به گزارش مشرق، با شیوع ویروس کرونا، آموزش در نیمسال دوم ۹۸-۹۹ دانشگاه‌ها به صورت مجازی برگزار شد و حالا ترم کرونایی دیگری آغاز شده است؛ نیمسالی که پیش بینی می‌شود به دلیل شرایط خاص حاکم بر دانشگاه‌ها آنها را با مشکلات آموزشی، دانشجویی و پژوهشی رو به رو کند.
آنطور که وزارت علوم اعلام کرده، ترم جدید دانشگاه‌ها قرار است ترکیبی از آموزش حضوری و مجازی باشد، با این وجود برخی مدیران دانشگاهی چنین عنوان می‌کنند که برای خرید تجهیزات مورد نیاز آموزش مجازی و نیز تأمین حقوق اساتید و کارکنان، با مشکلات مالی مواجه هستند. این در حالی است که بخشی از بودجه سال گذشته هنوز تخصیص نیافته و دانشگاه‌ها همچنان در صف انتظار قرار دارند.
بیشتر بخوانید:
در بخش دانشجویی نیز دغدغه‌ها فراوان است؛ با توجه به نگرانی از اجتماع دانشجویان در فضاهای اشتراکی خوابگاه‌ها، قرار است اتاق‌ها با حداقل ظرفیت در اختیار دانشجویان قرار گیرد. اما دغدغه اساسی در این خصوص، موضوع حضور دانشجویان غیربومی و مدت زمان اسکان آنها در خوابگاه است. از طرفی نیز گفته شده دانشجویان جدیدالورود چند هفته‌ای را به صورت حضوری در دانشگاه حضور خواهند یافت که اسکان این افراد در خوابگاه و مدیریت آن نیز چالش دیگری را پیش روی دانشگاه‌ها قرار خواهد داد.
در سوی دیگر، بحران کرونا بر حوزه بین الملل آموزش عالی و شرایط دانشجویان بین المللی نیز تأثیر گذاشته است؛ به طوری که پیش بینی می‌شود به علت محدودیت در رفت و آمدها و بسته بودن مرزها، تحصیل دانشجویان خارجی در ترم جدید، با کاهش قابل ملاحظه‌ای رو به رو باشد.
این بحران جهانی، سبب افت محسوس فعالیت‌های پژوهشی و تحقیقاتی هم شده و چشم انداز مالی دانشگاه‌ها در این زمینه تحت الشعاع خود قرار داده است؛ از طرفی نگرانی از تنزل جایگاه دانشگاه‌ها در رنکینگ‌های بین المللی و اختلال در روند انتشار دستاوردهای پژوهشی از دیگر دغدغه‌هایی است که از سوی مدیران دانشگاه‌ها مطرح می‌شود.
در گفتگویی که با رؤسای دانشگاه‌های تهران و استان‌های مختلف داشتیم از آنها در خصوص چالش‌ها و دغدغه‌هایشان در سال تحصیلی جدید پرسیدیم که مشروح این گفتگو ها در زیر آمده است:
رئیس دانشگاه امیرکبیر: منابع افزایش حقوق هنوز تأمین نشده است
احمد معتمدی، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر معتقد است بودجه یکی از مهمترین دغدغه‌های دانشگاه در شرایط کنونی است. او در این رابطه گفت: مشخصاً موضوع بودجه، دغدغه همیشگی ما بوده و هست؛ خصوصاً در برهه کنونی، اهمیت و نگرانی در خصوص آن دو چندان نیز شده است. در نگاهی سطحی، شاید این گونه به نظر برسد که با شیوع کرونا و عدم حضور دانشجویان در دانشگاه، هزینه‌های ما کاهش پیدا کرده است، اما واقعیت این است که تورم سال جاری در مقایسه با سال ۹۸، عدد و رقم بالایی است؛ تا حدی که برخی هزینه‌های ما اکنون حتی به بیش از ۲ برابر افزایش یافته است.
