به گزارش مشرق، یسنا به منش، رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فراورده‌های سلامت دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت، سازمان غذا و دارو گفت: استفاده صحیح، علمی و منطقی از سموم دفع آفات برای مصارف کشاورزی، باعث افزایش کمی و کیفی محصولات از طریق نابودی آفات شده و نقش بسیار مهمی در راستای تأمین غذای مورد نیاز انسان دارد.

وی ادامه داد: البته باید توجه کرد که استفاده نادرست از این سموم می تواند منجر به بروز انواع مسمومیت‌های حاد و مزمن در انسان و یا بروز آلودگی های زیست محیطی و نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری مفید شود.

بیشتر بخوانید:

جزئیات جدید از کشف قرص در بسته‌بندی ۱۲ برند صنایع غذایی

آمار مرگ با قرص برنج در کشور

به منش افزود: یک گروه از عوامل دفع آفات که به علت اثر بخشی زیاد و قیمت ارزان به عنوان جونده کش در برخی از کشورهای جهان، از جمله ایران مورد استفاده قرارگرفته اند، فسفیدهای فلزی مانند فسفید آلومینیوم، فسفید روی، فسفید کلسیم و فسفید منیزیوم هستند. فسفیدهای فلزی به عنوان عوامل آفت کش، معمولا به اشکال مختلفی مانند قرص، پودر، بلانکت و طعمه تهیه و مورد استفاده قرار می‌گیرند.

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فراورده‌های سلامت  سازمان غذا و دارو افزود: در اثر تماس این ترکیبات با رطوبت موجود در هوا یا محصولات کشاورزی، گاز فسفین آزاد می‌شود که گازی بسیار سمی است. این گاز حتی در غلظت‌های پایین کشنده بوده و به همین دلیل فسفید آلومینیوم برای کنترل و از بین بردن حشرات و آفات انباری محصولاتی مانند برنج و غلات در سوله ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی گفت: نکته بسیار مهم آن است که بسیاری از موارد مرگ ناشی از قرص برنج در اثر تنفس گاز سمی آزاد شده از کیسه‌های حاوی غلات یا حبوباتی بوده است که دانسته یا ندانسته، برای دفع آفات، در داخل کیسه قرص برنج قرارداشته است و در داخل منزل نگهداری شده است.

به منش افزود: بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، بطور کلی سم فسفید آلومینیوم یا همان قرص برنج، در سال‌های تاخیر منجر به مرگ بیش از ۸۰۰ تن از هموطنانمان شده است. بیش از نیمی از موارد مرگ و میر ناشی از مسمومیت با سموم دفع آفات ناشی از قرص برنج بوده است. واضح است که حتی یک مورد مسمومیت با قرص برنج هم نباید مشاهده شود. چراکه توزیع و خرید و فروش این سم در سطح کشور ممنوع است و از سال ۱۳۹۰ قرص برنج از جانب ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، کالای ممنوعه اعلام شده است و خرید و فروش و استفاده آن مشمول مجازات است.

وی ادامه داد: در انتهای سال ۱۳۹۶ وزیر بهداشت از رئیس قوه قضائیه درخواست گردند تا با عرضه کنندگان این سم قاچاق به شکل جدی برخورد شود و افرادیکه این ماده سمی را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند، در مرگ ناشی از مسمومیت مصرف کنندگان سم شریک محسوب شوند و عواقب قانونی و مجازات ناشی از آن را بپذیرند.

به منش ادامه داد: در حال حاضر قاچاق قرص برنج همچنان در دسترس وجود دارد و بی اطلاعی و بی توجهی خانواده ها نسبت به خطرات ناشی از مصرف خانگی این سم، موجب شده است که متاسفانه کشور ما یکی از معدود کشورهایی باشد که در سطح دنیا مرگ ناشی از این سم در آن گزارش شده است.

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فراورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو ادامه داد: سم فسفید آلومینیوم تنها به صورت محدود با کاربرد کشاورزی، در سایر انواع فرمولاسیون ها و تحت نظارت کارشناسان ذی صلاح و تنها بعد از اخذ مجوزهای لازم مثلا توسط سیلوهای نگهداری غلات و حبوبات استفاده می شود. به علت تمایل کشاورزان به مصرف این سم جهت نگهداری محصولات به ویژه در مصارف خانگی یا نیمه صنعتی و در اثر ناآگاهی جامعه و تقاضای این سم، قاچاق این فرآورده از کشورهای همسایه و بازار سیاه این سم در کشور وجود دارد؛ به طوریکه در بسیاری از موارد، فروش این سم در بازار سیاه و غیرقانونی گزارش شده است.

وی افزود: عرضه فرم قرص سم فسفید آلومینیوم یا قرص برنج در فروشگاه های عرضه کننده سموم دفع آفات نباتی و همچنین عطاری های، تخلف محسوب می شود و مشمومل مجازات است. فرآورده های دورکننده آفات برنج و دیگر غلات که جهت مصارف خانگی طراحی و تولید می شوند، اکثرا حاوی عصاره سیر، تالک و نمک طعام بوده و ممکن است با نام قرص سیر یا قرص برنج معرفی شوند، اما از آنجایی که فاقد ماده سمی فسفید آلومینیوم هستند، کاملا بی خطر بوده و به صورت قانونی به فروش می رسند. این قرص ها که به عنوان قرص برنج با منشاء گیاهی شناخته می‌شوند، فاقد اثرات سمی و کشنده برای انسان بوده و مصرف آن در انسان بی خطر محسوب می شود. مسمومیت با قرص برنج در ایران بیشتر در رده سنی ۲۰ تا ۴۰ سال بوده و بیشتر آنها به قصد خودکشی بوده‌اند.

