به گزارش مشرق، نشست نقد و بررسی کتاب «باد یمانی»، مجموعه داستان‌های کوتاه در ارتباط با کرامات و معجزات امام حسن عسکری(ع) در قالب سلسله نشست‌های تبلیغی - ترویجی «در پناه کلمات» با حضور محمدرضا عابدی شاهرودی نویسنده این اثر، احسان رضایی؛ نویسنده و منتقد ادبی و مصطفی وثوق‌کیا؛ روزنامه‌نگار و پژوهشگر در فروشگاه کتاب و محصولات فرهنگی به‌نشر در تهران برگزار شد.
احسان رضایی؛ نویسنده و منتقد ادبی در این جلسه با بیان اینکه از حیث نگارش رمان دینی نمونه‌های موفق زیادی در کشور نداریم، اظهار کرد: سرمایه‌گذاری به‌نشر برای چاپ این اثر جای تقدیر دارد.
وی با بیان اینکه امام حسن عسکری(ع) در زمان حیات خویش مظلوم بودند و با وجود حصر خانگی در برهه سختی امامت کردند، افزود: شاهد هستیم نویسندگانی که در ارتباط با زندگی ائمه معصومین(ع) می‌نویسند، گاهی به‌صورت گزینشی به‌سراغ تنها چند تن از اهل بیت(ع) می‌روند که در بین عموم شناخته‌شده‌تر هستند لذا نگارش و نفس پرداختن به زندگی و کرامات امام حسن عسکری(ع) از اهمیت بیشتری برخوردار است و جای دست‌مریزاد دارد.
رضایی ادامه داد: در این اثر، داستان‌ها در دسته کرامات، معجزات و داستان‌های شگفت طبقه‌بندی می‌شود و روایاتی که از عناصر شگفتی برخوردار است برای نگارش انتخاب شده است. جنس کار، جنس بازنویسی است و بعضاً وارد بازآفرینی نشده‌اند و نویسنده بین داستان مدرن و حکایت‌نویسی مردد است.
وی ادامه داد: در این داستان‌ها از طرفی با راوی روبه‌رو هستیم که در روایت‌ها دخالت می‌کند و نویسنده علاقه‌مند به راوی مدرن در کار است اما شیوه شخصیت‌پردازی و فضاسازی همچنان سنتی است و در جاهایی با تحول روحی مواجه هستیم، در حالی‌که اگر بخواهیم به‌سمت داستان‌نویسی مدرن برویم جای کار برای پرورش داستان بسیار زیاد است.
«باد یمانی» ویژگی‌های داستان‌نویسی پیش از مشروطه را دنبال می‌کند
این منتقد ادبی تصریح کرد: در این کتاب ویژگی‌های داستان‌نویسی پیش از مشروطه را همچنان دنبال می‌کنیم و در بخش‌هایی از داستان‌ها به‌سادگی از اهمیت فضای دراماتیک عبور شده است و به‌نظرم مخاطب مشخصی هم برای این‌کار انتخاب نشده لذا اگر نویسنده به‌دنبال مخاطب مشخصی باشد، می‌توانست سمت و سوی نقطه ثقل روایت‌ها را تغییر دهد.
وی تصریح کرد: وقتی می‌خواهیم اثری در حوزه بازآفرینی تاریخ داشته باشیم در واقع می‌خواهیم در دل آن، فضای زمانه یک روایتی با لحن مد نظر نویسنده را بازگو کنیم اما نکته‌ای که در رمان‌های تاریخی اتفاق می‌افتد، معمولا کاری که ارائه می‌کنیم تاریخی نیست و اگر اسم‌های خاص متن را حذف کنیم به‌نظر می‌آید نوشته در زمان اکنون و یا زمانی نامشخص اتفاق افتاده است.
رضایی با تاکید بر اینکه ما تحقیقات اجتماعی کاملی درباره دوره‌های مختلف تاریخی نداریم، یادآور شد: داستان تاریخی خواننده را به قلب تاریخ می‌برد و ضروری است نویسندگان به فضای تاریخی نزدیک شوند تا به تصویرسازی‌های مخاطب کمک شود.
این نویسنده و منتقد ادبی بیان کرد: اثر تاریخی خوب کاری است که حتی اگر اسم و عناوین شخصیت‌ها را نیز حذف کنیم بازهم زندگی و روایت آن دوره را بازگو نماید. همچنان که نیاز داریم داستان‌ها نوشته و در مورد آن نقد شود تا از مجموع آن به برآیند بهتری برسیم.
لزوم توجه به زبان نگارش و تحقیق اجتماعی دوره‌های تاریخی برای تولید آثار فاخر دینی
در ادامه مصطفی وثوق‌کیا؛ روزنامه‌نگار و پژوهشگر ادبی با بیان اینکه به دلیل مسائلی که در حوزه رمان‌ها و داستان‌های دینی وجود دارد، بسیاری از نویسندگان برای نگارش در حوزه تاریخ انبیاء متحمل ریسک نمی‌شوند، اظهار کرد: در حوزه داستان و رمان کارهای اندکی برای امام حسن عسکری(ع) صورت گرفته است لذا نگارش و پرداختن به زندگی امام یازدهم شیعیان جای تشکر و خوشحالی دارد و از این جهت اتفاق بسیار خوبی رقم خورده است.
