به گزارش مشرق، با امضای توافقنامه برجام بین ایران و اعضای ۱+۵ شرکت‌های زیادی تمایل خود را نسبت به حضور در ایران نشان دادند. بخش انرژی، خودروسازی، معادن، محصولات غذایی و بخش حمل‌ونقل ازجمله حوزه‌های موردتوجه سرمایه‌گذاران خارجی بود. گرچه بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی به‌واسطه اطلاع از سرنوشت برجام تنها به دید و بازدید از ایران بسنده کردند، اما در میان آنها شرکت‌هایی نیز بودند که حاضر شدند با دولت و شرکت‌های ایرانی قراردادهای همکاری امضا کنند. حضور شرکت‌های خارجی در ایران چندان دوام نیافت، چنانکه با اعلام خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال ۹۷، بسیاری از شرکت‌ها بدون توجه به تعهدات دوطرفه، ایران را ترک کردند.
بیشتر بخوانید:
بررسی‌ها نشان می‌دهد از نیمه اردیبهشت ۹۷ تا اوایل مردادماه ۵۳ شرکت خارجی یا از ایران خارج‌شده یا نیامده، قراردادهای خود را با صنایع ایران لغو کرده‌اند. استدلال شرکت‌ها این بود که از ترس مجازات تحریمی آمریکا، ایران را ترک می‌کنند. اما در میان شرکت‌هایی که به ایران آمده‌اند، نکته قابل‌تامل این است که شرکت‌های دخانیاتی برخلاف شرکت‌های حوزه انرژی، خودروسازی، حمل‌ونقلی و غول‌هایی همچون پژو، سیتروئن و توتال، بدون ترس از تحریم‌های آمریکا هنوز در ایران مانده و به تولید سیگار مشغولند.
زمانی که به لیست شرکت‌های خارج‌شده از ایران نگاه می‌کنیم، معلوم می‌شود ۱۷ شرکت از شرکت‌های خارج‌شده از ایران مربوط به دو عضو اروپایی برجام یعنی آلمان و انگلیس بوده است، اما اینکه چگونه شرکت‌های دخانیاتی بدون ترس از مجازات تحریمی آمریکا در کشورمان مانده‌اند، باید به دو نکته توجه کرد:
۱- بررسی‌ها نشان می‌دهد آمریکایی‌ها در اعلام معافیت‌های تحریمی، در کنار اقلام بشردوستانه همچون دارو و غذا، سیگار را نیز معاف از تحریم کرده‌اند.
۲- شاید پاسخ اصلی به این سوال که چرا دخانیاتی‌ها برخلاف سایر شرکت‌ها ایران را ترک نکرده‌اند در این استدلال ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم‌ها علیه ایران در دوره دوم اوباما و چهره اصلی تیم پشتیبان مذاکرات وین نهفته باشد. نفیو در جای‌جای کتاب خود تاکید می‌کند که تحریم‌گذاری به‌عنوان ابزار استراتژیک در دستگاه سیاست خارجی ایالات متحده، نه امری صرفاً فنی، بلکه بیشتر هنر تصمیم‌گیری و به‌کار گرفتن خلاقانه ابزارهای مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در این مورد است. به‌عنوان مثال، نفیو نشان می‌دهد که چگونه در عین تحریم اقلام مختلف، واردات کالاهای لوکس را از تحریم مستثنی کرده تا به احساس اجتماعی تحریم‌شدگی بیشتر دامن بزند، یا چگونه افزایش قیمت مرغ در ایران- موضوعی که هدف تحریم نبوده- به افزایش فشار تحریم‌ها کمک کرده است، یا به‌طور مثال چطور واردات برخی اقلام را منع نکرده تا ذخیره ارزی ایران با سرعت بیشتر و زودتر تحلیل برود. بررسی‌ها نشان می‌دهد درحال حاضر دو شرکت بین‌المللی تولید سیگار در ایران فعالیت می‌کنند که حتی برای واردات مواد اولیه خود ارز ۴۲۰۰ تومانی نیز دریافت کرده‌اند، به‌طوری‌که فقط دریافتی شرکت بی‌ای‌تی پارس در سال ۹۷ بیش از ۵۰ میلیون دلار ارز دولتی بوده است.