معتمدی ادامه داد: در مقابل، از طرفی برخی درآمدهای ما از قبیل آزمایشگاهی، خدماتی و … با کاهش مواجه شده و از سوی دیگر، افزایش ۴۰ درصدی حقوق‌ها را داشته ایم که البته منابع آن هنوز از جانب سازمان برنامه تأمین نشده است، لذا سال ۹۹، سال سختی از لحاظ بودجه‌ای بوده و درخواستمان این است که مسئولین مساعدت کنند تا بتوانیم امسال را به پایان برسانیم.
رئیس دانشگاه امیرکبیر با بیان اینکه گذشته از بحث بودجه و منابع مالی، عدم حضور دانشجویان و کاهش حضور اساتید در دانشگاه و نیز نیمه تعطیل شدن دانشگاه‌ها، یکی از نگرانی‌ها جدی ما است، گفت: اعتقاد ما بر این است که این موارد، در میان مدت و درازمدت قطعاً لطمات سنگینی به فعالیت‌های دانشگاه وارد خواهد کرد.
ادامه این شرایط و روند ترم گذشته و بالطبع عدم حضور دانشجویان، خصوصاً دانشجویان تحصیلات تکمیلی قطعاً به فعالیت‌های پژوهشی لطمه زده و موجب کاهش جایگاه ما در رنکینگ‌های بین الملل خواهد شد وی ادامه داد: درست است که ما در مواجهه با موضوع کرونا، به منظور جلوگیری از توقف فعالیت‌های آموزشی، دوره‌ها را بصورت مجازی برگزار کردیم و با وجود ایجاد وقفه‌ای کوتاه در قراردادهای صنعتی و فعالیت شرکت‌های دانش بنیان، کار مجدداً از سر گرفته شد، با این وجود اما ادامه این شرایط و روند ترم گذشته و بالطبع عدم حضور دانشجویان، خصوصاً دانشجویان تحصیلات تکمیلی در دانشگاه، قطعاً به فعالیت‌های پژوهشی لطمه زده و موجب کاهش جایگاه ما در رنکینگ‌های بین الملل خواهد شد.
وی ادامه داد: همچنین حضور نیافتن در دانشگاه، خصوصاً در مورد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، از یک سو، اثرات نامطلوب و اساسی به روی پروژه‌هایشان خواهد داشت و از سوی دیگر نیز فارغ التحصیل شدنشان را به تعویق می‌اندازد. این امری بدیهی است که این گروه از دانشجویان حتماً باید با استاد در ارتباط باشند و بسیاری از کارها را بصورت حضوری، تجربی و کاربردی، در آزمایشگاه انجام دهند. لذا درحال فراهم ساختن شرایطی هستیم که بتوانیم حضور آنها را در دانشگاه تسهیل کنیم.
رئیس دانشگاه شریف: بهم ریختگی در تقویم آموزشی
محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف عدم همزمانی آغاز سال تحصیلی برای همه دانشجویان و بهم ریختگی در تقویم آموزشی را مهمترین دغدغه پیش روی دانشگاه عنوان کرد. او در همین رابطه گفت: بخشی از دانشجویان، ورودی ۹۸ و ماقبل آن هستند که دروس و ترم تحصیلی شأن عمدتاً ۲۹ شهریور آغاز خواهد شد. در مقابل بنا به گفته رئیس سازمان سنجش قرار است اسامی دانشجویان جدید در تمامی مقاطع اواخر مهرماه اعلام شود. لذا عملاً نیمسال تحصیلی گروه دوم دانشجوان (جدیدالوردها) احتمالاً هفته اول آبان شروع خواهد شد. این موضوع، دغدغه‌ای است که تقویم آموزشی ما را با مشکل روبرو می‌کند.
فتوحی گفت: چنین شرایطی علاوه بر شروع نیمسال، ما را در زمان پایان ترم نیز با مشکل روبرو خواهد کرد. با این وجود در تلاشیم تا راهی برای برون رفت از آن بیابیم؛ مثلاً با ارائه یک سری کلاس‌های اضافه برای دروسی که از اول آبان شروع می‌شود، بتوانیم ترم را به شکلی منظم به پایان ببریم.
