سرویس جهان مشرق - گرچه گروه‌های سیاسی عراق از ماه‌ها پیش تلاش قابل توجهی برای رسیدن به توافق سیاسی در جهت اخراج نیروهای اشغالگر آمریکایی از عراق انجام می‌دادند، اما بعد از اقدام تروریستی آمریکا در هدف قرار دادن سردارسپهبد قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس و همراهانش در نزدیکی فرودگاه بغداد، همبستگی احزاب مختلف عراقی در جهت تصویب نهایی قانون اخراج نیروهای آمریکایی از عراق به ثمر نشست و پارلمان این کشور با اکثریت آراء این موضوع را تصویب کرد.

گروههای مختلف عراقی اقدام تروریستی آمریکا را نقض تمامیت ارضی این کشور و نقض توافقنامه‌های فیمابین نظامی و امنیتی اعلام کردند و در همین راستا پارلمان عراق در روز پنجم ژانویه و تنها سه روز بعد از ترور سردار سلیمانی مصوبه الزام دولت به پایان دادن به حضور نظامی نیروهای خارجی در اراضی کشور را به تصویب رساند و دولت را ملزم کرد که به صورت رسمی شکایتی را ضد نقض تمامیت ارضی عراق از سوی آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه کند.

بیشتر بخوانید:

تمام گزینه های روی میز آمریکا برای ماندن در عراق/ ماجرای جلسات مشکوک در امارات چیست؟ / طرح امریکا برای تشکیل دو اقلیم شیعی - شیعی!

این درحالیست که کارشناسان تظاهرات ضد آمریکایی دیروز بغداد را یک همه‌پرسی عظیم برای خروج اشغالگران از این کشور ارزیابی کردند و بیانیه مرجعیت شیعه در عراق نیز نشان داد که حضرت آیت الله سیستانی از این جمعیت عظیم و مطالبات آنها در خروج اشغالگران از عراق رضایت خاطر دارند.

گرچه با تصویب این موضوع در پارلمان عراق موانع حقوقی اخراج نیروهای آمریکایی از عراق برداشته شده و ادامه موجودیت نظامی آمریکا در این کشور که پیش‌تر به بهانه درخواست رسمی دولت عراق دنبال می‌شد، مشروعیت حقوقی خود را از دست داده است، اما به نظر می رسد در سایه اصرار آمریکایی‌ها برای ادامه موجودیت نظامی در این کشور در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

همانطور که گفته شد موضع مصمم دولت و پارلمان عراق در خروج نیروهای آمریکایی از این کشور موانع سیاسی را از پیشرفت در این پرونده برداشته است، البته برخی گروه‌های اهل تسنن و کرد همچنان به ادامه حضور آمریکا در عراق اصرار دارند که با توجه به موضع جدید دولت و پارلمان نمی‌توانند مانعی قانونی در مسیر این اقدام ایجاد کنند.

ملاحظه دوم در خصوص اصرار آمریکا برای ادامه حضور نیروهای خود در عراق را باید از ابعاد امنیتی و نظامی بررسی کرد.

در همین رابطه سید مقتدا صدر رهبر جریان صدر عراق  پیش از تصویب قانون خروج اشغالگران خارجی از عراق و لغو توافق امنیتی با آمریکا خواستار بسته شدن سفارت آمریکا به عنوان «سفارت شر» در عراق شده و اعلام کرد که آمریکا باید پایگاه‌های نظامی خود در این کشور رامسدود کند.

وی همچنین از گروه‌های مقاومت ملی و گروه‌های مقاومت عراقی نیز خواست تا جبهه متحد در برابر اشغالگران آمریکایی اتخاذ کنند. همزمان با تهدید مقتدا صدر، گروه‌های دیگر عراقی نیز تهدیداتی را درصورت تلاش آمریکا برای ابقای موجودیت در عراق مطرح کرده‌اند. این در حالی است که واشنگتن ادعاهایی در خصوص پرداخت غرامت احتمالی نسبت به ساختن پایگاه‌های خود در این کشور یا تایید برخی احزاب با حضور نیروهای آمریکایی در عراق را مطرح کرده و تلاش دارد از زیر بار این مسئولیت شانه خالی کند.

