گروه سیاسی مشرق؛ در این مجمع و در دوره های مختلف چهره ها و شخصیت های سیاسی، علمی، فرهنگی و اجتماعی ضمن بررسی اختلافات شواری نگهبان و مجلس شورای اسلامی، وظیفه مشورتی برای تعیین سیاست های کلی نظام را نیز به عهده دارد.

در ادامه نگاهی به اعضای 6 دوره این مجمع به ترتیب دوره انتصاب و احکام صادره از سوی امام خمینی (ره) و رهبر انقلاب خواهیم داشت.

دوره اول مجمع تشخیص مصلحت نظام

دوره نخست شکل گیری مجمع سال 1366 ه.ش. تا سال  1368 ه.ش. است که با فرمان حضرت امام خمینی  آغاز گردید. در این دوره وجود جنگ تحمیلی و شرایط خاص سیاسی و اجرایی کشور از ویژگیهای خاص دوره یاد شده می توان برشمرد.

 
ترکیب اعضای مجمع  طی دوره یاد شده بدین شرح می باشد:

 
الف : فقهاي شوراي نگهبان
ب: آقايان آيت ا…خامنه اي (رئيس جمهور وقت ) - هاشمي رفسنجاني (رئيس مجلس وقت ) - موسوي اردبيلي (رئيس شوراي عالي قضائي ) - توسلي - موسوي خوئيني ها - مير حسين موسوي (نخست وزير وقت)

ج: مرحوم حجت الاسلام سيد احمد خميني (فرزند حضرت امام )براي ارائه گزارش جلسات به حضرت امام

2- دوره دوم مجمع در پایان جنگ تحمیلی در سال 1368 پس از بازنگری  قانون اساسی در این قانون با وظایف احصاء شده در بندها و اصول 110 ، 111 ، 112 و 177 شکل گرفت .
 
دوره دوم مجمع تشخیص مصلحت نظام

تركيب اعضاي مجمع طی دوره دوم بر اساس حکم مورخ 12/7/68 مقام معظم رهبری ، حضرت آیت ا...  خامنه ای بدین شرح می باشد:

 
فقهاي شوراي نگهبان (6نفر)
روساي سه قوه (قواي مجريه - مقننه و قضائيه)
وزير مربوط ( وزيري كه موضوع مورد بحث مجمع مربوط به وي مي شود)
رئيس كميسيون مربوط در مجلس شوراي اسلامي (در صورتي كه موضوع بحث در مجمع مربوط به وي شود)

آقايان : مهدوي كني - يوسف صانعي - سيد احمد خميني - سيد محمّد موسوي خوئيني ها - محمّد علي موحدي كرماني - حسن صانعي - محمّد رضا توسلي - عبدا…نوري و ميرحسين موسوي
 
دوره سوم مجمع تشخیص مصلحت نظام

دوره سوم مجمع که با افزایش اعضای حقیقی متشکل از شخصیتهای عالی رتبه کشور در سال 1375 همراه بود ، مجمع را وارد دوران جدیدی از پویایی و بالندگی در جهت انجام کامل وظایف قانونی نمود.

تركيب اعضای مجمع طی دوره سوم براساس حکم مورخ 27/12/75 بدین شرح می باشد:
 
1- شخصيت هاي حقوقي عضو :

الف: روساي سه قوه مجريه - مقننه و قضائيه
ب: فقهاي شوراي نگهبان
ج: وزير يا رئيس دستگاهي كه موضوع مورد بحث در مجمع مربوط به آن مي شود

-2  شخصيت هاي حقيقي:

آقايان هاشمي رفسنجاني، مهدوي كني، اميني نجف آبادي، واعظ طبسي ، احمد جنتي، امامي كاشاني، حسن حبيبي، مير حسين موسوي، ولايتي، محمدي ري شهري، حسن صانعي، حسن روحاني، موسوي خوئيني ها، عسگر اولادي، دري نجف آبادي، علي لاريجاني، مصطفي مير سليم، توسلي محلاتي، عبدا…نوري، مرتضي نبوي، فيروز آبادي، غلامرضا آقازاده، بيژن نامدار زنگنه، محمّد هاشمي، محسن نوربخش، محسن رضائي (دبير مجمع(

اين افراد به موجب حكم مورخ 27/12/1375براي يك دوره 5 ساله انتخاب شدند و  هاشمي رفسنجاني نيز توسط مقام معظم رهبري به عنوان رئيس مجمع تشخيص مصلحت منصوب شد.

