به گزارش مشرق، بروز بیماری ویروسی کووید 19 و همه گیری جهانی آن در دنیا، بخش بالادست و پایین دست صنعت نفت و گاز نیز تحت تاثیر قرار داده است. در این راستا کشورهای مطرح صنعتی و مصرف کننده اصلی صنایع پایین دست نفت و گاز خود را به حالت نیمه تعطیل و تعطیل درآورده و قوانین سخت‌گیرانه‌ای را برای قرنطینه اجرایی کردند و بدین صورت کاهش تقاضای مواد پایین دستی صنایع نفت و گاز، کاهش تقاضای نفت در کل جهان را در پی داشت. در این بین اما جنگ قیمتی بین عربستان و روسیه تبعات منفی شیوع کرونا بر بازار نفت را دو چندان کرد و سبب شد قیمت نفت به حدود 25 دلار بر بشکه کاهش یابد.

بیشتر بخوانید:

چرا کمپین های ضد تحریم ایران بسیار مهم هستند؟

برنامه وزارت اقتصاد برای جهش تولید ابلاغ شد

سقوط ناگهانی قیمت نفت اما تاثیر منفی زیادی بر بازار محصولات پتروشیمیایی بر جای گذاشت زیرا قیمت اکثر محصولات پتروشیمی با الگوی خاصی متاثر از قیمت نفت است. یعنی در صورت کاهش قیمت نفت، قیمت محصولات پتروشیمی کشور نیز کاهش پیدا خواهد کرد. در شکل زیر، روند تغییرات قیمت نفت تگزاس اینترمدیت با دو محصول پتروشیمی متانول و پروپیلن نشان داده شده است.

هر چند کاهش قیمت نفت به طور همزمان باعث کاهش قیمت خوراک و محصولات تولیدی پتروشیمی‌ها شده است اما در کشور ایران به دلیل اینکه پتروشیمی‌ها همواره از مزیت خوراک ارزان قیمت بهره‌مند بودند تحولات بازار نفت به ضرر آنها تمام خواهد شد. یعنی علیرغم کاهش قیمت خوراک پتروشیمی‌های موجود در کشور، با کاهش قیمت محصولات پتروشیمی، درآمد شرکت‌های پتروشیمی کاهش خواهد یافت؛ زیرا اولا هزینه های جاری فرایندها ثابت خواهد بود و متاثر از قیمت خوراک و محصولات نیست و با کاهش قیمت خوراک و محصولات حجم آن به نسبت بقیه هزینه ها افزایش یابد. ثانیا مزیت پتروشیمی‌های کشور خوراک ارزان قیمت است و کاهش بیشتر خوراک مزیت قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. پس قیمت فروش محصولات مهمترین فاکتور کلیدی در تعیین میزان درآمد پتروشیمی‌ها است.

*رونق بازار اتانول آمین‌ها و پلی‌پروپیلن به دلیل افزایش مصارف بهداشتی

در این راستا مصطفی سعیدی کارشناس نفت و انرژی درباره تبعات منفی شیوع کرونا و تداوم جنگ قیمتی روسیه و عربستان بر اقتصاد پتروشیمی‌های داخل کشور می‌گوید: «کاهش قیمت محصولات پتروشیمی به معنی کاهش جذابیت سرمایه‌گذاری در این صنعت است زیرا هزینه‌های سرمایه گذاری ثابت مانده و هزینه‌های جاری غیر خوراک نیز ثابت مانده است اما درآمد واحدها به علت کاهش قیمت محصول کاهش محسوسی داشته و نقطه سر به سر برابری هزینه سرمایه گذاری شده سالیان متوالی با درآمد خالص واحد طولانی‌تر می‌گردد».

وی در ادامه اظهار داشت: «در نتیجه پیش‌بینی می‌شود که علاقه سرمایه گذاران برای طرح‌های کوچک و زودبازده یکساله پتروشیمی کمرنگ شود اما طرح‌های بلندمدت و عظیم حداقل به زمانی حدود 4 تا 5 سال جهت ساخت احتیاج دارند که تا آن زمان هم بعید است مشکل ویروس کرونا حل نشده باشد و به احتمال فراوان اثر منفی ویروس کرونا بر اقتصاد فرایندهای سرمایه‌گذاری شده در 5 سال آینده از بین خواهد رفت».

به نظر می‌رسد هر چند صادرات اکثر واحدهای پتروشیمی به علت کاهش قیمت محصولات با کاهش درآمد مواجه خواهند شد؛ اما محصولاتی که در حوزه مقابله با ویروس کرونا قابل مصرف هستند نه تنها دچار کاهش قیمت نخواهند شد که قیمت آنها قطعا به علت افزایش تقاضا افزایش خواهد یافت. برای مثال یکی از کاربردهای اتیلن، تولید اتانول آمین‌ها از اتیلن اکسید است که در صنایع شوینده کاربرد فراوان دارد. از پلی‌پروپیلن تولیدی از پروپیلن نیز در صنایع نساجی برای تولید البسه پزشکی استفاده می‌شود.