رئیس دانشگاه صنعتی شریف دسترسی دانشجویان به اینترنت ارزان قیمت و پرسرعت را بعنوان یک اصل بسیار مهم در اموزش مجازی مطرح کرد و گفت: در شرایط کنونی، برای حفظ حداکثری کیفیت آموزش، فراهم ساختن امکان برخورداری دانشجویان از اینترنت ارزان و سریع، یک رکن و الزام اساسی است که امیدوارم دولت چاره اندیشی کند.
نگرانی از انتشار ویروس در فضاهای اشتراکی دانشگاه
وی در ادامه خاطرنشان کرد: دغدغه بسیار جدی ما در خصوص خوابگاه‌ها، فضاهای مشاع و مشترک است. هرچند ما در نظر داریم اتاق‌ها یک یا ۲ نفره باشد، ولی استفاده مشترک از برخی فضاها، ممکن است درخصوص انتشار ویروس کرونا مشکل ساز شود.
رئیس دانشگاه تهران: چالش پذیرش دانشجویان خارجی در ترم جدید
محمود نیلی احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران تأثیرات کرونا بر بخش آموزشی دانشگاه‌ها را بزرگترین چالش و دغدغه دانشگاه‌ها عنوان کرد و گفت: فرض ما بر این بوده که دانشگاه به شکل حضوری پذیرای دانشجویان و اساتید باشد و امکانات آزمایشگاهی و خوابگاهی در اختیار آموزش و پژوهش قرار بگیرد؛ این در حالی است که کرونا باعث شد کلاس‌ها غیر حضوری شود.
رئیس دانشگاه تهران ادامه داد: چالش اصلی ما بحث دانشجویان خارجی است چرا که دانشگاه تهران بر فعالیت‌های بین‌المللی خود تکیه دارد و در شرایط کنونی پذیرش دانشجوی خارجی و ارتباط با دانشجویان خارجی که هم اکنون در این دانشگاه تحصیل می‌کنند، قدری متزلزل شده است.
وی بیان کرد: البته در تلاش هستیم دانشجویان خارجی فارسی زبان و سایر دانشجویان خارجی را در دوره‌های آموزش مجازی شرکت دهیم تا از این طریق بتوانیم ارتباطمان را با دانشجویان فعلی حفظ کنیم و از طرف دیگر دانشجوی جدید خارجی پذیرش کنیم.
محدودیت در اعزام اساتید به خارج از کشور
نیلی یکی دیگر از دغدغه‌های پیش رو را بحث اعزام اساتید به خارج از کشور عنوان کرد و گفت: در حال حاضر برخی کشورها برای پذیرش اساتید محدودیت‌هایی دارند و البته در مقابل بعضی کشورها مشکلی با فرصت مطالعاتی اساتید ندارند. به همین منظور فرصت مطالعاتی اساتید و اعزام دانشجو به خارج از کشور را در دستور کار خود قرار داده ایم و سعی می‌کنیم پشتیبانی حداکثری را از اعزام‌ها داشته باشیم.
درآمدهای دانشگاه از ترم گذشته به شدت کاهش یافته و از طرفی ۱۰ درصد بودجه سال گذشته دانشگاه‌ها تخصیص داده نشده و به همین دلیل با مشکلات عدیده ای مواجه شده ایم
رئیس دانشگاه تهران با اشاره به مشکلات بودجه‌ای این دانشگاه گفت: درآمدهای دانشگاه از ترم گذشته به شدت کاهش یافته و از طرفی ۱۰ درصد بودجه سال گذشته دانشگاه‌ها تخصیص داده نشده و به همین دلیل با مشکلات عدیده ای مواجه شده ایم.
وی اضافه کرد: هرچند برخی هزینه‌های دانشگاه مثل غذا، برق و یا آب کاهش یافته اما هزینه‌های ثابت دانشگاه مانند اجاره بهای خوابگاه‌ها و نگهداری از ساختمان‌های خوابگاهی همچنان برقرار است. با توجه به اینکه بودجه سال گذشته به طور کامل تخصیص نیافته و از طرفی دیگر حقوق اساتید افزایش داشته، از لحاظ بودجه‌ای تحت فشار هستیم که در این رابطه با سازمان برنامه و بودجه در حال رایزنی هستیم که انشاالله این دوران سخت را با موفقیت پشت سر بگذاریم.