دوره چهارم مجمع تشخیص مصلحت نظام

دوره چهارم مجمع را می توان فعال ترین و سازمان یافته ترین دوران مجمع نام برد،که در سال 1380 اعضای جدید مجمع طی حکم مقام معظم رهبری  برای مدت پنج سال انتخاب شدند:

متن حکم مقام معظم رهبری بدین شرح است :

مجمع تشخيص مصلحت نظام در شكل و تركيب جديد، طي پنج سال گذشته بحمدالله در راه وظايف سه گانه‌ مصرح در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران گام‌هاي بلندي برداشت و خدمات مهم و ارزشمندي را به كشور و مردم تقديم كرد. اين مجمع محترم در دوره‌ پنج ساله توانست موارد اختلاف بين مجلس شوراي اسلامي و شوراي نگهبان را حل كند و برخي از معضلات ارجاع شده به آن مجمع را به نتايج مورد قبول برساند، به‌علاوه در تعيين و تثبيت سياست‌هاي كلي كشور، حركت نوين و نظام‌مندي را آغاز نمايد و يكي از ظرفيت‌ها و قابليت‌هاي مترقي قانون اساسي را به كار گرفته، با نگاهي جامع و فراگير و ناظر به مصالح عالي نظام در مقاطع مختلف به وظايف مصرح در قانون اساسي اهتمام ورزد.

اينجانب در پايان دوره‌ پنج ساله از زحمات همه‌ اعضاي محترم و دبيرخانه، بويژه از حسن مديريت رياست محترم آن مجمع، تشكر مي‌كنم و تركيب جديد را براي يك دوره‌ پنج ساله ديگر به رياست جناب حجت‌الاسلام و المسلمين آقاي « هاشمي رفسنجاني » معرفي مي‌نمايم.

1 ـ شخصيتهاي حقوقي عضو، عبارتند از: الف: روساي سه قوه، ب: فقهاي شوراي نگهبان،
ج: وزير يا رييس دستگاهي كه موضوع مورد بحث در مجمع، مربوط به آن دستگاه است ، د: رييس كميسيون مناسب با موضوع مورد بحث از مجلس شوراي اسلامي

2ـ شخصيتهاي حقيقي عضو، عبارتند از حجج اسلام و آيات وحضرات: آقايان «هاشمي رفسنجاني» ،« اميني نجف آبادي »، «واعظ طبسي»، «جنتي»، « امامي كاشاني، موحدي كرماني»، «حسن حبيبي»، «ميرحسين موسوي»، « علي اكبر ولايتي»، «محمدي ري شهري»، «حاج شيخ حسن صانعي»، «حسن روحاني»، «حبيب الله عسگراولادي، دري نجف آبادي»، «علي لاريجاني»،«مصطفي ميرسليم»، «توسلي محلاتي»، «مرتضي نبوي»، «فيروز‌آبادي»، «غلامرضا آقازاده»، «بيژن نامدار زنگنه»، «محمد هاشمي»، «محسن رضايي»، «علي‌اكبر ناطق نوري»، «محمدرضا عارف»، «غلامعلي حداد عادل»، «مجيد انصاري»، «حسين مظفر»، «محمدرضا باهنر» و «محمدجواد ايرواني»

در ادامه حكم مقام معظم رهبري تصريح شده است: جلسات مجمع در هنگام بحث در مصوبات مورد تعارض مجلس و شوراي نگهبان، متشكل خواهد بود از همه اعضاي نامبرده و ديگر جلسات، متشكل خواهد بود، از اعضاي حقيقي به اضافه‌ رديف «الف» و «ج» و «د» از بند 1.

