سید قاسم یاحسینی

معمولاً اسرا به ‏دلیل تحمل سختی‌ها در سال‌های طولانی، کمتر صبور هستند و کار با آنها دشوار است و کسی ‏که می‌خواهد مسئولیت این بخش را بر عهده بگیرد باید با صبوری، حلم و تحمل محدودیت‌ها،کار را ‏پیش ببرد.

به گزارش مشرق، در رابطه با جایگاه اسرا و آزادگان در ادبیات دفاع مقدس به گفت‌وگو با سیدقاسم یاحسینی، چهره ‏شناخته شده در ادبیات دفاع مقدس پرداختیم. نگاه یاحسینی همواره انتقادی و زبانش صریح و ‏بی‌پرده است‎. 
‎  
یاحسینی یکی از پرکارترین مورخان بوشهری به شمار می‌رود و از سال ١٣٧٠ تاکنون نزدیک به ‏هفتاد جلد کتاب در زمینه‌های خاطره‌نویسی و تاریخ شفاهی جنگ تحمیلی و تاریخ روشنفکری در ‏ایران منتشر کرده است. از این مورخ بوشهری رساله‌ها و کتاب‌های چندی به زبان‌های انگلیسی و ‏فرانسه ترجمه شده است. از جمله آثار وی در زمینه دفاع مقدس می‌توان به «پنهان زیر باران»، ‌‏«یک دریا ستاره»، «مهمان فشنگ‌های جنگی»، «شلیک آخر»، «زیتون سرخ»، «دنیا علیه ایران؛ ‏توهم یا واقعیت» و «کمان زنانه» اشاره کرد‎.‎

روند انتشار کتاب‌های مربوط به خاطرات آزادگان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ چه تعداد از کتب دفاع ‏مقدس به مقوله اسرا پرداخته‌اند؟‎ 
کتاب خاطرات اسرا یا آزادگان چون مشمول مجموعه خاطرات رزمندگان می‌شود، درواقع همان ‏وضعیت دیگر آثار را دارد و خوشبختانه تعداد قابل توجهی از کتاب‌ها در این زمینه منتشر شده است ‏و با توجه به اینکه در سال‌های اخیر متولی خاص هم پیدا کرده، این کتاب‌ها با جدیت منتشر ‏می‌شود، اما اینکه چه تعداد مخاطب دارد، چقدر خوانده می‌شود و تا چه حد جذابیت دارد، بحث ‏جداگانه‌ای می‌طلبد، ولی آثاری که در این زمینه منتشر شده به لحاظ کمیت تقریباً رضایتبخش ‏است‎. 
‎  
چرا تاریخ نگاری اسارت و خاطرات اسرا مهم است؟‎ 
جنگ تحمیلی لایه‌های مختلفی دارد، همان‌طور که ما رشادت‌ها و قهرمانی‌ها را در جبهه‌ها سراغ ‏داریم، همان صبر، تحمل و بردباری را در اسارتگاه‌ها داریم، یعنی باورم این است که بخش عظیمی از ‏مقاومت‌ها و حماسه‌ها در همین اسارتگاه‌ها رقم خورده و بخاطر همین هم این موضوع مهم است و ‏باید مورد توجه قرار گیرد. افزون بر اینکه نوع ادبیات اردوگاهی یا بازداشتگاهی، ژانر مهمی است که ‏بر اساس آن فیلم‌ها و سریال‌های مهیجی می‌سازند‎. 
‎  
سریالی با موضوع بازداشتگاهی در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از تلویزیون پخش می‌شد و ‏خاطرم هست با اینکه سن کمی داشتم با اشتیاق این سریال را دنبال می‌کردم در حالیکه یک ‏سریال بازداشتگاهی بود و جذابیت نمایی نداشت، اما اینقدر محتوای آن جذاب بود که حتی کودکان ‏را به خود جذب می‌کرد، بنابراین ادبیات بازداشتگاهی ژانر بسیار قوی است. هم در زمینه ‏خاطره‌نگاری، هم رمان و هم سینما صدها فیلم، سریال و مستند درباب این قضایا در مغرب زمین ‏ساخته شده است، اما متأسفانه ما همچنان منتظر تولید یک سریال جذاب در باب اردوگاه در ‏کشورمان هستیم، هرچند تلاش‌هایی شده و قابل تقدیر هم هست، ولی آنچنان که باید و شاید ‏سهم اسرا در این قضیه ادا نشده، در زمینه نویسندگی نیز باورم این است که کتاب‌های خاطرات ‏خوبی منتشر شده، اما در زمینه رمان و فیلم سینمایی خیلی کار داریم که باید انجام دهیم‎. 
‎  
آیا به آن چیزی که حق و شایسته اسرای ماست در کتب و آثار مربوط به دفاع مقدس توجه شده ‏است؟‎ 
در زمینه خاطره‌نگاری می‌توان گفت که این حق ادا شده است، هرچند که این‌ تعداد آثار، تحمل یک ‏روز اسارت را نیز پاسخگو نیست، اما در زمینه تولید رمان‌های اختصاصی و همچنین ادبیات کودکان و ‏فیلم و سریال، ما هنوز خیلی کار برای انجام دادن داریم، خصوصاً در زمینه ادبیات کودکان واقعاً ‏کم‌کاری کردیم و در این زمینه نتوانستیم پیام بچه‌ها را در اردوگاه‌های مخوف عراقی به نسل جدید ‏منتقل کنیم‎.

