینکه پیش از مرگ یا اسارت از مهلکه گریخته و حتی به اروپا بازگشته‌اند. بگذریم که با آغاز فشار به داعش، این گروه تروریستی طی پیغامی به هوادارانش در اروپا از آنها خواست در کشور خود بمانند و در فرصت مقرر به انجام عملیات تروریستی در همان کشور اقدام کنند؛ اتفاقی که منجر به کشته‌شدن عده‌ای در بلژیک، فرانسه و آمریکا شد.

تنها 400 نفر طبق آمار رسمی از بلژیک به داعش پیوسته‌اند تا مردم سوریه را بکشند و حالا وزیر خارجه این کشور می‌گوید تا کنون هیچ درخواستی از سوی این افراد برای کمک به حل مشکل حقوقی در بازگشت به کشورشان دریافت نکرده است. این وسط،‌ سازمان‌های حقوق بشری از نیروهای کرد می‌خواهند در تعامل با دولت‌های اروپایی به حل مشکل کمک کنند.

میدل ایست فروم نوشته است عراق توانسته تاجیکستان و روسیه را به بازگرداندن 27 شهروند و 45 تن فرزندان آنها که جرمی مرتکب نشده بودند، راضی کند و اجرای چنین طرحی در جداسازی افراد بیگناه از سوی کشورهایی اروپایی در سوریه نیز ممکن است اما اروپاییان حتی به اندازه ترینیداد و توباگو هم در این زمینه همکاری نمی‌کنند  و نیروهای دموکراتیک سوریه دیگر نمی‌توانند هزینه این زندانیان که از 41 کشور مختلف هستند را تأمین کند.

پنتاگون همچنین طرحی را در دستور کار دارد که یک منطقه امن در مرز ترکیه و سوریه تشکیل دهد. از آنجا که ترامپ اعلام کرده نیروهای آمریکایی را از سوریه بیرون خواهد کشید، اجرای هر طرحی از سوی آمریکا در این کشور بدان معنا است که اروپاییان باید برای مدیریت آن در سوریه بمانند.

جیمز جفری مسئول پرونده سوریه در دولت آمریکا در توجیه این ایده ناب (!) گفته است اینکه ما از سوریه خارج می‌شویم «به نیروهای اسد اجازه نخواهد داد که به مناطقی که ما عقب‌نشینی می‌کنیم دست یابد». در واقع کاخ سفید از اروپاییان می‌خواهد تا یک نیروی مشترک تشکیل داده و به جای آمریکا در سوریه مستقر کنند. جالب است بدانید نمایندگانی از نیروهای کرد نیز در تور منطقه‌ای خود تلاش می‌کنند کشورهای حاشیه خلیج فارس را متقاعد کنند به امید تضعیف اسد، هزینه مالی این نیروی مشترک را تأمین کنند. جالب است که امثال همین کشورها مثل امارات متحده عربی چند ماهی است سفارت خود را در دمشق افتتاح کرده‌اند!

واکنش طرف‌های دیگر

جوزف بورل وزیر خارجه اسپانیا از جمله مقاماتی بود که همان‌جا در نشست مونیخ پاسخ نقشه‌های آمریکا را داد و گفت کشورش هیچ قصدی برای همکاری در این زمینه ندارد:«اسپانیا و عمده کشورها هیچ قصدی برای پرکردن جای آمریکا پس از عقب‌نشینی ندارند. تصمیم آمریکا برای خروج، یکجانبه اتخاذ شده و ما را شگفت‌زده کرد».

جرمی هانت وزیر امور خارجه بریتانیا اعلام کرده است قصد ندارد نیروهایش را در سوریه افزایش دهد، اما طرح‌های آمریکا را می‌شنود. رابرت بن والاس وزیر امنیت و جرائم اقتصادی بریتانیا نیز گفته است هر کس که سلب تابعیت نشده است، حق بازگشت به کشورش را دارد، اما نه به صورتی که برای انگلیس، ریسک داشته باشد:«من نمی‌توانم دنبال تروریست‌ها یا سابقاً تروریست‌ها در یک دولت شکست‌خورده بگردم و مردم بریتانیا را به خطر بیاندازم». در سال 2017 میلادی بریتانیا از 107 شهروند خود سلب تابعیت کرد که بیشترِ آنها اعضای پیوسته به داعش بودند.

