به گزارش مشرق به نقل از ایبنا، با رشد و توسعه فروشگاه‌های اینترنتی کتاب در دهه اخیر، شاهد وب‌سایت‌های مختلفی هستیم که به فروش کتاب اقدام کرده‌اند؛ سایت‌هایی با نام و نشان معتبر و بعضاً نامعتبر.
در میان فعالیت بخشی از سایت‌ها که به صورت حرفه‌ای یعنی طبق قرارداد با ناشر به فروش کتاب مشغول هستند، فروشگاه‌های آنلاین کتاب دیگری هم هستند که تنها با تکیه بر اطلاعات پایه سایر سایت‌ها، فعالیت خود را آغاز کرده و بدون در اختیار داشتن یک جلد کتاب به تناسب نیاز مشتری و سفارش‌دهنده کتاب می‌فروشند.
یکی از فروشگاه‌های اینترنتی که در روزهای اخیر خبرساز شده، شبکه جامع کتاب گیسوم است که گویا فعالیت‌هایش حاشیه‌های زیادی به همراه داشته؛ به‌طوری که برخی از ناشران مدعی هستند بدون اجازه آن‌ها کتاب‌هاشان را برای فروش گذاشته است.
این موضوع بهانه‌ای شد تا سراغ تنی چند از فعالان حوزه نشر برویم و درباره آسیب‌های فروش آنلاین کتاب گزارشی تهیه کنیم.
* پیگیری‌های خبرنگار ما برای برقراری ارتباط با این شبکه با استفاده از شماره تماس مندرج بر سایت، بی‌پاسخ ماند. به‌هرروی درصورت تمایل مسئولان این شرکت، ایبنا از انتشار توضیحات مربوطه استقبال می‌کند.
فروش اینترنتی و قاچاق کتاب
برخی از ناشران معتقدند که راه‌اندازی فروشگاه‌های آنلاین کتاب نامعتبر زمینه قاچاق کتاب را بیش از پیش فراهم کرده است. برخی از این فروشگاه‌ها پس از ثبت سفارش مشتریان به دنبال کتاب می‌روند و گاهی با انتشار نسخه بی‌کیفیت، قاچاق و غیرقانونی از کتاب آن را به مشتری ارائه می‌دهند. اگرچه نباید این رویه را به تمام دست‌اندرکاران این حوزه نسبت داد اما آمار این اقدامات به گفته بسیاری از اهالی نشر نسبتاً بالا رفته است.
در این زمینه مهدی باقریان، مدیر انتشارت کارگزار روابط‌عمومی با اشاره به فعالیت شبکه جامع کتاب گیسوم می‌گوید: با شماره تلفنی که در شبکه جامع کتاب گیسوم تماس گرفتم و پرسیدم کتاب‌های انتشارات ما را بر چه اساسی در فروشگاه خود برای فروش گذاشتید و پاسخ این بود که ما با کتابخانه ملی هماهنگ کردیم. حالا اگر این ادعا حقیقت داشته باشد این پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا کتابخانه ملی بر اساس قانون چنین اختیاری دارد و آیا کتابخانه ملی می‌تواند بر خلاف تمایل یک ناشر به یک فروشگاه آنلاین بی‌نام و نشان اجازه دهد کتاب سایر انتشاراتی‌ها را بفروشد؟
وی ادامه می‌دهد: در این میان بعضی از ناشران و فروشگاه‌های معتبر متاسفانه در دام افرادی می‌افتند که خودشان را رابط فلان فروشگاه یا نشر معرفی می‌کنند، در حالی که هیچ‌گونه مجوزی ندارند.
این کتاب‌فروشی تاکید کرد: از علاقه‌مندان به کتاب درخواست می‌کنیم از خرید از شبکه‌های قاچاق کتاب، به‌ویژه فروشگاه‌های آنلاین بی‌نام و نشان اجتناب کنند تا از این طریق به پاک‌سازی فضای نشر کمک کرده باشند.
باقریان با اشاره به آسیب حضور این افراد در صنعت نشر، توضیح می‌دهد: وقتی از این ناشران پرسیده می‌شود که کتاب انتشارات ما را بر اساس چه مجوزی در فروشگاهتان به فروش می‌رسانید، می‌گویند یک نفر به عنوان نماینده این کتاب‌ها را به ما معرفی کرده و وقتی نام و نشان او را می‌پرسید، اسم را می‌گویند که صحت ندارد و امکان اثبات نادرستی آن نیست.
وی به تلاش‌های خود برای ارتباط با سایت گیسوم اشاره می‌کند و می‌گوید: در تماس‌های مکرر با این شبکه حتی از ارائه یک نشانی برای ارسال نامه کتبی خودداری کردند و متاسفانه چنین سایتی حتی یک نشانی الکترونیکی ندارد.
فروش مجازی کتاب ضابطه‌مند شود
فروش مجازی کتاب در کنار تمام مزایایی که به همراه داشته، معایب و آسیب‌هایی را نیز به‌دنبال داشته است. بسیاری از افراد سودجو و دلال با راه‌اندازی سایت فروش کتاب در این زمینه به سودهای خوب و کلانی دست یافته‌اند.
باقریان در بخش دیگر صحبت‌های خود درباره لزوم ورود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به این موضوع، می‌گوید: معتقدم باید در این زمینه دستورالعملی برای فروشگاه‌های آنلاین کتاب تدوین شود تا هر ناشری که از ارشاد مجوز دارد بتواند بر روی سایت خود تنها کتاب‌های انتشارات خود را بفروشد، نه اینکه همه کتاب‌ها را بفروشد.