رئیس دانشگاه علم و صنعت: فعالیت پژوهشی هیأت علمی تحت الشعاع قرار گرفته است
جبار علی ذاکری رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران مانند سایر رؤسا معتقد است اصلی ترین دغدغه ترم جدید مشکلات مالی دانشگاه است. ذاکری در همین رابطه توضیح داد و گفت: تاکنون حدود ۱۵- ۱۶ درصد از بودجه سال گذشته دانشگاه‌ها پرداخت نشده است و ما معتقدیم برای رفع مشکلات باید با ایجاد منابع درآمدی و افق جدید، هزینه‌های تکراری ما تأمین و یا تخصیص‌های دانشگاه‌ها تضمین شود؛ چرا که از سال گذشته دانشگاه‌ها بدهی‌های انباشته‌ای دارند و امسال وضعیت به مراتب بدتر است.
رئیس دانشگاه علم و صنعت تحت الشعاع قرار گرفتن فعالیت پژوهشی اعضای هیأت علمی و فعالان حوزه صنعت دارای قرارداد را یکی دیگر از چالش‌های موجود دانشگاه در ترم آتی عنوان کرد و افزود: دوره آموزش مجازی تا حد قابل تأملی از نیروی بالقوه خود؛ یعنی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی محروم شده و این طبیعتاً می‌تواند افت محسوسی را در وضعیت قراردادهای صنعتی و فعالیت‌های پژوهشی، به دنبال داشته باشد.
وی ادامه داد: از طرفی دانشجویان خارجی برای حضور در دانشگاه‌های داخل کشور به علت شیوع کرونا با مشکلاتی رو به رو شده‌اند و در واقع آموزش مجازی، جذب چنین دانشجویانی را و نیز بخشی از منابع درآمدی دانشگاه را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
در ترم آتی حضور دانشجویان در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی به دلیل رعایت پروتکل‌ها، با محدودیت رو به رو می‌شود و این شرایط افتی را در انتشار دستاوردهای پژوهشی در پی خواهد داشت رئیس دانشگاه علم و صنعت محدودیت در روند ارائه رساله و پایان نامه دانشجویان دکتری و بعضاً ارشد را یکی دیگر از مشکلات در ترم آتی برشمرد و گفت: به طور مثال در ترم آتی حضور دانشجویان در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی به دلیل رعایت پروتکل‌ها، با محدودیت رو به رو می‌شود و این شرایط افتی را در انتشار دستاوردهای پژوهشی در پی خواهد داشت. با این وجود اما همکاران با تمام توان سعی دارند که متناسب با شرایط جدید راهکارهایی را برای جلوگیری از این افت پیدا کنند.
رئیس دانشگاه تربیت مدرس: مشاوره و همکاری‌های تیمی و علمی خسارت دیده است
محمد تقی احمدی رئیس دانشگاه تربیت مدرس بر این باور است که برگزاری بسیاری از برنامه‌ها به صورت مجازی و دور بودن دانشجویان از دانشگاه آثار مناسبی بر روحیه آنها و حتی اساتید ندارد. از طرفی باعث می‌شود دانشجویان آنطور که باید در زمینه بروز توامندی های خود موفق نباشند و خب بالاطبع نتایج آن در شرایط کلی بر دانشگاه نیز تأثیر می‌گذارد.
رئیس دانشگاه تربیت مدرس افزود: بحث مشاوره و همکاری‌های تیمی و علمی چه در آموزش و پژوهشی مقدار زیادی دچار خسارت شده و خسارت‌ها نهایتاً ظرف یکی دو سال آینده در برون داد کارهای پژوهشی و علمی دانشگاه خود را نشان خواهد داد که البته این روند در همه جای دنیا مشابه است اما ما باید سعی کنیم این خسارت‌ها کاهش دهیم.