این در حالی است که بر اساس متن توافق چارچوب استراتژیک فعالیت نیروهای آمریکایی در عراق در صورتی که یکی از طرفین خواستار پایان دادن به توافق باشد و اخطار رسمی به طرف دیگر ابلاغ کند، طرف دیگر تنها یک سال برای اجرای این درخواست فرصت خواهد داشت.

** موازنه‌های نظامی اخراج آمریکا از عراق

اقدام تروریستی آمریکا در حمله به یک هیئت رسمی میهمان عراق و یکی از مقامات ارشد سیاسی و نظامی این کشور خشم گسترده مردم عراق را برانگیخت و احزاب و گروه‌های سیاسی همزمان با اعلام انزجار خود نسبت به این اقدام و حضور گسترده در تشییع پیکر شهدای حادثه تروریستی فرودگاه بغداد، خواستار شدیدترین پاسخگویی به این اقدام شدند.

بررسی معادلات نظامی مربوط به خروج نظامیان آمریکایی از عراق طبعا می‌تواند با مقایسه شرایط کنونی این کشور با تحولات مربوط به سال ۲۰۱۱ امکان‌پذیر باشد که در جریان این سال آمریکا مجبور شد بخش اعظمی از نیروهای خود را در نتیجه فشار جریان های سیاسی و مردمی عراق و فعالیت های نظامی جریان های مخالف حضور آمریکا از این کشور خارج کند.

در سال ۲۰۱۱ بر خلاف شرایط کنونی، گروه‌های سیاسی مخالف موجودیت آمریکا در عراق ساختاری متحد مانند نیروهای مردمی الحشد الشعبی نداشتند، نیروهایی که از حمایت و مشروعیت دولتی برخوردار بوده و سازماندهی آن زیر چتر موسسات نظامی عراق عرصه را بر اشغالگران تنگ‌تر می کند. به این ترتیب می‌توان گفت مخالفان موجودیت آمریکا از نظرسازماندهی و تسلیحاتی از پیشرفت قابل توجهی نسبت به سال ۲۰۱۱ برخوردار شده‌اند و این موضوع نشان می‌دهد که در صورتی که آمریکا اصرار به ادامه حضور خود در عراق داشته باشد، آنها می‌توانند عملیاتی با تأثیرگذاری بیشتر ضد اشغالگران انجام دهند.

شاید به همین علت است که سیگنال‌های متناقضی از واشنگتن و مقامات نظامی و سیاسی این کشور در خصوص لزوم عقب‌نشینی از عراق مخابره می‌شود و در حالی که پیش از این نامه‌ای مبنی بر خروج نیروهای این کشور از عراق منتشر شد، اما ژنرال مارک میلی این نامه را پیش‌نویس خوانده و ارسال آن برای دولت عراق را یک اشتباه قلمداد کرد. مارک اسپر وزیر جنگ آمریکا نیز عقب‌نشینی از عراق را به کلی رد کرد. این در حالی بود که مورگان اورگتوس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا موضعی نرم‌تر اتخاذ کرده و با ابراز ناامیدی آمریکا از تصمیم اتخاذ شده در مجلس نمایندگان عراق، ابراز امیدواری کرد که بغداد در این تصمیم تجدید نظر کند.

ترامپ اما موضعی سرسختانه‌تر در این خصوص اتخاذ کرده و عراق را به اعمال تحریم های بی سابقه در صورت اخراج نیروهای آمریکا از این کشور تهدید کرد و دریافت غرامت نسبت به ساخت این پایگاه نظامی را خواستار شد.  

همچنین مقایسه موجودیت نظامی آمریکا در سالهای ۲۰۱۱ و ۲۰۲۰  نیز از حیث بررسی موازنه نظامی میان دو طرف در زمینه امکان خروج نیروهای آمریکایی حائز اهمیت است. آمریکا در آن سال حدود ۱۵۰ هزار نیروی نظامی فعال در این کشور داشت، اما برآوردهای رسمی کنونی نظامیان آمریکایی را حدود ۵ هزار نفر و برآوردهای غیر رسمی نیز این نیروها را نهایتا ۱۵ هزار نفر برمی‌شمارند.

علاوه بر این‌ها عرصه داخلی عراق از نظر امنیتی بسیار قدرتمندتر از سال ۲۰۱۱ شده و مصونیت قابل توجهی در برابر اقدامات تروریستی گروه های مختلف در این کشور ایجاد شده است که بخشی از آن مرهون ریشه‌کن شدن داعش در این کشور است.