 اميد است مجمع تشخيص مصلحت نظام در اين دوره بتواند در ادامه‌ فعاليت‌هاي قبلي خود از كارشناسي عناصر مجرب و صاحب‌نظر استفاده كند و با تقويت كميسيون‌هاي تخصصي و دبيرخانه از توان مركز تحقيقات راهبردي بطور كامل استفاده نمايد و در تثبيت سياست‌هاي كلي نظام و حل معضلات كشور گام‌ها ي اساسي بردارد.

دوره پنجم مجمع تشخیص مصلحت نظام

حضرت آیت‌الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاريخ 08/12/1385 در حکمی ترکیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یک دوره پنج ساله ی دیگر معرفی کردند.
 
متن حکم مقام معظم رهبری به این شرح است:
 
بسم الله الرحمن الرحیم

خداوند متعال را سپاس میگویم که مجمع تشخیص مصلحت نظام با هدایت و تایید او در یکدوره پنجساله دیگر توانست به خدماتی در چهارچوب وظایف قانونی خود توفیق یابد.

تنظیم و پیشنهاد سند چشم انداز بیست ساله کشور و سیاست های کلی در صدر فهرست متنوع این خدمات قرار گرفته است. وظیفه ی اینجانب آن است که از یکایک اعضاء محترم و دبیرخانه، به ویژه از ریاست محترم و حسن مدیریت به کار رفته تشکر کنم.

ترکیب متناسب و متکامل اعضا به آن مجمع محترم فرصت و امکان می دهد که موضوعات مطرح شده را از جوانب گوناگونِ آن بنگرد، و تکیه به نظر کارشناسان و صاحبنظران موجب می گردد که مصوبات مجمع از اتقان و استدلال کافی برخوردار باشد.
از این رو لازم می دانم آن مجمع محترم را به بهره گیری هر چه بیشتر از نظرات کارشناسی و تقویت این پشتوانه ی مهم و نیز به حضور فعالانه و مباحثات مستدل اعضاء آن توصیه کنم.

تدوین مستنداتی که مصوبات مجمع برآمده از آن و متکی به آن است، بیشک در شمار اسناد علمی و مایه ی بهره مندی جویندگان و پژوهشگران خواهد بود.
اکنون برای دوره پنجساله جدید شخصیت های حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را با ریاست جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای هاشمی رفسنجانی تعیین می کنم:

- رؤسای محترم سه قوه.
- فقهای معزز شورای نگهبان.
- وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است.
- رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی.

- حجج اسلام و آیات و حضرات:
آقايان «هاشمي رفسنجاني» ،  «احمد جنتي»،  واعظ طبسی، اميني نجف آبادي،  «غلامعلي حداد عادل»،  امامی کاشانی، موحدی کرمانی، «حسن حبيبي»،«ميرحسين موسوي»، « علي اكبر ولايتي»، دری نجف آبادی، محمدی ریشهری، حاج شیخ حسن صانعی، «حسن روحاني»، حبیب الله عسکراولادی، «علي لاريجاني»، محمدرضا باهنر، مجید انصاری،   «سيد مصطفي ميرسليم»،  توسلی محلاتی، سیدمرتضی نبوی، «علي‌اكبر ناطق نوري»، «سيد حسن فيروز‌آبادي»، غلامرضا آقازاده، بیژن نامدار زنگنه، «محسن رضايي»، «حسين مظفر»، محمد هاشمی، «محمدرضا عارف»، محمد جواد ایروانی،  پرویز داودی، غلامحسین محسنی اژه ای ، علی آقا محمدی، محمد فروزنده، داود دانش جعفری.

از خداوند متعال توفیق آقایان محترم را در ادای این مسئولیت مهمی که بر دوش گرفته اند و توجه به توصیه های مذکور در متن و پیوست این ابلاغ، مسألت می کنم.