وی ادامه داد: من فکر می‌کنم برای جلوگیری از افزایش این خسارات باید کلاس‌های ترم جدید بخشی به صورت مجازی و بخشی را به صورت نوبتی-گردشی با حضور دانشجویان برگزار کنیم. البته بنا داریم ظرفیت پذیرش را تا حدود یک سوم ظرفیت کاهش دهیم و از این طریق سعی می‌کنیم، در محیط دانشگاه و شرایط زندگی دانشجویان، هم افزایی و مشورت بروز و ظهور داشته باشد.
دانشگاه آزاد: تحقیقات در حال رخت بستن از پایان نامه‌ها است
محمد مهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد نیز در این رابطه گفت: یک خطر بسیار جدی که همه دانشگاه‌ها، به خصوص دانشگاه‌های دولتی را تهدید می‌کند، این است که به علت کرونا، تحقیقات در حال رخت بربستن از پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تجربی است؛ این خیلی خطرناک است، ما با سیستم آزمایشگاه در محل، می‌خواهیم از برگزاری دروس آزمایشگاهی حمایت کنیم.
رئیس دانشگاه اصفهان: نیازمند تزریق اعتبارات جدید به دانشگاه هستیم
هوشنگ طالبی رئیس دانشگاه اصفهان با بیان این مطلب که بودجه همیشه برای ما یک دغدغه بوده خصوصاً در حال حاضر که ۱۰ درصد بودجه سال گذشته همچنان تخصیص نیافته است، گفت: ما مجبور به خرید یک سری تجهیزات مهم و ضروری برای آموزش مجازی ترم جدید هستیم.
وی افزود: در حال حاضر به تجهیزاتی مانند استورج و سرور نیاز داریم که شامل افزایش قیمت شده است؛ چرا که این اجناس وارداتی هستند و حتی ممکن است ما نتوانیم این اجناس را در بازار پیدا کنیم.
رئیس دانشگاه اصفهان تصریح کرد: از طرفی قبلاً ما این اجناس را خریداری می‌کردیم و پس از آن هزینه را به فروشنده می‌دادیم اما در حال حاضر به دلیل عدم ثبات قیمت، فروشنده در لحظه پول را از ما می‌خواهد.
رئیس دانشگاه فردوسی مشهد: تلاش برای خنثی کردن تأثیرات منفی بر شتاب علمی
محمد کافی، رئیس دانشگاه فردوسی مشهد معتقد است عدم حضور دانشجو در محیط دانشگاه پویایی و شادابی محیط علمی را تحت الشعاع قرار داده است. او افزود: در حوزه دانشجویان کارشناسی این دغدغه‌ها از جنس عدم برگزاری مطلوب کلاس‌های عملی و کارگاهی است. در حوزه تحصیلات تکمیلی نیز دانشجویان نمی‌توانند پروژه‌های پژوهشی و پایان نامه و رساله خود را به خوبی انجام دهند.
مطالبه‌ای در خصوص شتاب علمی از سوی مقام معظم رهبری پیش روی همه دانشگاه‌ها قرار دارد و ما در همین راستا نباید اجازه دهیم، رشد شتاب علمی کشور کم شود رئیس دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: اگر بحث حضور دانشجو در دانشگاه مطرح شود، به دلیل اشتراکات فضاهای مختلف به ویژه در خوابگاه‌های دانشجویی دغدغه‌هایی به وجود می‌آید که در این جهت باید تمهیدات لازم را برای حفط سلامتی دانشجویان لحاظ کنیم. از طرفی دیگر در تلاش هستیم در صورت دورکاری کارمندان و هیأت علمی کارایی را ارتقا بخشیم.
وی ادامه داد: مطالبه‌ای در خصوص شتاب علمی کشور از سوی مقام معظم رهبری پیش روی همه دانشگاه‌ها قرار دارد و ما در همین راستا نباید اجازه دهیم، سرعت شتاب علمی کشور کم شود؛ دانشگاه‌های بزرگ از جمله دانشگاه فردوسی در تلاش است تا در عرصه هوشمندی رقابتی، شرایط فعلی تأثیر نامطلوبی در شتاب علمی نگذارد.