سیگار تحریم نیست! شاید جالب باشد که سیگار در لیست اقلام تحریمی قرار ندارد، چراکه مقامات آمریکایی می‌گویند تجارت خارجی محصولات کشاورزی و دارو را برای ایران تحریم نکرده‌اند. آنان در راستای اقدامات بشردوستانه خود سیگار را نیز در لیست مواد غذایی قرار داده‌اند تا مشمول تحریم نباشد. «مت مایرز» یکی از کارشناسان صنعت دخانیات در آمریکا در این باره به یکی از رسانه‌ها گفت: «سیگار نه یک محصول کشاورزی است و نه یک کالای اساسی، اما کنگره به اصرار شرکت‌های دخانیاتی را از لیست تحریم‌ها خارج کرده است.» وی در ادامه در چرایی عدم تحریم صنعت دخانیات ایران می‌گوید: «مصرف سیگار در آمریکا و بیشتر کشورهای توسعه‌یافته سیر نزولی را طی می‌کند. شرکت‌های دخانیاتی مجبورند محصولات خود را در کشورهای دیگر بفروشند. به همین علت است که ایران برای آینده شرکت‌های تولیدکننده سیگار بسیار مهم است.»
نکته قابل‌تامل اینکه آمریکایی‌ها در حالی می‌گویند غذا و دارو را از لیست تحریم‌ها خارج کرده‌اند که با تحریم سیستم مالی ایران عملاً مانعی جدی برای واردات این محصولات ایجاد کرده‌اند و در راه‌اندازی کانال مالی ایران و اروپا نیز بیشترین کارشکنی را انجام داده‌اند تا این کانال مالی شکل نگیرد. شرکت ایرانی با مدیران فرنگی! نگاهی به وبسایت روزنامه رسمی نشان می‌دهد در آخرین تغییرات مدیریتی این شرکت که مربوط به ۱۷ مرداد سال ۹۷ می‌شود، به جز رضا اسدی‌فر، همه اعضای هیات‌مدیره شرکت افراد خارجی هستند. آقایان کاخابر بنیدزه، آندری کورنیلوف، کیریل استاشکوف، تام والنتین وندرونت و خانم پولیا بگمن افرادی هستند که در تاریخ مذکور به‌عنوان اعضای هیات‌مدیره شرکت انتخاب شده‌اند.
اینکه این نام‌های فرنگی در وسط اشتهارد کرج چه می‌کنند، خود به‌زیبایی گویای ایرانی بودن شرکت مذکور است. ۵۰ میلیون دلار ارز ۴۲۰۰ برای شرکت سیگاری فروردین سال ۹۷ بود که دولت تصمیم گرفت نرخ ارز در کشور را تثبیت کند و به قیمت ۴,۲۰۰ تومان به همه مصارف کشور اختصاص دهد. اما با مشکلاتی که در ادامه پیش آمد، از تیرماه ۹۷ مقرر شد ارز ۴۲۰۰ تومانی فقط به مصارف خاص همچون اقلام اساسی و مایحتاج مصرفی کشور که دولت تعیین‌کرده اختصاص یابد. اما بررسی‌های آماری لیست دریافت‌کنندگان ارز ۴۲۰۰ تومانی بانک مرکزی نشان می‌دهد شرکت بی‌ای‌تی‌پارس در سال ۹۷ در مجموع حدود ۵۰ میلیون و ۲۷۳ هزار دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی دریافت کرده است. سالانه یک میلیارد دلار هزینه سیگار می‌شود بررسی‌ها نشان می‌دهد سالانه بین ۶۵ تا ۷۰ میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود. بر اساس اظهارات دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، ۷۰ درصد فروش سیگار در ایران به جیب خارجی‌ها می‌رود که در ایران کارخانه‌های تولید سیگار احداث کرده‌اند.
همچنین گفته می‌شود ۷۰ درصد مواد اولیه تولید سیگار وارداتی است. برآوردها نشان می‌دهد ایرانی‌ها سالانه یک میلیارد دلار هزینه سیگار می‌کنند. همچنین بر اساس اظهارات دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، مصرف سیگار و قلیان، ۵۲ نوع بیماری و ۲۲ نوع سرطان به دنبال دارد که ایران سالانه سه هزار میلیارد تومان خرج داروهای ضدسرطان می‌کند. همچنین بر اساس آمارهای رسمی سالانه ۶۰ هزار ایرانی بر اثر سیگار جان خود را از دست می‌دهند. BAT تنها نیست بررسی‌ها نشان می‌دهد علاوه‌بر شرکت چندملیتی BAT، شرکت‌های دیگری نیز در ایران فعالیت دارند که ازجمله می‌توان به شرکت چندملیتی JTI اشاره کرد که از سال ۱۳۹۴ با خرید شرکت آرین توتون صنعت، به شرکت جی‌تی‌ای‌پارسیان تغییر نام داده است. شرکت JTI که در شهرستان سلطانیه زنجان و با دو برند وینستون و کمل وارد بازار ایران شده است. از دیگر شرکت‌هایی که حضورش در ایران حسابی خبرساز شد، شرکت فیلیپ‌موریس؛ صاحب برند سیگار مارلبرو است که برخی‌ها این شرکت را وابسته به بنیادهای اقتصادی صهیونیستی می‌دانند.