 از بین کتاب‌های خاطره‌نگاری دفاع مقدس، مستند و رمان در حوزه ‏اسارت و بازگشت آزادگان کدام آثار به واقعیت نزدیک‌تر است؟‎ 
از صددرصد واقعیت، ۶۰ تا ۷۰ درصد واقعیت‌ها را در این کتاب‌ها مشاهده می‌کنیم، البته یک ‏سلسله واقعیت‌های تلخ مانند تسلیم شدن، خودفروختن و دیگرفروشی هم وجود دارد که در کتاب ‏خاطرات کمتر به آنها پرداخته شده که دوستان تعمد داشتند که به این حوزه نپردازند، اما در دیگر ‏موارد کارهای قوی و خوبی سراغ داریم‎. 
‎  
نویسندگان دفاع مقدس در حوزه خاطره‌نگاری با چه چالش‌هایی ‏مواجه‌اند؟‎ 
این روزها نویسندگان با یک سلسله محدودیت‌هایی در واقع‌نگاری مواجه هستند، معمولاً اسرا به ‏دلیل تحمل سختی‌ها در سال‌های طولانی، کمتر صبور هستند و کار با آنها دشوار است و کسی ‏که می‌خواهد مسئولیت این بخش را بر عهده بگیرد باید با صبوری، حلم و تحمل محدودیت‌ها، کار را ‏پیش ببرد‎. 
‎  
در خارج از کشور خاطره‌نگاری جنگ خیلی طرفدار دارد، چرا در ایران ‏این گونه نیست؟‎ 
دلیلش این است که خاطره‌نگار در مرحله اول باید نویسنده باشد و از این نظر در کشورمان دچار ‏کمبود هستیم، ما نویسنده خوب، خوش‌قلم، آگاه و مطلع، هم از جنگ، هم از فنون نویسندگی و ‏هم آگاه از تاریخ و علوم اجتماعی کم داریم، بخاطر همین کتاب‌هایی که منتشر می‌شود یک ‏سلسله وقایع‌نگاری ساده است که حتی از عهده ثبت خاطرات راوی هم بر نمی‌آیند و غالباً هم یک ‏یا دو بار چاپ می‌شوند و بعد فراموش خواهند شد‎. 
‎  
این مشکل و آسیب‌شناسی در دیگر حوزه‌ها هم مثل کتاب سرگذشت شهدا بیداد می‌کند، ما ‏خیلی باید تلاش کنیم تا نسل نویسنده پرورش دهیم که متأسفانه در مراکز دولتی اصلاً توجهی به ‏این امر نمی‌شود، شاید برخی مراکز محدود توجه داشته باشند تا نسل‌پروری کنند. در کل برنامه ‏مدونی برای خاطره‌نگاری وجود ندارد و همین هم باعث می‌شود که ما فرصت را از دست بدهیم‎. 
‎  
بازاریابی کتاب‌های این حوزه با چه مشکلاتی مواجه است؟‎ 
به دلیل اینکه سطح خاطرات و نوشته‌ها غالباً پایین است و با استانداردهای حتی داخلی فاصله ‏دارد و گرافیک کارها هم بسیار کلیشه‌ای است و از همه مهمتر اسم‌هایی که روی کتاب‌ها گذاشته ‏می‌شود، اسم‌های تکراری و ملال‌آوری است، طبیعی است که کتاب‌های این چنینی با بازاریابی ‏بسیار پرچالشی روبروست و تقریباً می‌توان گفت که فروش ندارند، البته کتاب‌هایی مانند «پایی که ‏جا ماند» هم هستند که تاکنون ده‌ها بار چاپ شده است و همچنان هم مورد استقبال است‎. 
‎  
در مجموع عوامل مختلفی در بازاریابی کتاب‌ها دخیل است. اولاً اینکه توزیع کتاب در ایران دچار ‏بحران است، نه فقط در حوزه دفاع مقدس در دیگر زمینه‌ها هم این مشکل وجود دارد و شاهد این ‏مدعا این است که در مملکت ۸۵ میلیون نفری، شمارگان کتاب‌ها به ۲۰۰ تا ۳۰۰ نسخه کتاب ‏کاهش پیدا کرده و این تعداد هم مدت زیادی طول می‌کشد تا بفروش برسد، ولی مسائلی مثل ‏اسم‌های نامناسب، نویسنده ضعیف، گرافیک پایین، عدم سیستم مناسب توزیع و همچنین دلزدگی ‏اجتماعی از دفاع مقدس و جنگ و مشکلات معیشتی ـ که این روزها مردم به دلیل مشکلات ‏اقتصادی اولین چیزی که در سبد خردیشان حذف می‌کنند کتاب است ـ مجموعه این عوامل موجب ‏شده که فروش و توزیع کتاب‌ها در حوزه دفاع مقدس  و ادبیات اردوگاهی و بازداشتگاهی کاهش پیدا ‏کند‎.‎

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha

این مطالب را از دست ندهید....

فیلم برگزیده

برگزیده ورزشی

برگزیده عکس