گاردین به نقل از مقامات بریتانیا نوشته که با چند چالش حقوقی روبرو هستند. اولاً افرادی که با گروه‌های کُرد همکاری می‌کرده‌اند، باید ابتدا وارد فرآیندهای کنسولی در ترکیه شوند. ثانیاً زنان و فرزندانی که مردان انگلیسی در زمان همکاری با داعش به خانواده خود اضافه کرده‌اند، شاید نتوانند شهروند بریتانیا شوند؛ و از همه مهمتر اینکه بریتانیا می‌خواهد مطمئن شود تکفیری‌های سابق پس از بازگشت در خاک بریتانیا عملیات تروریستی انجام نخواهند داد. گفته می‌شود فرانسه در مورد بازگرداندن شهروندان تکفیری‌شده خود اعلام آمادگی کرده است.

ترکیه نیز نسبت به طرح آمریکا برای ایجاد منطقه امن در مرز یا سوریه واکنش نشان داده و آکار وزیر دفاع را به اجلاس مونیخ فرستاد تا با مقامات آمریکایی در این زمینه زایزنی کند. آنکارا بر این باور است که کردهای عضو نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) و یگان‌های مدافع خلق (YPG) از کردهای تجزیه‌طلب در ترکیه (PKK) قابل تفکیک نیستند و اجرای این طرح یک تهدید امنیتی برای ترکیه خواهد بود. او گفت این منطقه ۴۴۰ کیلومتری باید تحت کنترل ارتش ترکیه بماند.

بشار اسد نیز در گفتگوی تلویزیونی به این طرح واکنش نشان داد و به کردها یعنی «کسانی که روی آمریکایی‌ها حساب می‌کنند» توصیه کرد هشیار باشند که واشینگتن تنها از آنها برای چانه‌زنی استفاده می‌کند اما در وقت لازم «از آنها محافظت نخواهد کرد».

آنچه مشکلات اروپایی‌ها را در برخورد با طرح‌های آمریکا دشوارتر می‌کند، برنامه‌های تبلیغاتی دموکرات‌ها است. آنها که از الان خود را پیروز انتخابات ۲۰۲۰ می‌دانند، وعده می‌دهند حتی در صورتی عملی‌شدن برنامه ترامپ برای خروج از سوریه نیروهای آمریکایی را به این کشور باز خواهند گرداند. جو بایدن که می‌گویند ممکن است از سوی دموکرات‌ها نامزد شود،‌اخیراً گفته است بمانید که «ما برمی‌گردیم»! جالب است که هم ترامپ و هم حزب مخالفش از اروپاییان می‌خواهند که در سوریه بمانند تا منافع غرب حفظ شود، حالا بهانه‌تراشی برای ماندن دیگر چندان دشوار نیست: از امنیت کردها گرفته تا امکان بازگشت داعش در فلان منطقه.

مشکلات حقوقی برای اروپاییانِ سابقاً داعشی

برخی از اروپاییانِ سابقاً تکفیری مدعی هستند نقشی بیش از آشپز و آبدارچی نداشته‌اند. اما تعمیم این مسأله به همه آنها خنده‌دار است. یکی از آنها با تایم مصاحبه کرده و گفته فوریه 2015 میلادی به قصد پیوستن به داعش، لندن را با دوستان دبیرستانی‌اش ترک کرده است. این تاریخ حداقل 6 ماه پس از آن بوده که چند هزار زن ایزدی از سوی داعشی‌ها به بردگی گرفته و فروخته شدند! وقتی این میهمانانِ ناخوانده اروپایی به رقه می‌رسیدند، به همسری یک مرد داعشی، ترجیحاً اروپایی درمی‌آمدند، از جمله همین زن یعنی شمیمه، دخترِ حالا ۱۹ ساله که یک شوهر آلمانی در داعش گیرش آمده و دو دوستش با شوهرهای آمریکایی و استرالیایی عقد شده‌اند.