گرچه از فعالیت این شرکت اطلاعات چندانی در دست نیست، اما بررسی‌ها در وبسایت روزنامه رسمی ایران نشان می‌دهد در اردیبهشت سال ۹۶ برند تجاری شرکت فلیپ‌موریس در ایران ثبت شده است. در بخش اطلاعات تجاری شرکت آمده است این شرکت تابعیت سوئیسی داشته و نماینده قانونی‌اش در خیابان ولیعصر تهران دفتر دارد. درآمد ۲ شرکت تولید سیگار برابر صادرات نفت ایران براساس آمارهای وبسایت معتبر statista درآمد هشت شرکت بین‌المللی فروش سیگار در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۱۳۴ میلیارد دلار بوده که شرکت فیلیپ موریس با ۲۹.۶ میلیارد دلار در رتبه اول، شرکت بریتیش امریکن با ۲۶.۱ میلیارد دلار در رتبه دوم و امپریال توباکو با ۲۰.۱ میلیارد دلار در رتبه سوم قرار دارد.
همچنین شرکت آلتریا با فروش ۱۹.۶ میلیارد دلار و شرکت jt ژاپن با فروش ۱۹.۴ میلیارد دلار در رتبه‌های چهارم و پنجم قرار دارند. نکته قابل‌تامل اینکه دو شرکت بریتیش امریکن و شرکت jt ژاپن که در ایران حضور دارند، در سال ۲۰۱۸ در مجموع ۴۹ میلیارد دلار یعنی نزدیک به کل صادرات نفت ایران در سال ۱۳۹۶ فروش داشته‌اند. افتتاح شرکت انگلیسی در راستای اقتصاد مقاومتی سال ۱۳۹۵ بود که فاز نخست کارخانه تولیدی شرکت بی‌ای‌تی‌پارس در شهرک صنعتی اشتهارد استان البرز افتتاح شد.
در مشخصات اسمی این شرکت آمده است: شرکت بی‌ای‌تی‌پارس یکی از شعبه‌های شرکت چندملیتی بریتیش آمریکن توباکو است که در ایران فعالیت می‌کند. این شرکت تولیدکننده پرفروش‌ترین برندهای سیگار شامل دانهیل٬ کنت٬ پال‌مال، لاکی‌استرایک٬ کول و روتمنز است. همچنین بر اساس اعلام مدیران شرکت، این واحد صنعتی با سرمایه‌گذاری شرکت چندملیتی بریتیش‌امریکن‌توباکو با سرمایه‌گذاری اولیه ۱۳۰ میلیارد تومانی راه‌اندازی می‌شود و ۲۵۰ فرصت شغلی ایجاد می‌کند. در روز افتتاح پروژه «نیکاندرو دورانته»، مدیرعامل شرکت BAT با ابراز علاقه‌مندی خود به سرمایه‌گذاری در بازار ایران می‌گوید ۹۰ درصد مواد اولیه توسط شرکت بی‌ای‌تی تولید خواهد شد که این امر تاثیر مطلوبی بر اقتصاد ایران می‌گذارد.
وی ادامه می‌دهد این کارخانه در فاز اول ۳۰ میلیون پوند به مساحت ۱۵ هزار متر مربع در ۴۰۰ هزار ساعت کاری ساخته و آماده شد و توانایی تولید هشت میلیارد نخ سیگار را در سال دارد. همچنین برای تکمیل فازهای چهارگانه این مجتمع صنعتی بزرگ، قرار است ۵۰۰ میلیارد سرمایه‌گذاری دیگر از جانب شرکت انگلیسی BAT هزینه شود. در همان روز افتتاح پروژه پس از اتمام سخنرانی مدیرعامل BAT در ادامه «سیدحمید طهایی»، استاندار وقت البرز نیز با تاکید بر این نکته که نامگذاری سال ۱۳۹۵ تحت عنوان «اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل» امروز نخستین مصداق عینی خود را در شهرک صنعتی اشتهارد تجلی‌گر شده است، می‌گوید سه قوا دست در دست یکدیگر داده‌اند و با همراهی دولت در بخش اقتصادی تلاش دارند تا توانمندی‌های این حوزه را از ابعاد مختلف شکوفا کنند!
منبع: فرهیختگان