او ادامه می‌دهد: در این دستورالعمل باید قید شود که ناشران مجوزدار می‌توانند سایتی برای تبلیغ کتاب‌های خودشان داشته باشند و از سوی دیگر برای فروشگاه‌های آنلاین دستورالعمل جداگانه‌ای مانند مدل سایت‌های معتبر اینترنتی که اکنون خرید و فروش کتاب انجام می‌دهد وجود داشته باشد تا بتوان بر فعالیت آن‌ها نظارت داشت.
باقریان درباره گلایه خود از اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز می‌گوید: من برای پیگیری این موضوع به اتحادیه ناشران و کتابفروشان زنگ زدم و گفتم که کتاب‌های من را در فروشگاه‌های کتاب و مراکز توزیع می‌فروشند اما آن‌ها می‌گویند ما شما را دعوت می‌کنیم تا در جلسه‌ای با حضور دو طرف در این زمینه صحبت کنیم.
وی یادآور شد: این کار اشتباه است و من چنین موضوعی را قبول ندارم. به نظرم نباید با افرادی که محتوای کتاب‌های دیگران را به راحتی دزدی می‌کنند مذاکره کرد. بحث من این است که چرا اتحادیه بعد از این همه سال یک دستورالعمل ساده برای نظارت بر عملکرد فروشگاه‌هایی که خودش مجوز می‌دهد ندارد.
باقریان بر این موضوع تاکید کرد که تشکیل یک واحد کوچک در وزارت ارشاد به نام پلیس نشر و یا هر عنوان دیگر که وظیفه مشخص پیگیری سرقت‌های کتاب را داشته باشد می‌تواند به بخش اعظمی از آشفته بازار قاچاق کتاب خاتمه دهد. در این زمینه اتحادیه ناشران می‌تواند با هماهنگی با ارشاد و نیروی انتظامی در این زمینه اقدامات مناسبی برای صیانت از حقوق مادی و معنوی نویسندگان و ناشران انجام دهد.
یک تجارت غیرقانونی!
در ادامه سراغ معاون فناوری و اطلاع‌رسانی موسسه خانه کتاب رفتیم و مساله را با ایشان در میان گذاشتیم. آزاده نظربلند درباره این موضوع و بروز آسیب‌های مرتبط با آن گفت: ما اطلاعات کتاب‌ها را بر روی وب‌سایت موسسه خانه کتاب منتشر می‌کنیم و برخی سایت‌ها و موسسات ربات‌هایی طراحی کرده‌اند که همه صفحات موسسه خانه کتاب را می‌خوانند و کپی می‌کنند.
وی ادامه داد: ما اطلاعات کتاب‌ها و ناشران را طبق قانون دسترسی آزاد اطلاعات به اشتراک گذاشته‌ایم و متاسفانه این موسسات با یک تجارت غیرقانونی و نادرست از این موضوع سوءاستفاده می‌کنند.
نظربلند با بیان اینکه می‌توان با فعالیت این سایت‌ها برخورد کرد، می‌افزاید: در این زمینه انتظار می‌رود همان‌طور که اگر محتوای نامناسب و نادرستی بر روی فضای مجازی منتشر می‌شود بلافاصله با آن برخورد صورت می‌گیرد، درباره فعالیت این سایت‌ها نیز به صورت جدی اقدام و برنامه‌ریزی شود زیرا تا جایی که من اطلاع دارم برخی از شاکی خصوصی هم دارند.
وی با اشاره به شرکت مورد اشاره یادآور می‌شود: ما سال‌ها پیش به شرکت گیسوم درباره روند نادرست آن‌ها نامه‌نگاری و از آن‌ها درخواست کردیم که برای انجام این کار اجازه بگیرند ولی حتی هیچ جوابی به نامه ما ندادند و پاسخگو نبودند.
نظربلند درباره ایده برخی افراد مبنی بر از دسترس خارج کردن اطلاعات سایت خانه کتاب، می‌گوید: عملاً این کار امکان‌پذیر نیست که اطلاعات را به خاطر عده‌ای محدود از دسترس همه خارج کنیم؛ بلکه در این زمینه باید به نتیجه‌ای رسید.
و چه باید کرد...
در این میان اقدام چنین شرکت‌هایی عملاً سوءاستفاده از بانک اطلاعاتی موسسات و مجموعه‌هایی به شمار می‌آید که اطلاعات خود را برای اطلاع‌رسانی در فضای وب منتشر می‌کنند. در پایان باید گفت به نظر می‌رسد عرصه فروش اینترنتی کتاب و ساز و کارهای فعالین در این حوزه نیازمند توجه و بازنگری جدی از سوی مرکز توسعه تجارت فرهنگی به عنوان نهادی که نماد اعتماد الکترونیکی را صادر می‌کند، است. هرچند نماد اعتماد الکترونیک این سایت تا سوم اسفندماه امسال اعتبار دارد اما به دنبال شکایت‌های خصوصی که تاکنون از این سایت به دلیل خریداری کتاب از سوی مشتریان و عدم ارائه کتاب انجام شده است به نظر می‌رسد قوانین این نماد باید تغییراتی داشته باشد.
همچنین اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران نیز که به عنوان متولیان اصلی فعالیت ناشران، کتابفروشان و موزعان کتاب است باید بر فعالیت دست‌اندرکاران این حوزه به‌عنوان بخشی از بدنه خود نظارت بیشتر و بهتری داشته باشد.
این‌روزها که بحث قاچاق کتاب به عنوان یکی از عوامل آسیب‌زا در صنعت نشر مثل موریانه به تن نحیف این صنعت افتاده است، به‌نظر می‌رسد که سازماندهی و ایجاد قوانین متقن و محکم می‌تواند دست افراد سودجو را از بازار فروش کتاب‌های آنلاین کوتاه کند و این عرصه را به فضایی مطمئن و قابل اعتماد برای افراد حرفه‌ای تبدیل کند.