*شیوع کرونا و کاهش قیمت نفت تاثیر جدی بر درآمدهای نفتی کشور ندارد

هر چند شیوع ویروس کرونا تاثیر منفی بر درآمدهای نفتی کشور داشته است اما در مقایسه با سایر کشورها ضرر و زیان ایران قابل ملاحظه نیست. زیرا پس از بازگشت تحریم‌های نفتی در آبان ماه سال گذشته میزان صادرات نفت ایران افت محسوسی پیدا کرد و از 2.5 میلیون بشکه در روز به زیر 500 هزار بشکه رسیده و در نتیجه درآمدهای نفتی ایران تحت تاثیر تحریم‌ها حداقل 80 درصد کاهش یافته است.

در نتیجه کاهش قیمت نفت به علت شیوع این ویروس، تنها همین اندک امید دولت به کامیابی از طریق خام‌فروشی نفت را از بین می‌برد و تاثیر قابل توجهی بر روی اقتصاد کشور نخواهد گذاشت؛ زیرا در حال حاضر نفت قابل توجهی توسط ایران صادر نمی‌شود که کاهش قیمت آن بتواند تاثیر قابل توجهی بر اقتصاد ایران بگذارد. اما کشورهای صادرکننده بزرگی نظیر عربستان حدود 70 میلیارد دلار در سال بابت این کاهش قیمت ضرر خواهند کرد.

اما شیوع کرونا و کاهش قیمت نفت تاثیراتی نیز بر بازار فروش فرآورده‌های نفتی کشور نیز گذاشته است که شاید محسوس‌ترین تاثیر را بتوان در صادرات بنزین مشاهده کرد. در این راستا مصطفی سعیدی کارشناس نفت و انرژی می‌گوید: «درآمدهای دولت حاصل از صادرات بنزین از دو جهت حجم صادرات و قیمت بنزین صادر شده قابل بررسی است. از طرفی به دلیل کاهش تردد مردم، میانگین مصرف روزانه بنزین در ۱۵ روز اول فروردین‌ماه سال ۹۹ به ۴۴ میلیون لیتر رسیده است و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته میزان مصرف بنزین ۵۰ میلیون لیتر در روز کاهش یافته است که ظرفیتی برای صادرات مازاد تولید در کشور ایجاد کرده است».

وی در ادامه خاطر نشان کرد: «هرچند شیوع کرونا به ظرفیت صادرات بنزین کشور اضافه خواهد کرد اما  باید توجه داشت که بهای بنزین به کمترین میزان در 20 سال اخیر رسیده است و قیمت بنزین تحویل بنادر آمریکا حدود 55 سنت در گالن (14.5 سنت در لیتر) در 31 مارس 2020 ثبت شده است».

* کاهش شدیدتر قیمت فرآورده‌های نفتی نسبت به نفت خام پس از شیوع کرونا

در حال حاضر اتفاق نادری که در بازار نفت رخ داده کاهش شدیدتر قیمت فرآورده‌های نفتی نسبت به نفت خام است و هر لیتر بنزین حدودا ۱۲ سنت، نفتا ۱۳ سنت و مازوت ۱۴ سنت معامله می‌شود. در نتیجه این تغییرات قیمت زمینه‌ای را برای پتروشیمی‌های خوراک مایع فراهم کرده است که برای تولید محصولات ضروری شرایط فعلی نظیر پروپیلن و اتیلن که کاربرد وسیعی در تولید البسه، ماسک و مواد ضدعفونی دارد، از خوراک نفتا استفاده کنند. با توجه به کاهش قیمت خوراک نفتا و افزایش احتمالی یا ثبات قیمت پروپیلن و اتیلن به علت افزایش تقاضا، پتروشیمی‌های خوراک مایع می‌توانند بر روی تولید این محصولات برنامه‌ریزی کنند.

همچنین تاثیر ویروس کرونا در بازار بورس و اوراق بهادر بسیار ملموس و واضح بوده است. برای مثال ارزش سهام شرکت پاکسان (شرکت فعال پایین دست در حوزه مواد شوینده) با نماد شپاکسا از قیمت 20000 ریال در تاریخ 10 اسفند 98 به قیمت 38000 ریال در تاریخ 16 فروردین 98 رسیده است در حالی که ارزش سهام شرکت پتروشیمی نوری (شرکت فعال بالادست پتروشیمی) با نماد نوری از قیمت 76700 ریال در تاریخ 13 اسفند 98 به قیمت 60000 ریال در تاریخ 16 فروردین 98 افت کرده است.

در مجموع شیوع کرونا و کاهش قیمت نفت هر چند تاثیر جدی‌ای بر درآمدهای نفتی دولت نداشت اما تبعات منفی آن بر اقتصاد پتروشیمی‌های موجود در کشور قابل چشم‌پوشی نیست. در این بین اما ظرفیت‌ها و فرصت‌هایی برای افزایش صادرات بنزین و یا تمرکز بر تولید محصولات بهداشتی در صنایع پایین‌دستی پتروشیمی ایجاد شده است.