کافی به مشکلات مالی دانشگاه اشاره کرد و افزود: ما از مضایق دولت آگاهی کامل داریم اما دانشگاه‌ها با هزینه‌های اجتناب ناپذیری رو به رو هستند که نباید تحت الشعاع شرایط کرونایی قرار بگیرد.
علویان رئیس دانشگاه صنعتی شیراز اما اسکان دانشجویان غیر بومی در خوابگاه‌ها را دغدغه پیش روی دانشگاه در ترم جدید عنوان کرد و گفت: تمهیداتی در این زمینه در نظر گرفته شده و قرار است در هر اتاق بیش از یک نفر حضور نداشته باشد. همچنین اولویت با دانشجویانی است که حضورشان در دانشگاه الزامی است مثل دانشجویانی که پایان نامه آزمایشگاهی دارند. از طرفی حداکثر زمان حضور این دانشجویان در خوابگاه را یک ماه در نظر گرفته ایم.
اولویت صنایع در شرایط بحرانی پژوهش نیست / ارتباط صنایع و دانشگاه خدشه دار شده است
رئیس دانشگاه صنعتی شیراز ضمن بیان اینکه فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی در دانشگاه قطعاً با افت محسوسی رو به رو شده است، تصریح کرد: زمانی که صنایع در شرایط بحرانی (همانند شرایط کنونی) دچار مشکل و رکود می‌شوند، اولویتشان پژوهش نیست بلکه برای حقوق و دستمزد برای آنها اولویت دارد. در همین راستا ارتباط صنایع و دانشگاه‌ها دچار خدشه می‌شود و طبیعی است که دانشگاه‌ها با کمبود درآمد رو به رو می‌شود؛ منتها دانشگاه صنعتی شیراز سعی کرده ارتباط دانشگاه و صنایع به نحو دیگری پیش ببرد و خلاءهای موجود را جبران کند.
رئیس دانشگاه علوم پایه زنجان: کاهش دانشجویان خارجی نسبت به سالهای گذشته
بابک کریمی رئیس دانشگاه علوم پایه زنجان نیز با اشاره به اینکه قطعاً مشکلات مالی دانشگاه با ورود دانشجویان جدید ما در شرایط بحرانی قرار خواهد داد گفت: افزایش هزینه‌ها و تورم افسارگسیخته، خرید خدمات و کالاهای مورد نیاز دانشگاه را دچار مشکل کرده و در تلاش هستیم با کم کردن هزینه‌ها و صرفه جویی در آب و برق و … دانشگاه را مدیریت کنیم.
رئیس دانشگاه علوم پایه زنجان ضمن با اشاره به اینکه در شرایط کنونی دانشجویان خارجی متقاضی ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها با کاهش یافته است، افزود: نه تنها دانشگاه زنجان بلکه سایر دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی در دنیا با مشکل کاهش تعداد دانشجوی خارجی مواجه شده و تعداد دانشجویان خارجی ما به نصف کاهش پیدا کرده است.
هرچند مدیران آموزش عالی تجربه یک ترم کرونایی را پشت سر گذاشتند و با دید بازتری به سراغ ترم جدید می‌روند، اما اظهارات مسئولان دانشگاه نشان می‌دهد ترم جدید چندان هم بی دغدغه نخواهد بود و باید از همین ابتد برای چالش‌هایی که قابل پیش بینی است، برنامه ریزی مدونی داشت.
در ترم جدید آنچه بیش از همه اهمیت دارد، تأمین سلامت دانشجویان در صورت حضور آنها در دانشگاه و خوابگاه هاست اما پس از آن باید مراقب به خطر افتادن پروژه‌های ارتباط با صنعت، فعالیت‌های پژوهشی، شتاب علمی و … نیز بود چرا که تأثیر گذاری این عوامل در طول ماه‌ها و سالهای آینده بیشتر خود را نشان می‌دهند و کاهش درآمدزایی، افت رتبه‌های علمی در سطح بین المللی و... را به دنبال خواهند داشت.