دوره ششم مجمع تشخیص مصلحت نظام

حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در حكمی، تركیب جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام را برای یك دوره پنج ساله‌ی دیگر معرفی كردند.

متن حكم به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم
پروردگار متعال عزّشأنه را سپاس می‌گویم كه مجمع تشخیص مصلحت موفق شد دوره‌ی پنجساله‌ی دیگری را با عنایات الهی و با كارنامه‌ای قابل قبول پشت سر بگذارد كه امید است آثار و منافع اقدامات قانونی مجمع به شكل شایسته‌ای در مبادی مدیریتی كشور -قوای سه گانه و نیروهای مسلح و سایر دستگاهها- به بار نشیند و همگان نتایج آن را مشاهده كنند.
ضمن تشكر از همه‌ی آقایان اعضای محترم، ریاست و دبیرخانه مجمع، برای دوره‌ی پنج ساله‌ی جدید شخصیت‌های حقوقی و حقیقی نامبرده در زیر را با ریاست جناب حجت‌الاسلام والمسلمین آقای هاشمی رفسنجانی تعیین می‌كنم:

1- شخصیت های حقوقی عضو عبارتند از:

الف) رؤسای محترم سه قوه
ب) فقهای معزز شورای نگهبان
ج) دبیر شورای عالی امنیت ملی
د) وزیر یا رئیس دستگاهی كه موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است
هـ) رئیس كمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی

2- شخصیت‌های حقیقیِ عضو، عبارتند از:

آیات و حجج اسلام:
آقای هاشمی رفسنجانی، آقای حاج شیخ احمد جنتی، آقای واعظ طبسی، آقای امینی نجف آبادی، آقای سیدمحمود هاشمی شاهرودی، آقای موحدی كرمانی، آقای علی اكبر ناطق نوری، آقای حاج شیخ حسن صانعی، آقای حسن روحانی، آقای دری نجف آبادی، آقای غلامحسین محسنی، آقای محمود محمدی عراقی، آقای غلامرضا مصباحی مقدم، آقای مجید انصاری.
و حضرات: آقای غلامرضا آقازاده، آقای علی آقامحمدی، آقای محمد جواد ایروانی، آقای محمدرضا باهنر، آقای غلامعلی حداد عادل، آقای حسن حبیبی، آقای داود دانش‌جعفری، آقای پرویز داودی، آقای محسن رضایی، آقای محمدحسین صفارهرندی، آقای حبیب‌الله عسگراولادی، آقای محمدرضا عارف، آقای محمد فروزنده، آقای سیدحسن فیروزآبادی، آقای علی لاریجانی، آقای حسین مظفر، آقای حسین محمدی، آقای سیدمصطفی میرسلیم، آقای سیدمرتضی نبوی، آقای علی اكبر ولایتی، آقای صادق واعظ زاده، آقای احمد وحیدی.

جلسات مجمع در هنگام بحث در مصوبات مورد تعارض مجلس و شورای نگهبان متشكل خواهد بود از همه‌ی اعضای نامبرده و دیگر جلسات متشكل خواهد بود از اعضای حقیقی به اضافه‌ی ردیف‌های الف، د و هـ از بند 1.

ضمن تأكید بر اجرای كامل توصیه‌های ابلاغ شده‌ی دوره‌ی گذشته، نكات دیگری به پیوست این حكم ابلاغ خواهد شد. بر خود لازم می‌دانم از زحمات آقایان محترمی كه در دوره‌ی گذشته عضو این مجمع بوده و در دوره جدید حضور ندارند، قدردانی نمایم.

در پایان اعضای محترم این دوره را به رعایت صلاح و سداد و اتقان و انصاف و جامعیت و رعایت مصلحت نظام به معنای اتم كلمه و حضور فعال در جلسات مجمع و كمیسیونهای مربوط توصیه كرده و توفیق آقایان را در اجرای مسئولیت مهمی كه در دوره جدید بر دوش گرفته‌اند، مسئلت می‌نمایم.

سیدعلی خامنه‌ای
24/اسفند ماه/90