لذا طی هفته اخیر فعالیت ها و تلاش های قابل توجهی از سوی داعش برای عرض اندام در فضای امنیتی عراق صورت می گیرد، اما به نظر می رسد که شرایط امنیتی عراق بسیار پایدارتر از حدود یک دهه پیش است و همین موضوع بهانه‌ها ابرای ادامه استقرار آمریکایی‌ها را به حداقل رسانده است.

در سایه تهدید موجودیتی بقای نظامیان آمریکا در منطقه با خروج از عراق  به نظر می‌رسد واشنگتن از تمامی برگه‌های خود برای جلوگیری از بروز این اتفاق استفاده خواهد کرد، اما با این وجود موفقیت ایران و متحدانش در اخراج نظامیان آمریکا از عراق بسته به عوامل زیر است:

۱-       جدیت دولت عراق در تلاش برای اخراج نیروهای آمریکایی و سلب مشروعیت از آنها و ایجاد اجماع ملی در تایید این مصوبات.

۲-      میزان قدرت دولت عراق در تحمل فشارها و تهدیدات آمریکا.

۳-       میزان قدرت ایران و متحدانش در بسیج افکار عمومی عراق نزد نیروهای آمریکایی و موجودیت نظامی این کشور در عراق.

۴-       جدیت گروههای مسلح در حمله احتمالی به پایگاه‌های نظامی آمریکا و ایجاد تهدیدات واقعی برای واشنگتن.

۵-      افزایش تنش از سوی دولت عراق ضد نیروهای آمریکایی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و به دردسر انداختن واشنگتن در محافل بین المللی.

۶-      مانور عراق در مذاکره با آمریکا برای خروج نظامیان این کشور از عراق.

۷-      میزان توانمندی واشنگتن در قانع کردن فراکسیون‌های کرد و اهل تسنن به  حمایت از موجودیت آمریکا در عراق  برای مقابله با طرح دولت.

۸-      اهمیت برگه‌های فشار آمریکا ضد دولت عراق.

۹-      میزان جدیت آمریکا در اجرای تهدیدات خود ضد عراق و ادامه باج‌خواهی مالی و سیاسی خود از این کشور.

** نتیجه گیری

آمریکایی‌ها در حال حاضر بحران پیچیده‌ای را در عراق پشت سر می‌گذارند و گزینه های زیادی فراروی خود ندارند. آنها در نتیجه مصوبه پارلمان و موضع دولت عراق قدرت مانور خود را از دست داده‌اند، این در حالی است که خروج خود از عراق را به معنی شکست و اخراج خفت‌بار از منطقه می‌دانند و در صورت اصرار بر موجودیت نظامی در عراق باید خود را آماده تقابل با ملت عراق و به ویژه گروه های مسلح مستقل در این کشور نمایند که احتمالاً از هیچ فرصتی برای هدف قرار دادن پایگاه‌های آمریکا فروگذار نخواهد کرد.

در حال حاضر آمریکایی‌ها نگرانی قابل توجهی نسبت به روند سیاسی عراق دارند و همچنان تلاش دارد بتواند عناصر سیاسی این کشور را ازپایان مشروعیت بخشیدن به موجودیت نظامی خود منصرف نمایند، اما به نظر می رسد تحولات کنونی عراق این اجازه را به آنها نخواهد داد و فرصت ادامه حصور آمریکا در عراق بسیار کم است.

علاوه بر این ها آمریکا معتقد است که خروج نظامیان این کشور از عراق یک پیروزی بزرگ برای ایران و متحدان این کشور در منطقه به شمار می‌رود و ثابت می کند که ایران بخش دیگری از واکنش انتقام‌جویانه خود نسبت به ترور سردار سلیمانی را به مرحله اجرا گذاشته است. علاوه بر اینکه به این ترتیب موجودیت نظامی آمریکا در کشورهای دیگر منطقه نیز تهدید می‌شود. این موضوع در سایه اقدام بی‌سابقه ایران در هدف قرار دادن رسمی پایگاه‌های نظامی آمریکا و اعلام مسئولیت در پی این حمله، عرصه را بر واشنگتن تنگ‌تر کرده است.