وی ادامه داد: از میان ۱۵۵۵۲۰ مورد مسمومیت گزارش شده از ۵۹ دانشگاه علوم پزشکی کشور در سال ۱۳۹۷،  ۲۲۵۳ مورد مربوط به مسمومیت با قرص برنج بوده است. که ۴۴.۱ درصد از کل مسمومیت ها را شامل می شود. از میان ۹۵۴۷۸  مورد مسمومیت گزارش شده از ۵۹ دانشگاه علوم پزشکی کشور در نیمه نخست سال ۱۳۹۸ ، ۱۱۵۷ مورد مربوط به مسمومیت با قرص برنج بوده است. که ۲.۱ درصد از کل مسمومیت ها را شامل می شود.

به منش گفت: در سال ۱۳۹۷ بیشترین تعداد مسمومیت های ناشی از قرص برنج که به بیمارستان ها مراجعه شده است، مربوط به دانشگاه‌های حوزه تهران (شامل بیمارستان لقمان، بهارلو و فیروزگر) ۴۷۶ مورد، گیلان ۳۱۰ مورد، مازندران ۲۰۷، شیراز ۱۶۹، لرستان ۱۰۰ مورد، مشهد ۹۷ مورد، هرمزگان ۹۳ مورد، تبریز ۹۰ مورد، اردبیل ۸۸ مورد، ارومیه ۵۸ مورد و دیگر دانشگاه ها مقادیر کمتری است.

رئیس گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع رسانی فراورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو افزود:  بر اساس گزارش های سازمان پزشکی قانونی کشور مرگ های ناشی از مسمومیت با قرص برنج در پنج ماه نخست سال ۱۳۹۸، ۷.۱۲ درصد نسبت به زمان مشابه در سال گذشته افزایش یافته است. مرگ در مردان دو برابر زنان بوده و نیمی از مرگ و میرها ناشی از سموم دفع آفات، به دلیل تماس با قرص برنج بوده است. این درحالی است که ۲۹ درصد از کل مرگ ومیر ناشی از مسمومیت ها بدون درنظر گرفتن مرگ ناشی از مواد مخدر و محرک ها، در اثر مسمومیت با قرص برنج بوده اند.

وی خاطرشنسان کرد: شایع ترین علایم و نشانه های بالینی مسمومیت با قرص برنج عبارتند از بی اشتهایی، بی قراری، تحریک پذیری، گیجی، سرگیجه، لرزش، دوبینی، عدم تعادل، تنگی نفس، دردهای شکمی، تهوع، استفراغ، در پاره ای موارد استفراغ و یا مدفوع سیاه رنگ، تعریق، ضعف و بیحالی، افت شدید فشار خون، کاهش برون ده قلبی، اختلال در ضربان قلب، خیز ریوی، سیانوز، اختلالات و آسیب های کلیوی، زردی، بزرگی کبد و طحال، فلج روده‌ای، تشنج و کاهش رفلکس ها، نشانگان زجر تنفسی حاد، آسیب کبدی، اختلالات خونی، اختلالات الکترولیتی، اختلال در تعادل اسید - باز و شوک. در ضمن ممکن است بوی سیر و یا ماهی گندیده از تنفس بیمار استشمام شود.

به منش افزود: بیشتر مرگ و میرها در خلال ۱۲ تا ۲۴ ساعت اولیه مسمومیت اتفاق افتاده و معمولا ناشی از ایست قلبی است. مرگ و میر بعد از ۲۴ ساعت اغلب ناشی از نارسایی کبدی و کلیوی است. وی گفت: با توجه به اینکه نگهداری نامناسب این ترکیب در شرایط نامناسب و مکان های مرطوب، با افزایش احتمال آزادسازی گاز سمی فسفین از قرص ها همراه است، استنشاق گاز سمی متصاعد شده از این آفت کش نیز می تواند در انسان کشنده باشد. گزارش های بدست آمده در سال های اخیر حاکی از مرگ اعضای خانواده، در اثر استنشاق تدریجی گاز حاصل از قرص برنج داخل کیسه‌های برنج در گوشه اتاق و یا مرگ کودکان ناشی از استنشاق تدریجی گاز حاصل از قرص برنج موجود در کیسه های حبوبات در اتاق مجاور محل خواب دو کودک است.

وی افزود: به طور کلی باید از نگهداری این فرآورده در خانه جدا خودداری کرد. با توجه به سمیت بالا، غیرقانونی بودن خرید و فروش و کاربرد خانگی قرص برنج در کشور، مهم ترین گام جهت پیشگیری از بروز مسمومیت های کشنده با این آفت کش، افزایش آگاهی عموم مردم جامعه از خطرات این سم و خودداری از هرگونه خرید، نگهداری و بکارگیری آن در جهت مصارف خانگی است. در عین حال توصیه می شود که در صورت مسمومیت اتفاقی یا تعمدی با قرص برنج، مصدوم باید بدون اتلاف وقت به بیمارستان منتقل شود.