وی با نقد و بررسی این اثر تصریح کرد: اینکه نویسنده با داستان‌های کوتاه کار را آغاز کرده است، یک نقطه قوت محسوب می‌شود، اما بحث زبان در یک کار فاخر دینی بسیار مهم است لذا زبان عامیانه به اثر لطمه می‌زند و انتظار داریم وضعیت اجتماعی امام در دوره خلافت عباسی را در کتاب مشاهده نماییم و شاید لازم بود نویسنده در این مورد تلاش بیشتری را صرف می‌کرد.
وثوق‌کیا با ذکر نمونه‌ای از آثار تاریخی نوشته شده در چند سال اخیر تصریح کرد: آثار نویسندگانی همچون سعید تشکری از فضای تاریخی، تصویر خوبی را به مخاطب ارائه می‌کند.
به گفته وی کتاب‌های تاریخی که در حال حاضر منتشر می‌شود به فرم اهمیت خاصی نمی‌دهند و نویسندگان براساس روال خطی پیش می‌روند.
این پژوهشگر ادبی در پایان با بیان اینکه نویسندگان از آزمون و خطا نترسند و درباره موضوعات مختلف بنویسند، گفت: همچنان که به آثار فاخر تاریخی نیاز داریم به داستان‌های عامه‌پسند مذهبی نیز احتیاج داریم و این فضا توسط ناشران نیز باید فراهم شود، همان‌گونه که انتشارات به‌نشر این فضا را فراهم کرده است، سایر ناشران نیز در این راه گام بردارند.
معتقدم داستان‌های بزرگ هنوز نوشته نشده‌اند
در پایان این نشست، محمدرضا عابدی شاهرودی؛ نویسنده کتاب «باد یمانی» در ارتباط با نوع نگاه به عرصه ادبیات داستان‌نویسی با ذکر مثالی از تفاوت میان رنج بردن و درد کشیدن اظهار کرد: رنج بردن اجتناب‌ناپذیر است و خداوند انسان را در رنج آفریده است اما اینکه متحمل درد شود اختیاری است و انسان‌ها آن را انتخاب می‌کنند.
وی ادامه داد: ادبیات نیز ممکن است باعث کمبود رنج انسان شود و می‌تواند کاری کند که درد کمتری را حس کنیم و این در مطابقت با فیزیولوژی بدن انسان است. ادبیات، شکار اتفاقاتی است که هنوز رخ نداده ولی در بی‌نهایت جهان موازی در حال تکثیر است. عابدی گفت: طبق این رویکرد معتقدم هنوز داستان‌های بزرگ نوشته نشده‌اند و آنچه نوشته شده شبیه به یک لالایی پیش از خواب است. این نویسنده در ارتباط با رویکرد نگارشی «باد یمانی» اظهار کرد: سبک نگارشی که از آن استفاده می‌کنم، نام «شبه داستان» بر آن گذاشته‌ام لذا یک داستان، فیلم‌نامه و یا حکایت به معنای سنتی نیست و مرز بین این‌ها را دوست دارم به همین دلیل به‌شدت از ساختارهای تصویری استفاده می‌کنم.
وی با بیان اینکه در نوشته‌هایم همیشه به‌عنوان یک شخصیت حضور دارم و عمدتاً این‌کار را انجام می‌دهم، افزود: چون به سیر رویدادها و روایات به معنی سنتی یا مدرن علاقه‌ای ندارم لذا آن چیزی که معتقدم سیر رویدادهای مختلفی است که با یک گزینشی آن‌ها را کنار هم قرار می‌دهم تا درنهایت به هدف اصلی برسم.
عابدی ادامه داد: وقتی در ارتباط با ساختارهای ذهنی صحبت می‌کنم منظورم ساختارهای تصویری ذهنی و توصیفات ساختاری نیست و تعمداً از توصیفات ساختاری استفاده نمی‌کنم و علاقه‌ای به آن ندارم به همین دلیل توضیحات بیش از آنچه در تصویر ذهنی شکل می‌گیرد را در داستان قرار نمی‌دهم و هر آنچه که غیر از تصویر ذهنی ثبت می‌شود را تعمداً حذف می‌کنم هر چند بنا به‌نظر عده‌ای ممکن است به متن صدمه بزند و بنا به نظر عده‌ای نیز اتفاقی رخ ندهد.
این نویسنده ادبیات دینی خاطرنشان کرد: در ارتباط با تاریخ اجتماعی دوره ائمه معصومین(ع) به‌واسطه احادیث امامیه تقریبا تمام بخشی که لازم بوده به امروز منتقل شده است، از نظر من رویکرد معجزه و کرامات در این اثر از اهمیت بالاتری برخوردار بود و به آن پرداختم.
وی همچنین افزود: در مورد انتخاب زبان، اعتقاد به «بد نویسی» دارم که سبکی از ادبیات شتاب‌زده است، انتخاب بازی‌های زبانی در این نوع نگارش‌ها لحظه‌ای است و در لحظه تصمیم‌گیری می‌شود که چه اتفاقی بیفتد و چه چیزهایی در اثر نمود پیدا کند.
عابدی در خصوص تحقیق اجتماعی نیز تصریح کرد: در ارتباط با زندگی امام حسن عسکری(ع) مطالب زیادی وجود دارد اما پراکنده هستند و پس از امام رضا(ع) مطالب به‌صورت پراکنده منتقل شده است.