تا همینجا این اروپاییانِ خوش‌خیال مرتکب دو جرم بزرگ شده‌اند: ورود قاچاقی به سوریه، ازدواج با یک مرد داعشی و سکوت در برابر قتل عام نظام‌مندی که سوری‌ها از سوی این مردان می‌چشیدند. این زن طی چهار سال که داعش قدم به قدم قلمروهایش را از دست می‌دهد، شهر به شهر با داعشی‌ها عقب‌نشینی کرده و نهایتاً چند ماه بعد از آنکه شوهرش اسیر شده است، سال گذشته به یک اردوگاه ویژه آوارگان گریخته است.

چند روز پیش هویت او در یک اردوگاه در شمال شرق سوریه مشخص شد. حالا او دیگر تنها نیست و از یک داعشی فرزند دارد. البته این سومین فرزند اوست و دو فرزند قبلی بر اثر بیماری و سوءتغذیه از دست رفتند. شمیمه به تایم گفته است از فرارش پشیمان است و می‌خواهد با فرزندش در بریتانیا زندگی کند. وی مدعی است زمانی که لندن را ترک کرده، تصور اشتباهی از داعش داشته و در واقع یک قربانی است، نه مجرم. اما وزیر امنیت داخلی ساجد جاوید در ساندی تایمز نوشت برای ممانعت از بازگشت او هیچ تردیدی به خرج نخواهد داد زیرا شمیمه از گروه‌های تروریستی حمایت کرده است و نمی‌توان بخاطر فرزندش امنیت فرزندان مردم بریتانیا را خدشه‌دار کرد.

جالب است که وزیر دادگستری نظر دیگری دارد. دیوید گاوک گفته است دولت بریتانیا «نمی‌تواند افراد را بدون تابعیت رها کند» زیرا تنها «نهاد مسئول» در «محافظت از عموم مردم بریتانیا» است. سران گروه‌های کُرد از لندن خواسته‌اند در این زمینه «وظیفه حقوقی و اخلاقی» خود را ایفا نماید. وکیل شمیمه نیز به رویترز گفته است حتی با نازی‌ها هم این‌گونه برخورد نکرده بودند که با جرائم جنگیِ شمیمه برخورد می‌کنند؛ در آن زمان دادگاه نورنبرگ روند قضایی را به عنوان حق مجرمان طی کرد؛ جدا از اینکه فرزندش بیگناه است.

شمیمه تنها کسی نیست که در چنین وضعیت حقوقی مبهمی قرار گرفته است. یکی از سایت‌های کردزبان با فردی به نام محمدعلی صحبت کرده که از کانادا با همسرش چند سالی است به داعش پیوسته و حالا مدعی است کسی را در این سال‌ها نکشته و می‌خواهد وضعیت حقوقی‌اش روشن شود، اما احساس می‌کند دولتش او را «رها کرده است». مقامات کانادا می‌گویند دست کم 25 کانادایی دیگر در شرق سوریه همین وضعیت را دارند.

ظاهراً بی خیالی دولت‌های غربی در زمانِ پیوستن این افراد به داعش به نفع این سابقاً تکفیری‌ها بوده اما حالا که این بیخیالی به ضرر آنها شده و وضعیت حقوقی‌شان مشخص نمی‌شود، کم‌کم طلبکار می‌شوند. بعید است ننگی که اروپاییان در حمایت از داعش بر نام خود نهادند، با هیچ مظلوم‌نمایی از سوی دولت‌های اروپایی یا شهروندان‌شان پاک شود.

منابع

https://www.meforum.org/57805/european-countries-isis-member-citizens

https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/shamima-begum-return-uk-nazis-fair-trial-lawyer-isis-syria-a8784251.html

https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/shamima-begum-isis-bride-teenager-david-gauke-return-uk-sajid-javid-a8782536.html

https://www.theguardian.com/world/2019/feb/17/islamic-state-isis-baghuz-trump-calls-on-european-allies-to-take-800-fighters-captured-in-syria

https://www.politico.eu/article/donald-trump-syria-isis-threatens-to-release-isis-fighters-if-eu-doesnt-take-them